Rwa kulszowa: Przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka
Wiele z nas regularnie zmaga się z bólem lub dyskomfortem, od częstych skurczów menstruacyjnych po poważniejsze stany zdrowotne. Rwę kulszową określa się zwykle jako ból, osłabienie lub drętwienie wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego, który biegnie od dolnej części pleców przez nogę aż do stopy. Choć najczęściej dotyczy osób w średnim i starszym wieku oraz częściej mężczyzn, rwa kulszowa może pojawić się także w ciąży.
Ból to złożone zjawisko. Jeśli przyczyny nie da się łatwo ustalić, diagnoza i leczenie mogą się z czasem coraz bardziej oddalać. Ból promieniujący od dolnej części pleców w dół nogi — zwykle po jednej stronie ciała — może być spowodowany różnymi schorzeniami, które uciskają lub podrażniają nerw kulszowy. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej o bólu tego typu, możliwych przyczynach i sposobach łagodzenia dolegliwości.
Czym jest rwa kulszowa?
Rwa kulszowa, czyli neuritis ischiadica, to powszechna dolegliwość dotykająca nawet 40% osób na różnych etapach życia (najczęściej w wieku 30–50 lat). Określenie „rwa kulszowa” odnosi się do lokalizacji i rodzaju bólu, a nie do jednej konkretnej diagnozy lekarskiej, ponieważ przyczyn może być wiele.
Wszystko w naszym ciele jest ze sobą powiązane. Zdrowie dolnego odcinka kręgosłupa wpływa bezpośrednio na nogi i inne części ciała. Wiedzieli o tym już starożytni Grecy — uważa się wręcz, że Hipokrates ukuł termin sciatica, by określić ból w okolicy lędźwiowo-udowej; greckie „ischios” oznacza bowiem biodro. Dziś znamy anatomię lepiej i wiemy, że za dolegliwości odpowiada przede wszystkim główny nerw tego obszaru.
Lewy i prawy nerw kulszowy powstają z pięciu korzeni nerwowych w dolnej części kręgosłupa — dwóch w odcinku lędźwiowym i trzech w krzyżowym — i tworzą pojedynczy nerw biegnący wzdłuż każdej nogi aż do stopy, rozgałęziając się po drodze na różne mięśnie. W najgrubszym miejscu nerw kulszowy ma grubość kciuka.
Nerw kulszowy przesyła zarówno impulsy ruchowe, jak i czuciowe — pozwala odczuwać bodźce w dolnej części pleców i nogach, umożliwia chodzenie, stanie i bieganie. Jako nerw mieszany, narażony jest zarówno na bóle, jak i dolegliwości ruchowe.
Ból kulszowy najczęściej dotyczy osób o fizycznie wymagającej pracy (szczególnie przy dźwiganiu i skrętach tułowia) lub prowadzących siedzący tryb życia. Dodatkowe czynniki ryzyka to palenie papierosów i cukrzyca. Większe ryzyko wystąpienia rwy kulszowej dotyczy również kobiet w ciąży i biegaczek.
Co powoduje ból nerwu kulszowego?
Nadmierny ucisk, podrażnienie lub stan zapalny na dowolnym odcinku przebiegu nerwu może skutkować bólem, drętwieniem, mrowieniem i innymi doznaniami w unerwionych miejscach. Ze względu na rozmiar nerwu, ucisk w dowolnym punkcie może powodować ból wzdłuż jego przebiegu. Najczęstsze przyczyny dolegliwości to urazy i przemieszczenia w dolnym odcinku kręgosłupa. Z wiekiem urazy i deformacje występują częściej, gdyż nasze kości słabną, a ruchy stają się bardziej powtarzalne.
Jedną z najczęstszych przyczyn rwy kulszowej jest wypadnięcie (przepuklina) dysku. Między każdym z kręgów znajdują się elastyczne poduszki zbudowane z warstw włókien kolagenowych i żelowego jądra otoczonego twardszą otoczką (pierścieniem włóknistym). Połączenia te absorbują wstrząsy i umożliwiają ruchomość kręgosłupa.
Przy przepuklinie dysku, najczęściej w dolnej części kręgosłupa, jego miękkie jądro wydostaje się przez pęknięcie pierścienia i uciska któryś z pięciu korzeni nerwu kulszowego, wywołując ostry ból promieniujący w dół nogi — nasilający się przy staniu lub siedzeniu. Do wypadnięcia może doprowadzić uraz lub silny nagły wysiłek (na przykład podczas podnoszenia ciężaru bez odpowiedniej postawy).
Inne schorzenia powodujące rwę kulszową to:
Choroba zwyrodnieniowa krążka międzykręgowego: z wiekiem krążki między kręgami ulegają odwodnieniu i ścierają się, tracąc zdolność kompensowania nacisku oraz ruchu. Może to prowadzić do nadmiernego ucisku nerwów w kanale kręgowym, w tym nerwu kulszowego, i odczuwania dotkliwego bólu.
Stenoza kanału kręgowego powstaje, gdy przestrzenie w kręgosłupie ulegają zwężeniu i uciskają przechodzące tam nerwy. Przyczyną mogą być choroby zwyrodnieniowe (np. osteoartroza, narośla kostne, zwyrodnienia krążków, zwapnienia więzadeł), co często spotyka osoby starsze i może powodować zarówno rwę kulszową, jak i inne objawy.
Zespół mięśnia gruszkowatego występuje, gdy niewielki, płaski mięsień w kształcie gruszki — gruszkowaty — zlokalizowany w pośladku, ulega napięciu lub stanowi zapalnemu, uciskając przylegający nerw kulszowy. Czynnikiem ryzyka może być bieganie, dźwiganie, wchodzenie po schodach czy nawet długie siedzenie w samochodzie.
Spondylolisteza to przesunięcie kręgu, najczęściej w odcinku lędźwiowym, które powoduje zwężenie kanału kręgowego oraz ucisk na nerwy, wywołując ból dolnej części pleców.
Nadwaga i otyłość również mogą przyczyniać się do rwy kulszowej, ponieważ dodatkowe kilogramy zwiększają nacisk na kręgosłup i nerw kulszowy.
Czy to rwa kulszowa?
Objawy mogą się różnić, ale najczęściej opisuje się rwę kulszową jako ostry, przeszywający ból o początku w dolnej części pleców lub pośladku, promieniujący wzdłuż nogi. Ból może być stały lub okresowy — od lekkiego do tak silnego, że utrudnia stanie, chodzenie, a nawet siedzenie.
Może towarzyszyć mu mrowienie, pieczenie, drętwienie lub osłabienie w chorej nodze. Niektóre osoby zauważają również trudności z pochylaniem się, skręcaniem pleców czy spadek odruchów lub pogorszenie ruchomości stopy.
Wiele osób odczuwa nasilenie bólu podczas konkretnych aktywności, np. długiego siedzenia lub stania, kaszlu, kichnięcia czy schylania się po przedmiot. Ulgę może przynieść częsta zmiana pozycji, przykładanie ciepła lub zimna oraz leki przeciwbólowe dostępne bez recepty.
Jak złagodzić ból rwy kulszowej
Ostra rwa kulszowa często ustępuje samoistnie po tygodniu lub dwóch, jednak bywa, że przechodzi w postać przewlekłą. Sposoby radzenia sobie z bólem uzależnione są od przyczyny, dlatego najlepiej najpierw skonsultować się z lekarzem. Stawiając właściwą diagnozę szybciej dotrzesz do optymalnego rozwiązania — nie zwlekaj, jeśli powinnaś poszukać pomocy.
Jednym z najbardziej skutecznych podejść jest fizjoterapia. Fizjoterapeutka przeanalizuje Twoje mocne i słabe strony, by opracować zestaw ćwiczeń i rozciągających pozycji dostosowanych do Twoich potrzeb. Regularna fizjoterapia wzmocni mięśnie i nerwy, poprawi elastyczność oraz zmniejszy ból, przywracając sprawność.
Zarówno joga, jak i pilates to bezpieczne formy aktywności o niskim wpływie na stawy, które wzmacniają mięśnie głębokie oraz zawierają ćwiczenia dedykowane bólom nerwu kulszowego.
Stosowanie ciepła czy zimna na okolicę bólu może pomóc zredukować stan zapalny i uśmierzyć dolegliwości. Można użyć termoforu, żelowego kompresu albo zażyć relaksującej kąpieli.
Innym sposobem zmniejszenia ucisku na nerw kulszowy jest odpoczynek. Jednak odpoczynek powinien być zrównoważony z delikatnym ruchem, by nie dopuścić do sztywności i osłabienia mięśni, zwłaszcza podczas nasilonego bólu.
Masaż lub terapia powięziowa pod okiem specjalistki mogą przynieść ulgę, chociażby czasową.
Łagodny lub umiarkowany ból rwy kulszowej można doraźnie wyciszyć lekami przeciwbólowymi bez recepty takimi jak ibuprofen, paracetamol czy naproksen. W przypadkach nasilonych objawów lekarka może przepisać miorelaksant lub opioid. Takie środki należy stosować ostrożnie, wyłącznie według wskazań lekarskich — pamiętaj, że maskują one objawy, ale nie leczą przyczyny. Łagodzenie farmakologiczne warto traktować jako pomoc doraźną w nagłych przypadkach — równolegle podejmuj kroki ku trwałemu rozwiązaniu problemu.
Buty w leczeniu rwy kulszowej
Buty mają ogromny wpływ na postawę i ogólne zdrowie. Szczególnie istotny jest ich dobór, jeśli zmagasz się z rwą kulszową — ustawienie całego ciała zależy m.in. od obuwia, co wpływa na ból i pracę nerwów.
Jakie buty najlepiej wspomagają ulgę w rwie kulszowej? Dobrze dopasowane, z odpowiednim wsparciem łuku stopy oraz z niskim lub płaskim obcasem.
Same buty nie poprawią od razu postawy czy elastyczności, ale właściwie dobrane obuwie może złagodzić ból i wesprzeć lepsze rozłożenie ciężaru, zamortyzować wstrząsy kroków oraz zmniejszyć nacisk na dolny odcinek pleców.
Kształtujemy swoje ciała codziennie poprzez sposób chodzenia i utrzymywania pozycji. Kobieta zmagająca się z rwą powinna unikać butów na wysokim obcasie, które wypychają miednicę do przodu i zwiększają ucisk na lędźwie. Najlepsze są modele z niskim lub zupełnie płaskim obcasem — tzw. zero drop — jednak obuwie bez amortyzacji, np. klapki, nie chroni stawów przed uderzeniem stopy o podłoże. Ponieważ większość z nas żyje w mieście i chodzi po twardych nawierzchniach, te powtarzalne uderzenia przenoszą się aż do stawów skokowych, kolan i kręgosłupa. Podobnie spacerowanie boso — warto rozważyć potencjalne korzyści i wady.
Poważniejsze metody leczenia rwy kulszowej
W trudniejszych przypadkach lekarka może zalecić iniekcję kortykosteroidów lub środka znieczulającego w okolice nerwu, by złagodzić stan zapalny i ból.
Sporadycznie zabieg chirurgiczny może być konieczny do usunięcia ucisku na nerw kulszowy. Przed podjęciem decyzji warto omówić z lekarką wszystkie za i przeciw.
Przyczyny rwy kulszowej w ciąży
Podczas ciąży w organizmie zachodzi wiele zmian, które mogą sprawić, że nerw kulszowy jest silniej uciskany, a ból bardziej odczuwalny. Zwykle występuje w drugim i trzecim trymestrze.
Możliwe przyczyny rwy kulszowej w ciąży to:
Przyrost masy ciała oraz zmiany postawy. Wraz ze wzrostem dziecka, środek ciężkości kobiety przesuwa się do przodu, powiększa się lordoza lędźwiowa, a rosnąca macica zajmuje coraz więcej miejsca. Te zmiany wpływają również na rozmieszczenie narządów i nacisk na nerw kulszowy w różnych pozycjach ciała.
Zmiany hormonalne. W ciąży organizm wytwarza hormon relaksynę, który rozluźnia więzadła miednicy, przygotowując ją do porodu. Może to również spowodować lekkie przemieszczenie miednicy i — w zależności od ułożenia — ucisk na nerw kulszowy, wywołując ból pleców i nóg.
Ćwiczenia na rwę kulszową
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie głębokie i zwiększające elastyczność mogą skutecznie łagodzić ból rwy kulszowej. Pamiętaj, by podczas wykonywania ćwiczeń mieć dolną część pleców i szyję odpowiednio podparte — w przypadku nagłego lub utrzymującego się bólu natychmiast przerwij trening.
W łagodzeniu lub zapobieganiu rwie kulszowej pomagają m.in. spacerowanie, rozciąganie mięśni ud, joga (pozycja kota i krowy) czy mostek na pośladkach.
Spacerowanie usprawnia krążenie, redukuje stany zapalne i wzmacnia mięśnie nóg oraz pleców. Jeśli prowadzisz siedzący tryb życia, rozpocznij od krótkich spacerów i stopniowo wydłużaj czas oraz tempo wraz ze wzrostem wydolności. Spacer to wiele korzyści przy minimalnym wysiłku i bez specjalistycznego sprzętu — wystarczą wygodne buty.
Napięte tylne partie mięśni uda mogą powodować ciągnięcie dolnych pleców i nasilać ból rwy. Rozciąganie mięśni ud najlepiej wykonywać na leżąco. Unieś powoli jedną nogę ku górze, aż poczujesz rozciągnięcie tylnej części uda — wytrzymaj w tej pozycji i oddychaj przez 30 sekund. Powtórz na drugą stronę. Jeśli nie chcesz napinać pleców i ramion, załóż na stopę pasek (może to być szalik lub stara apaszka) i trzymaj oburącz. Kiedy noga osiągnie maksymalny zakres, oprzyj ją o pasek i rozluźnij resztę ciała.
Pozycja kot–krowa to łagodna sekwencja jogi polecana przy bólach kręgosłupa. Uklęknij na czworakach, ręce na szerokość ramion, kolana na szerokość bioder. Wydychając powietrze — zaokrągl plecy ku górze; wciągając powietrze — opuść je w dół, wypychając brzuch. Powtórz 5–10 razy.
Mostek na pośladkach wzmacnia mięśnie bioder i dolnych pleców. Połóż się na plecach z nogami ugiętymi, stopami na podłodze. Unieś biodra do góry, napinając mięśnie pośladków. Wytrzymaj kilka sekund, opuść z powrotem. Skup się na technice i oddechu, nie na wysokości unoszenia bioder.
Wykonuj ćwiczenia ostrożnie. W przypadku silnej lub przewlekłej rwy kulszowej skonsultuj się z lekarką przed ich rozpoczęciem — nie każda aktywność będzie bezpieczna. Indywidualny plan ćwiczeń doradzi specjalistka.
Jak pokonać ból nerwu kulszowego
Nieleczona rwa kulszowa może stać się przewlekła i trudna do wyeliminowania. Aby jej zapobiec lub nie dopuścić do nasilenia objawów:
- unikaj długiego siedzenia/stania bez zmiany pozycji
- zwracaj uwagę na prawidłową postawę w codziennych czynnościach
- nie dźwigaj ciężkich przedmiotów
- noś wygodne, wspierające stopy buty na niskim obcasie
Monitoruj stan zdrowia i korzystaj z pomocy specjalistek w razie potrzeby.
Pobierz WomanLog już teraz:
