Premenstrüel sendrom (PMS)
Baş ağrıları. Hassas ve ağrılı göğüsler. Ruh hali değişiklikleri. Sinirlilik. Kramp. Yorgunluk. Uyku sorunları. Şişkinlik. Yeme isteği. Akne. PMS hiç de nazik değildir.
PMS ya da premenstrüel sendrom, adet öncesi günlerde birçok kadının yaşadığı fiziksel ve duygusal semptomlar bütünüdür. Bu belirtiler genellikle adet başlamadan 5 gün önce ortaya çıkar ve bir haftaya kadar sürebilir. Semptomların sayısı ve şiddeti kişiden kişiye değişir.
PMS’im var mı?
Premenstrüel sendromun klinik belirtileri değişkendir ve bilinen bir nedeni yoktur; bu da hem doktorlar hem de semptomları yaşayan kadınlar için hayal kırıklığına neden olmaktadır. Semptomların aralıklı şekilde ortaya çıkması, tanıyı zorlaştırır; çünkü anlatımlar her zaman net olmayabilir.
Adet döngüsüyle ilişkili diğer vücut süreçlerinde olduğu gibi, semptomların ve değişimlerinin düzenli olarak kaydedilmesi; PMS belirtilerinin sıklığını, zamanını ve şiddetini değerlendirmede faydalı olur. Bazı kadınlar, yaşadıkları semptomların hormon döngüsüyle birebir örtüşmediğini fark ederek şaşırabilirler.
Dikkat! Premenstrüel sendromun tipik bazı özellikleri, diğer süreç ve hastalıklarla benzerlik gösterebilir. Eğer semptomlarınız şiddetliyse bir doktora başvurun.
Örneğin, doktorunuz tiroid tetkiki isteyebilir. Doğurganlık çağındaki kadınlarda tiroid hastalıkları yaygındır, kilo alma, depresyon ve yorgunluk gibi belirtiler tiroid sorununa işaret edebilir.
PMS belirtileri yaklaşık olarak üç grupta toplanabilir:
- Fiziksel—aşırı hassasiyet, baş ağrısı, göğüslerde ağrı ve şişlik, eklem ağrıları.
- Psikolojik/duygusal—ruh hali değişiklikleri, depresyon belirtileri, sinirlilik, yorgunluk, uyku bozuklukları.
- Gastrointestinal—karında şişlik, mide bulantısı, ishal veya kabızlık, kusma, yeme bozuklukları.
PMS mi PMDD mi?
Premenstrüel disforik bozukluk (PMDD), PMS’in ağır bir türüdür. PMDD’de görülen belirtiler PMS’tekinin aynısı olsa da, şiddetleri kişinin iş, sosyal yaşamı ve ilişkilerinde ciddi sorunlara yol açabilir. Aynı zamanda PMDD, PMS’ten daha uzun sürer—iki haftaya kadar devam edebilir.
PMDD’nin semptomları arasında PMS belirtileri yanında, öfke patlamaları, daha önce zevk alınan aktivitelerden zevk alamama ve umutsuzluk duyguları da bulunabilir. Birçok kadın PMDD ile ilaç tedavisine ihtiyaç duysa da; kesin tanı konmadan önce bu belirtilere neden olabilecek depresyon ya da panik bozukluk gibi duygusal bozukluklar ve menopoz, endometriozis, miyom ya da hormonal problemler gibi fiziksel durumlar dışlanmalıdır.
PMS’in sebebi nedir?
PMS’e yol açan kesin mekanizmalar belirlenememiştir, ancak uzmanlar bunun, yumurtalık hormonları olan östrojen ve progesteronda meydana gelen döngüsel değişikliklere bağlı kimyasal/nörobiyolojik bir sorun olduğunu düşünmektedir.
Bu hormonlar, dopamin ve serotonin gibi nörotransmitter denilen beyin kimyasallarının işleyişini etkileyerek ruh halinde değişikliklere neden olur. Araştırmalar, ruhsal veya doğum sonrası depresyon yaşayan kadınların PMS riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Magnezyum ve kalsiyumun da düşük seviyeleriyle birleşen bu etkiler, iştah artışına ve özellikle süt ürünleri ve tatlılara karşı yoğun yeme isteğine yol açabilir.
Östrojen ve progesteron dalgalanmaları, tuz ve su dengesini düzenleyen aldosteron gibi diğer hormonları da etkileyebilir. Aşırı aldosteron, sıvı tutulmasına ve karın şişkinliğine (diğer adıyla meteorizm), hassas göğüslere (yani mastalji) ve kilo artışına yol açabilir. Depresyon, içe kapanma, uykusuzluk, unutkanlık ve kafa karışıklığı da hormonlarımızdaki dalgalanmalara bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Araştırmalar, PMDD yaşayan kadınlarda östrojen ve progesterona karşı "düzenlenememiş hücresel cevap" adı verilen genetik farklılıklar saptamıştır. Çalışmalar devam etmekte ve hem PMS hem de PMDD için daha etkili tedavi umudu artmaktadır.
PMS nasıl tedavi edilir?
Fiziksel belirtilerin gerçek olduğuna dair güçlü bilimsel kanıtlar olmasına rağmen, birçok doktor hala PMS tedavisinde emin değildir ve farklı tedavi türleri konusunda görüş ayrılıkları yaşanır. Tedavide amaç semptomları hafifletmektir. Bu, hem PMS belirtilerinin ayrıntılı değerlendirilmesi hem de yaşam kalitesine etkisiyle başlar.
PMS eğitimi & takibi
Bilinçli bir kadın, ağrılarını ve sıkıntılarını tanımlayamayan bir kadına göre PMS semptomlarıyla başa çıkmada daha donanımlı olur. Tutulacak bir “PMS günlüğü”, vücudun farklı koşullarda (örneğin, ay döngüsünün farklı evrelerinde) nasıl davrandığına dair daha net bir resim çizer.
Stres yönetimi de özellikle yoğun yaşayan kadınlar için etkili bir yöntemdir. Sorumluluklarınızdan zaman zaman uzaklaşmak ve yalnızca kendiniz için keyifli aktiviteler yapmak önemlidir. Her ay birkaç gününüzü sadece kendinize ayırmayı alışkanlık haline getirirseniz, semptomlarınızda azalma görebilirsiniz.
Bazılarımız için stres girdabından çıkmak harici destek olmadan zor olabilir. Şiddetli kaygı, sinirlilik ya da depresyon yaşayan kadınlar için danışmanlık almak faydalı olacaktır.
İlaç tedavisi
İbuprofen ya da aspirin gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler; krampları, ağrıları ve göğüs hassasiyetini azaltmaya yardımcı olabilir. Şiddetli depresyon ya da kaygı durumunda ilaç tedavisi önerilebilir. Hormonal dalgalanmaların düzenlenmesi için doğum kontrol hapları ve diğer hormonal doğum kontrol yöntemleri de etkili olabilir.
Dikkat! Peptik ülser hastalığınız veya böbrek hastalığınız varsa, reçetesiz ağrı kesici kullanmayınız. Kullanırsanız, durumunuzu kötüleştirebilirsiniz.
Sağlıklı beslenme, genel iyi haliniz ve sağlıklı hormon üretimi için önemlidir. Dengeli öğünler yemek, tuz, şeker, kafein ve alkol tüketimini azaltmak ve yeterli sıvı almak PMS semptomlarını azaltmaya yardımcı olur.
Kalsiyum, magnezyum ve omega-6 gibi bazı takviyeler, PMS semptomlarının hafifletilmesinde sıkça kullanılır. Ancak tüm takviyeler vücudunuzda beklenen etkiyi göstermeyebilir, bu nedenle herhangi bir takviye kullanmadan önce doktorunuza danışın. E vitamini ve B6 takviyeleri ise genellikle olası yan etkiler nedeniyle önerilmez.
Fiziksel aktiviteler, özellikle kramplar ve şişkinliği azaltmada faydalı olabilir. Hafif egzersizler, örneğin tempolu yürüyüş veya jogging, endorfin salgılar ve göğüs hassasiyetini, sıvı tutulmasını ve depresyonu azaltabilir. Vücudu rahatlatmaya yönelik uygulamalar, kaygıyı azaltmaya ve depresyon hissini geçici olarak hafifletmeye yardımcı olabilir. Belki rahatlatıcı bir masaj iyi gelebilir?
Adet döngünüzü WomanLog ile takip edebilirsiniz. WomanLog’u şimdi indirin:
