Zespół wstrząsu toksycznego
Zespół wstrząsu toksycznego to ostra, potencjalnie śmiertelna infekcja wywołana przez bakterie gronkowca lub paciorkowca. Oba typy bakterii mogą żyć nieszkodliwie na Twojej skórze oraz w nosie i ustach – problem pojawia się, gdy dochodzi do ich nadmiernego namnażania się w organizmie. Schorzenie to jest często łączone z używaniem bardzo chłonnych tamponów podczas menstruacji.
Zespół wstrząsu toksycznego to rzadka, ale niebezpieczna choroba, która nieleczona może prowadzić do niewydolności narządów i nagłej śmierci. Mimo że infekcje mogą wystąpić bez oczywistej przyczyny, praktykowanie odpowiedniej higieny jest skutecznym sposobem ochrony.
Częstość występowania zespołu wstrząsu toksycznego
Chociaż zespół wstrząsu toksycznego (ZWT) występuje rzadko, stanowi potencjalnie śmiertelne zagrożenie, jeśli w organizmie dochodzi do nadmiernego namnażania bakterii Staphylococcus aureus (gronkowiec) lub, w niektórych przypadkach, paciorkowca z grupy A (paciorkowiec). Zespół ten może dotknąć każdego, jednak kobiety są w grupie podwyższonego ryzyka z powodu stosowania wewnętrznych produktów menstruacyjnych takich jak tampony i kubeczki menstruacyjne, a także środków antykoncepcyjnych jak gąbki czy diafragmy.
Paciorkowce z grupy A mogą być przyczyną częstych infekcji, takich jak angina paciorkowcowa. W innych przypadkach są znane z wywoływania płonicy, gorączki reumatycznej oraz innych poważnych, potencjalnie śmiertelnych schorzeń.
Przez wiele lat niemal wszystkie przypadki ZWT były związane z użyciem bardzo chłonnych tamponów. Jednak nawet po ich wycofaniu z rynku schorzenie wciąż dotyka od 3 do 6 osób na 100 000 w USA, w tym 1 na 100 000 menstruujących kobiet.
Aby doszło do rozwoju ZWT, bakterie muszą mieć sprzyjające warunki do wzrostu i rozmnażania. Gronkowiec i paciorkowiec najlepiej rozwijają się w ciepłym i wilgotnym środowisku. Jeśli na skórze występuje skaleczenie lub rana, bakterie przenikają do krwiobiegu, gdzie wydzielają toksyny. Bardzo chłonne tampony są idealnym miejscem do ich namnażania, szczególnie gdy są wykonane z pianki poliestrowej i pozostają wewnątrz ciała przez dłuższy czas. Choć rzadziej, również gąbki, kubeczki menstruacyjne czy diafragmy mogą sprzyjać infekcji, jeżeli są używane dłużej niż 12 godzin. Jednak czas nie jest jedynym czynnikiem – inne, jak choroby współistniejące, również zwiększają ryzyko infekcji. Ostatnio w Kalifornii kobieta trafiła do szpitala po rozwinięciu ZWT na skutek używania tamponów, mimo że zmieniała je co dwie godziny.
Objawy zespołu wstrząsu toksycznego
Zwykle objawy ZWT pojawiają się nagle i wymagają natychmiastowej pomocy medycznej. Jeśli masz menstruację lub niedawno przeszłaś operację czy doznałaś urazu z naruszeniem skóry, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem, jeśli zauważysz którykolwiek z poniższych objawów:
- Nagły spadek ciśnienia krwi
- Nagła gorączka (powyżej 39ºC)
- Bóle mięśni
- Nudności, wymioty i biegunka
- Bóle głowy
- Drgawki
- Splątanie
- Wysypka na ciele, języku lub w jamie ustnej
Zgony z powodu ZWT są spowodowane niewydolnością narządów wynikającą z obecności toksyn we krwi. Toksyny wydzielane przez Staphylococcus aureus lub paciorkowce z grupy A pozbawiają kluczowe narządy tlenu, co prowadzi do wstrząsu. Często kobiety bagatelizują pierwsze objawy, myląc je z typowymi dolegliwościami towarzyszącymi menstruacji, jak nudności czy bóle mięśni. Jeśli używasz bardzo chłonnych tamponów i zauważysz nietypowe objawy, możesz być narażona na ZWT.
Kto jest narażony na zespół wstrząsu toksycznego?
Chociaż każdy może zachorować na ZWT, najczęściej dotyka młode kobiety mające miesiączkę. Według różnych źródeł 30% kobiet, które już przeszły ZWT, jest narażonych na nawroty. Zmiany w pH pochwy również mają wpływ na wzrost ryzyka zachorowania. Prawidłowe pH pochwy to odczyn umiarkowanie kwaśny, między 3,8 a 4,5. Zarówno gronkowce, jak i paciorkowce najchętniej namnażają się w środowisku bardziej neutralnym – pH około 6-8. Do innych czynników ryzyka należą:
- Uszkodzona skóra, zwłaszcza nieleczona
- Świeży zabieg chirurgiczny
- Niedawny poród
- Infekcje wirusowe, takie jak opryszczka czy grypa
Większość pacjentek wraca do zdrowia w ciągu dwóch-trzech tygodni. W cięższych przypadkach niezbędna jest hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii (OIOM) i natychmiastowe leczenie antybiotykami, dożylną płynoterapią oraz lekami na ciśnienie krwi. W razie potrzeby lekarze mogą usuwać martwą lub zakażoną tkankę.
Chociaż niektóre osoby mogą zachorować po drobnym skaleczeniu, tylko mały procent populacji jest podatny na ZWT. Większość wytwarza wystarczającą ilość przeciwciał, by zwalczyć S. aureus lub paciorkowce. To jednak nie znaczy, że można lekceważyć podstawowe zasady higieny. Nawet jeśli organizm wcześniej był odporny, odporność ciągle się zmienia – w określonych warunkach możesz być bardziej podatna na infekcje.
Historia zespołu wstrząsu toksycznego
Zespół wstrząsu toksycznego został opisany jako realne zagrożenie dla menstruujących kobiet po szeroko nagłośnionej epidemii w latach 1979–80. W USA zdrowe kobiety były przyjmowane do szpitali z powodu ZWT, co wzbudziło powszechny niepokój.
Ostatecznie lekarze uznali, że określone produkty higieny intymnej były główną przyczyną rozwoju ZWT.
Epidemia zbiegła się z dynamicznym rozwojem rynku tamponów w latach 70., kiedy wiele kobiet mogło wybierać bardzo chłonne tampony jako rozwiązanie przy obfitych miesiączkach. W 1975 roku Proctor & Gamble rozpoczęło testowanie nowej marki tamponów Rely, które zawierały nowy bardzo chłonny materiał syntetyczny, pochłaniający więcej krwi bez przecieków. Niestety, z powodu niewystarczających badań i testów przed 1976 rokiem wiele tamponów dostępnych na rynku nie było całkowicie sterylnych, co w niektórych przypadkach stanowiło idealne środowisko do namnażania paciorkowców i gronkowców.
W latach 1976–1996 odnotowano 5296 przypadków zespołu wstrząsu toksycznego – 93% dotyczyło menstruujących kobiet. Z czasem producenci higieny menstruacyjnej zaczęli rezygnować z bardzo chłonnych materiałów na rzecz bardziej naturalnych, np. bawełny. Dzięki tym zmianom, rygorystycznym badaniom medycznym oraz zwiększonej edukacji na temat higieny menstruacyjnej liczba przypadków ZWT spadła do 1 na 100 000 menstruujących kobiet.
Po epidemii producenci tamponów zostali zobowiązani do ustalenia standardowych klasyfikacji chłonności tamponów, takich jak light (lekki), regular (regularny) oraz heavy (mocny), aby uniknąć promowania produktów jako „superchłonnych”. Obecnie tampony i inne produkty menstruacyjne przechodzą wiele etapów badań, aby wykluczyć obecność szkodliwych toksyn.
Dlaczego zespół wstrząsu toksycznego wciąż stanowi problem?
Mimo że jest bardzo rzadki, ZWT wciąż bywa kojarzony z niektórymi produktami menstruacyjnymi. Wszystkie produkty higieniczne muszą dziś spełniać normy medyczne, jednak uważa się, że ZWT może pojawiać się również na skutek zmian pH pochwy w trakcie menstruacji. Generalnie każdy obcy przedmiot umieszczony w pochwie może zakłócić naturalną mikroflorę. Tampony, pochłaniając krew, mogą stać się również miejscem, gdzie rozwijają się bakterie. Jeśli suchy tampon zostanie wprowadzony do pochwy, może dojść do mikrouszkodzeń śluzówki, które ułatwiają bakteriom wniknięcie do krwiobiegu.
Zapobieganie zespołowi wstrząsu toksycznego
Nie można mieć całkowitej pewności, że jesteś chroniona przed infekcjami bakteryjnymi, ale możesz zmniejszyć ryzyko rozwoju ZWT przestrzegając kilku prostych zasad:
- Regularnie zmieniaj tampony – większość producentów zaleca wymianę co 8 godzin, ale jeśli masz obfite miesiączki, możesz robić to co 4–6 godzin.
- Unikaj stosowania bardzo chłonnych tamponów.
- Nie śpij z tamponem.
- Zawsze myj ręce przed i po zmianie tamponu lub innych środków higieny.
- Przed włożeniem tamponu staraj się dotykać go jak najmniej.
- Zadbaj o prawidłową higienę intymną w czasie miesiączki.
- Jeśli przeszłaś ZWT, rozważ stosowanie innych produktów higienicznych niż tampony, zwłaszcza tych, które nie są wprowadzane do pochwy.
- W przypadku skaleczeń, oparzeń, ran pooperacyjnych czy siniaków – utrzymuj je w czystości, by zapobiec infekcjom.
- Jeśli zaobserwujesz któreś z wyżej wymienionych objawów, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem. Im szybciej podejmiesz leczenie, tym większa szansa na pełny powrót do zdrowia.
W przypadkach poważnych, ale nieśmiertelnych, ZWT może pozostawić długotrwałe następstwa zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Dbaj o siebie stosując odpowiednią higienę, szczególnie w trakcie miesiączki. Nie lekceważ nietypowych objawów, jak gorączka czy bóle ciała podczas menstruacji. Świadomość własnego ciała może uratować Ci życie.
Możesz śledzić swoją miesiączkę z pomocą aplikacji WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
