Zrozumieć cytologię i testy HPV
Badania profilaktyczne to potężne narzędzie w walce z chorobami, które z czasem mogą się pogłębiać. W tym artykule przyjrzymy się środkom zapobiegawczym w kontekście nowotworów powiązanych z wirusem HPV.
Cytologia, czyli test Papanicolaou (Pap), to badanie przesiewowe pozwalające wykryć komórki nowotworowe i przednowotworowe w szyjce macicy lub okrężnicy. Częstą przyczyną nieprawidłowości komórkowych jest ludzki wirus brodawczaka (HPV). Można wykonać test w celu wykrycia obecności wirusa oraz określenia jego typu.
HPV i jego wpływ na nas
Ludzki wirus brodawczaka (HPV) to najczęstsza choroba przenoszona drogą płciową na świecie – zakażone są nim miliony osób. Większość nie wie o infekcji, ponieważ przypadki są bezobjawowe i często samoistnie ustępują. HPV to nie tylko choroba przenoszona drogą płciową, ponieważ przenosi się również przez kontakt skóra do skóry, jednak najczęściej zakażenie następuje podczas współżycia.
Spośród ponad 150 pokrewnych wirusów, tylko niektóre stanowią poważne zagrożenie.
HPV skórny: Wirusy HPV typu skórnego powodują powstawanie zwykłych brodawek (nienowotworowe guzki) na skórze, najczęściej na dłoniach, stopach, ramionach i klatce piersiowej.
HPV śluzówkowy (genitalny): HPV śluzówkowy zwykle zakaża wyłącznie błony śluzowe, czyli genitalia, odbyt oraz błonę jamy ustnej i gardła. Wyróżniamy typy niskiego i wysokiego ryzyka.
- HPV niskiego ryzyka może powodować brodawki na narządach płciowych i odbycie zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Typy HPV 6 i 11 odpowiadają za około 90% brodawek płciowych, ale rzadko prowadzą do rozwoju raka (chroniczne lub długo utrzymujące się zakażenia wiążą się z większym ryzykiem). Brodawki te mogą wystąpić także w miejscach takich jak szyjka macicy lub pochwa – gdzie są trudne do zauważenia bez odpowiednich badań.
- HPV wysokiego ryzyka może powodować raka szyjki macicy, jak również raka okrężnicy, odbytu, pochwy, sromu, prącia i migdałków. Nie wszystkie typy HPV wysokiego ryzyka prowadzą do raka – to wybrane rodzaje wirusa, w szczególności typy 16 i 18, zwiększają ryzyko zachorowania.
Zakażenia HPV są powszechne wśród osób poniżej 21. roku życia i zwykle ustępują samoistnie bez leczenia oraz bez powikłań. Ponieważ wirus jest tak częsty, większość młodych osób wypada pozytywnie w testach. Jednak rutynowe badania przesiewowe osób poniżej 25 lat nie są zalecane.
Cytologia i testy na HPV
Cytologia (lub test Pap) to badanie przesiewowe służące do wykrywania komórek rakowych i przedrakowych. Nazwa pochodzi od wynalazcy testu – Georgiosa Nikolaou Papanicolaou (1883–1962). Cytologię i testy na HPV można wykonać oddzielnie lub jednocześnie (jako tzw. kotestowanie). Choć są to inne badania, ich cel jest wspólny.
Cytologia wykrywa nieprawidłowe komórki w szyjce macicy lub okrężnicy. Regularne badania znacząco zwiększają szansę na wykrycie raka we wczesnym stadium, kiedy są największe szanse na wyleczenie. Cytologia pozwala także rozpoznać komórki przedrakowe zanim przemienią się w nowotwór. Usunięcie tych komórek zapobiega rakowi szyjki macicy aż w 95% przypadków.
Testy na HPV wykrywają DNA komórek wirusa HPV. Jeśli cytologia wykryje nieprawidłowe komórki, test HPV może wskazać, jaki to typ wirusa i czy wiąże się z ryzykiem raka.
Wziernik to narzędzie medyczne stosowane przez ginekolożkę, aby rozszerzyć pochwę i obejrzeć szyjkę macicy. By pobrać wymaz do cytologii lub testu na HPV, wziernik wprowadza się do pochwy, po czym specjalną szpatułką lub szczoteczką pobiera się próbkę komórek z szyjki macicy. Materiał trafia do laboratorium na badanie.
Czy powinnam wykonać cytologię?
Po ukończeniu 21 lat zaleca się wykonywanie cytologii co trzy lata.
Po ukończeniu 30 lat, zamiast cytologii co 3 lata można wykonać test HPV (lub oba badania) co 5 lat. Jeśli ukończyłaś 65 lat i trzy ostatnie cytologie były prawidłowe, możesz zakończyć wykonywanie testów.
Regularne badania są stanowczo zalecane również, jeśli jesteś dziewicą, byłaś szczepiona przeciw HPV lub przeszłaś menopauzę.
Twój lekarz może zalecić częstsze badania cytologiczne i na HPV, jeśli:
W przeszłości miałaś nieprawidłową cytologię lub raka szyjki macicy
Kobiety z historią przedrakowych lub rakowych zmian mogą wymagać częstszych badań, by wcześnie wykryć ewentualny problem.
Jesteś HIV-pozytywna
Kobiety żyjące z HIV są bardziej narażone na raka i inne choroby szyjki macicy. Po otrzymaniu diagnozy HIV powinnaś wykonać cytologię jak najszybciej, a kolejną po 6–12 miesiącach. Po trzech prawidłowych wynikach badań można wrócić do badań co 3 lata.
Masz osłabiony układ odpornościowy
Niezależnie czy to wynik przeszczepu, chemioterapii czy przewlekłego stosowania sterydów, jeśli twój układ immunologiczny jest osłabiony, nawet łagodne zakażenie HPV może nie ustąpić samoistnie.
Twojej mamie podano dietylstylbestrol w ciąży
Dietylstilbestrol (DES) to syntetyczny hormon żeński estrogen. Między 1940 a 1971 rokiem (do 1978 w niektórych krajach Europy) był przepisywany ciężarnym w profilaktyce poronień, przedwczesnych porodów i powikłań.
Obecnie wiadomo, że DES to związek zaburzający gospodarkę hormonalną, który może prowadzić do nowotworów, wad rozwojowych i innych nieprawidłowości rozwoju.
Przygotowanie do badań
Cytologia i testy na HPV trwają zwykle około pięciu minut. Istnieje kilka rzeczy, które warto zrobić, by badanie przebiegło sprawnie.
Poinformuj swoją lekarkę lub lekarza
Ważne, aby twoja lekarka/lekarz wiedziała, jakie przyjmujesz leki, w tym tabletki antykoncepcyjne. Niektóre zawierają estrogen lub progestagen, które mogą wpływać na wyniki testów. Warto też poinformować o wcześniejszych nieprawidłowych wynikach cytologii lub testu HPV.
Unikaj stosunków płciowych przez 24 godziny przed badaniem – współżycie także może zaburzać wyniki. Nie używaj też środków plemnikobójczych, nie płucz pochwy (płukanki ogólnie nie są zalecane). Dziewice lub osoby niższego wzrostu mogą poprosić o użycie mniejszego wziernika – zapytaj o to przed badaniem.
Unikaj terminów w czasie miesiączki
Nie planuj badania na czas miesiączki – choć jest możliwe do wykonania w tym okresie, wyniki mogą być mniej wiarygodne.
Poinformuj o ciąży
Zazwyczaj wykonanie cytologii lub testu na HPV jest bezpieczne do 24. tygodnia ciąży. Potem zabieg może być bardziej bolesny. Po porodzie warto odczekać 12 tygodni, by uzyskać wiarygodny wynik.
Pamiętaj o swoim komforcie
Badanie przebiega sprawniej, jeśli jesteś rozluźniona. Oddychaj spokojnie i postaraj się być zrelaksowana. Sama procedura nie powinna boleć, może jednak powodować dyskomfort. Niektóre kobiety opisują uczucie lekkiego uszczypnięcia. Jeśli obawiasz się bólu, możesz przyjąć lek przeciwbólowy ok. godzinę przed badaniem.
Jeśli doświadczyłaś przemocy seksualnej lub cierpisz z powodu lęku związanego z badaniem, powiedz o tym lekarskiej ekipie – mogą zadbać o twój komfort.
Pojedyncze plamienia po badaniu nie powinny cię niepokoić – to naturalne. Jeśli jednak krwawienie długo się utrzymuje, skonsultuj się z lekarką lub lekarzem.
Wyniki badań
Na wyniki zwykle czeka się od 1 do 3 tygodni. Możliwe są trzy scenariusze:
Wynik negatywny/prawidłowy: W badaniu wykryto wyłącznie prawidłowe komórki. Nie wymagasz dodatkowych badań – wystarczy powtórzyć cytologię lub badanie ginekologiczne w kolejnym, zalecanym terminie.
Wynik niejednoznaczny: Test nie określił, czy pobrane komórki są prawidłowe, czy nie. Może być wtedy konieczne dodatkowe badanie lub ponowne pobranie próbki za 6–12 miesięcy.
Wynik pozytywny/nieprawidłowy: Obecność nieprawidłowych komórek może wymagać dalszej diagnostyki. Nie oznacza to od razu raka szyjki macicy, ale zwiększa się ryzyko, zwłaszcza przy wykryciu niebezpiecznego typu HPV.
Gdyby minęły ponad 3 tygodnie i nie otrzymałaś informacji o wyniku, zadzwoń do przychodni.
W przypadku wyniku pozytywnego
Przy niewielkim zakażeniu lekarka może zalecić ponowne badanie za rok. W przypadku znacznych zmian lub obecności komórek nowotworowych zaleci kolposkopię.
Kolposkopia trwa zwykle około 15 minut i przypomina badanie ginekologiczne – lekarz/lekarza zakłada wziernik do pochwy, by obejrzeć szyjkę macicy. Często stosuje się łagodny roztwór octu lub jodyny dla uwidocznienia nieprawidłowych komórek. Może to powodować uczucie pieczenia czy szczypania.
Pobiera się niewielki wycinek tkanki do badań laboratoryjnych – ta procedura to biopsja. Jeśli jest kilka podejrzanych miejsc, pobiera się próbki z każdej lokalizacji.
Wyniki z kolposkopii decydują o dalszych badaniach i leczeniu.
Nieprawidłowości komórek nabłonkowych
Komórki nabłonkowe to cienkie, płaskie komórki tworzące naskórek, czyli najbardziej zewnętrzną warstwę skóry. Nieprawidłowości dzielą się na następujące grupy:
Nieprawidłowe komórki nabłonkowe (ASC) są najczęstszym nieprawidłowym wynikiem cytologii:
- ASC-US: nieprawidłowe komórki nabłonkowe o nieokreślonym znaczeniu. Nie wyglądają zupełnie normalnie, ale przyczyna nie jest jasna. Zmiany mogą być związane z zakażeniem HPV lub innymi czynnikami.
- ASC-H: nieprawidłowe komórki nabłonkowe z podejrzeniem zmian o wysokim stopniu złośliwości, których nie można wykluczyć. ASC-H wiąże się z wyższym ryzykiem zmian przedrakowych niż ASC-US.
Zmiana śródnabłonkowa (SIL) to nieprawidłowy rozrost komórek nabłonka. Wyróżnia się zmiany niskiego (LSIL) i wysokiego (HSIL) stopnia:
- LSIL (zmiany niskiego stopnia) to łagodne nieprawidłowości zwykle wywołane zakażeniem HPV. Często cofają się same wraz z odpowiedzią układu odpornościowego, zwłaszcza u młodych kobiet.
- HSIL (zmiany wysokiego stopnia) to poważniejsze zaburzenia, które pozostawione bez leczenia mogą rozwinąć się w raka.
Rak in situ (CIS) oznacza poważnie nieprawidłowe komórki, które przypominają rakowe, ale nie rozprzestrzeniły się poza szyjkę macicy.
Rak płaskonabłonkowy (SCC), zwany też rakiem epidermoidalnym, to nowotwór wywodzący się z komórek nabłonkowych.
Nieprawidłowości komórek gruczołowych
Komórki gruczołowe występują w szyjce macicy oraz błonie śluzowej macicy. Nieprawidłowości tych komórek dotyczą zmian w tkankach gruczołowych szyjki.
Nieprawidłowe komórki gruczołowe (AGC) to komórki, których budowa odbiega od normy, ale znaczenie nie jest jasne. Gruczolakorak endocervikalny in situ (AIS) oznacza poważnie zmienione komórki, które nie rozprzestrzeniły się poza tkankę gruczołową szyjki.
Gruczolakorak to nowotwór wywodzący się z komórek gruczołowych. Termin ten obejmuje raka kanału szyjki macicy, ale też może dotyczyć zmian endometrialnych, poza macicą i innych nowotworów.
W codziennym życiu łatwo zignorować bóle i dolegliwości albo nie szukać przyczyn objawów, które nie są wyraźne. Jednak regularne badania mogą zdecydować o wczesnym wykryciu choroby, a nie o jej rozwoju do stadium zaawansowanego.
Możesz śledzić swój cykl miesiączkowy za pomocą aplikacji WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
