Αναπηρία και Σεξουαλική Υγεία
Οι σεξουαλικές ανάγκες των ανθρώπων που ζουν με αναπηρίες είναι ίδιες με όλων, όμως η υπέρβαση του στίγματος και η πρόσβαση σε βασικές πληροφορίες και υπηρεσίες σεξουαλικής υγείας είναι πολύ πιο δύσκολες για εκείνες. Τα άτομα με αναπηρίες εξακολουθούν να στερούνται σε μεγάλο βαθμό την κατάλληλη σεξουαλική εκπαίδευση και τους απαραίτητους πόρους, τόσο στην εφηβεία όσο και αργότερα στη ζωή τους. Σε αυτό το άρθρο, συζητάμε πώς η ενημέρωση για τη σεξουαλική υγεία μπορεί να γίνει πιο προσβάσιμη για όλους, ανεξαρτήτως σωματικών ή ψυχικών ικανοτήτων.
Περίπου το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει με κάποια μορφή αναπηρίας και οι άνθρωποι που ζουν με αναπηρίες πολύ συχνά αποξενώνονται από τις σεξουαλικές τους ανάγκες. Η σεξουαλικότητα και η αναπαραγωγική υγεία τους τείνουν να παραμελούνται, γεγονός που δυσκολεύει τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.
Η επίδραση του ικανισμού
Ο «ικανισμός» είναι η συνειδητή ή ασυνείδητη διάκριση εις βάρος των ανθρώπων με αναπηρία. Εάν η αναπηρία δεν αγγίζει την καθημερινότητά σου, ίσως να μην αντιλαμβάνεσαι πόσο εύκολα κάτι που εσύ θεωρείς δεδομένο μπορεί να αποτελέσει ανυπέρβλητο εμπόδιο για κάποια άλλη, εάν δεν υπάρξει παρέμβαση. Ακόμα και άνθρωποι με καλές προθέσεις μπορεί να αγνοούν τις εμπειρίες των άλλων και να αναπαράγουν διακρίσεις, τοποθετώντας άτομα με αναπηρίες σε μειονεκτική θέση άθελά τους. Μπορούμε να αυξήσουμε την ευαισθητοποίηση για να το διορθώσουμε αυτό.
Όπως όλοι, έτσι και τα άτομα με αναπηρίες έχουν σεξουαλικές ανάγκες, επιθυμίες και φαντασιώσεις που θέλουν να εκφράσουν και να βιώσουν, αλλά όταν γίνεται συζήτηση γι’ αυτές, οι περισσότεροι αρτιμελείς αποφεύγουν το θέμα. Είναι ακόμη δυστυχώς συχνό το φαινόμενο δάσκαλοι, γιατροί κι άλλοι επαγγελματίες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν, να αγνοούν τη σημασία αυτών των βασικών ανθρώπινων αναγκών για ένα άτομο με αναπηρία. Αυτό εντείνει το στίγμα και μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα σε όσες ζουν με αναπηρίες και σε όσες όχι.
Τα άτομα που ζουν με αναπηρία αντιμετωπίζουν επιπλέον δυσκολίες στη σεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία. Όχι μόνο συχνά φερόμαστε χωρίς περίσκεψη, αλλά και η κοινωνική και φυσική δομή του κόσμου μας είναι φτιαγμένη για τον «μέσο άνθρωπο» και δεν λαμβάνει υπόψη τη διαφορετικότητα της ανθρώπινης εμπειρίας αν δεν της το υπενθυμίσουμε.
Έλλειψη προσβάσιμων πληροφοριών
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι θεμελιώδες δικαίωμα. Όλα τα νεαρά άτομα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να μάθουν για την ανατομία τους, την εφηβεία και τις σωματικές αλλαγές, τη σεξουαλική υγεία, την αντισύλληψη, τη συναίνεση και άλλες ζωτικής σημασίας πληροφορίες. Δυστυχώς, τα άτομα με αναπηρίες συχνά αποκλείονται από αυτές τις συζητήσεις. Πολλές από αυτές εκπαιδεύονται στο σπίτι για διάφορους λόγους, με αποτέλεσμα να εναπόκειται στους γονείς να τους μάθουν βασική σεξουαλική αγωγή πέρα από όλα τα υπόλοιπα. Ωστόσο, πολλοί γονείς αποφεύγουν να συζητούν τη σεξουαλικότητα με τα παιδιά τους, είτε έχουν κάποιας μορφής αναπηρία είτε όχι. Κάποιοι φοβούνται την εφηβεία, όταν τα παιδιά αρχίζουν να αισθάνονται σεξουαλικές ανάγκες και να αναζητούν σχέσεις πέρα από την οικογένεια. Άλλοι αποξενώνουν τα παιδιά τους από τη σεξουαλικότητα επειδή και οι ίδιες έχουν διδαχθεί να τη βλέπουν σαν αμαρτία.
Αν ένα παιδί με αναπηρία πηγαίνει σχολείο, δυσκολεύεται συχνά να σχετίσει τις πληροφορίες που δίνονται για το σώμα, αφού σπάνια εκπροσωπούνται διαφορετικοί σωματότυποι.
Οι έφηβες που δεν έχουν με ποιον να μιλήσουν για το σώμα τους και τις καινούριες εμπειρίες μπορεί να νιώθουν λιγότερη αυτοπεποίθηση σχετικά με τη σεξουαλικότητά τους κι έτσι να είναι πιο ευάλωτες σε σεξουαλική βία, προβλήματα υγείας, απρογραμμάτιστες εγκυμοσύνες και σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Σεξουαλική και σωματική βία
Τα άτομα που ζουν με αναπηρίες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να βιώσουν σεξουαλική και σωματική βία σε σύγκριση με άτομα χωρίς αναπηρία.
Όταν κάποια δεν καταλαβαίνει τι της συμβαίνει, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να ζητήσει βοήθεια ή να καταφύγει από τη σεξουαλική κακοποίηση. Οι περισσότεροι θύτες είναι κοντινά πρόσωπα: μέλη οικογένειας, φροντίστριες, ιατρικό προσωπικό ή προσωπικές βοηθοί. Όσες ζουν με αναπηρίες και υφίστανται κακοποίηση βρίσκονται συχνά σε σχέση εξάρτησης με τον δράστη και δεν έχουν που να απευθυνθούν, ενώ ακόμη και αν το κάνουν, οι αρχές τείνουν να αγνοούν τις καταγγελίες τους.
Διαβάστε περισσότερα για το πώς ξαναχτίζεται η οικειότητα μετά από μια κακοποιητική σχέση.
Ελλιπής πρόσβαση
Πολλές γυναίκες που ζουν με αναπηρίες δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε απαραίτητες πληροφορίες για την αναπαραγωγική και σεξουαλική τους υγεία λόγω φυσικών εμποδίων. Συχνά, η ελλιπής, ακατάλληλη ή παλιά υποδομή, κυρίως σε αγροτικές περιοχές, αποτελεί ανυπέρβλητο πρόβλημα για άτομα με κινητικές δυσκολίες. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο αδιάγνωστων παθήσεων και επιπλοκών σχετικών με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, όπως τα ΣΜΝ και οι ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.
Σε ορισμένες δομές, το προσωπικό υγείας δεν είναι επαρκώς καταρτισμένο ή εκπαιδευμένο για να εξυπηρετήσει άτομα με αναπηρίες, οπότε οι ανάγκες τους αγνοούνται ή δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Ορισμένοι επαγγελματίες υγείας έχουν προκατάληψη όσον αφορά στην παροχή υπηρεσιών σεξουαλικής υγείας σε ανθρώπους με αναπηρίες: περιορίζουν την πρόσβαση σε υπηρεσίες ή απορρίπτουν το όνειρο μιας νέας να γίνει μητέρα ή να κάνει οικογένεια επειδή δεν θεωρούν φυσιολογική τη σεξουαλική συμπεριφορά για τα άτομα των οποίων το σώμα δεν ανταποκρίνεται στα «πρότυπα».
Στερεότυπα
Σε πολλές κοινωνίες, τα άτομα με αναπηρίες δεν θεωρούνται σεξουαλικά όντα. Αυτό κάνει πολύ πιο δύσκολο να βρουν συντρόφους, να έχουν υγιείς σχέσεις και να ζήσουν ικανοποιητικές σεξουαλικές εμπειρίες. Αυτή η προκατάληψη στερεί βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες από όσες βιώνουν τέτοιες δυσκολίες. Τα στερεότυπα κατατάσσουν τους ανθρώπους σε κατηγορίες χωρίς να ενδιαφέρονται για τις λεπτομέρειες και τις συνθήκες. Χρησιμοποιούμε «συντομεύσεις σκέψης» καθημερινά για διάφορους λόγους, όμως στα ζητήματα ανθρώπινης αξιοπρέπειας αξίζει να το σκεφτόμαστε διπλά.
Αποκλεισμός από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων
Τα άτομα με αναπηρίες συχνά αποκλείονται από τις αποφάσεις που επηρεάζουν άμεσα τα δικαιώματα και την ευημερία τους. Πολλοί συνεχίζουν να τις βλέπουν ως «δέκτες» υπηρεσιών και όχι ως ενεργές που μπορούν να συμμετέχουν στη λύση των προβλημάτων τους, να εκφράσουν τις απόψεις τους και να προτείνουν λύσεις. Αποκλείοντας ίσως την πλέον σχετική πηγή πληροφορίας, όσες θέλουν να βοηθήσουν δεν μπορούν να μετατρέψουν τις καλές τους προθέσεις σε πραγματικά χρήσιμες λύσεις.
Έλλειψη στήριξης
Άλλο ένα πολύ συχνό στερεότυπο είναι ότι τα άτομα με αναπηρίες δεν μπορούν να γίνουν καλές μητέρες. Όταν άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες αποφασίζουν να γίνουν γονείς, συχνά χλευάζονται ή τους αρνούνται τη στήριξη που θεωρείται αυτονόητη για άλλους. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες γυναίκες με αναπηρίες—ακόμη και με νοητική δυσλειτουργία—μπορούν να φροντίσουν εξαιρετικά καλά τα παιδιά τους. Μπορεί να χρειάζονται κάποιες τεχνικές διευκολύνσεις ή άλλες προσαρμογές, αλλά είναι σε θέση να δημιουργήσουν οικογένειες και να μεγαλώσουν παιδιά. Όμως διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να χάσουν τα γονεϊκά τους δικαιώματα. Ακόμη και χωρίς αποδείξεις, οι κοινωνικές υπηρεσίες είναι πιο εύκολο να πάρουν τα παιδιά από τέτοιες οικογένειες λόγω των βαθιά ριζωμένων προκαταλήψεων που παραμένουν ακόμη και στο ιατρικό προσωπικό.
Η εγκυμοσύνη, η γέννα και η λοχεία μπορεί να είναι δύσκολη για κάθε γυναίκα, πόσο μάλλον για μια γυναίκα που βιώνει και την καθημερινότητα μιας αναπηρίας. Η κακή πρόσβαση σε υπηρεσίες και κλινικές συνεπάγεται και μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών λόγω καθυστερημένης ιατρικής φροντίδας.
Λύσεις για προσβάσιμη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία
Η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των ατόμων που ζουν με αναπηρίες δεν δέχεται προς το παρόν τη φροντίδα και την προσοχή που χρειάζεται. Να μερικές προτάσεις για να βελτιωθεί η εμπειρία τους.
Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης
Όταν το 10% του πληθυσμού μας ζει με κάποια μορφή αναπηρίας και ακόμη περισσότερες επηρεάζονται άμεσα από αυτή την εμπειρία, η κοινωνία μας είναι παράλογο να αφήνει τα σχετικά ζητήματα αδιερεύνητα. Η εκπαίδευση σχετικά με το τι σημαίνει να ζεις με διαφορετικές μορφές αναπηρίας και η ενημέρωση για το γεγονός ότι τα περισσότερα άτομα μπορούν να ζήσουν χαρούμενα και υγιή παρά τις προκλήσεις τους, είναι ουσιαστικά για το σπάσιμο του στίγματος.
Η κατάρτιση της ιατρικής κοινότητας σχετικά με τις κοινωνικές πτυχές της ζωής με αναπηρία είναι ακόμη μία διέξοδος που κάνει την πρόσβαση σε πληροφορίες και υπηρεσίες πιο εύκολη για όσες έχουν περιορισμένες ικανότητες.
Ποικιλία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων
Η συμπεριληπτική λήψη αποφάσεων σημαίνει να λαμβάνονται υπόψη οι εμπειρίες όλων. Τα άτομα με αναπηρίες συχνά αντιμετωπίζονται ως ανίκανες να υποστηρίξουν τον εαυτό τους και έτσι συχνά αποκλείονται από τις αποφάσεις που αφορούν άμεσα τη ζωή τους. Ιδανικά, τις αποφάσεις πρέπει να τις λαμβάνουν όσες ζουν με τις συνέπειές τους, με τη συνδρομή ειδικών όπου χρειάζεται∙ έτσι μετατρέπουμε τα ωραία λόγια σε ουσιαστικές πράξεις.
Εκπαίδευση
Τα περισσότερα προγράμματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής εκπαίδευσης σχεδιάστηκαν για τα “τυπικά” άτομα, και έτσι οι νέες με ιδιαίτερες ανάγκες συχνά δεν μπορούν να συσχετίσουν. Η εκπροσώπηση ατόμων με κινητικές, υγειονομικές ή νοητικές αναπηρίες στο σχολικό πρόγραμμα βοηθά τις ίδιες αλλά και όλες μας να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί η σεξουαλικότητα και η αναπαραγωγή σε πολύπλοκες συνθήκες.
Η εκπροσώπηση έχει σημασία. Χωρίς ενημέρωση, ο κόσμος φοβάται και καταφεύγει σε υποθέσεις. Ποικιλότητα στις πληροφορίες, ώστε να περιλαμβάνεται πιο πλατιά γκάμα σωμάτων και εμπειριών, βοηθά όλες να σχετίζονται μεταξύ τους και να σπάσει το στίγμα.
Καλύτερη υποδομή και προσβασιμότητα
Η εξειδικευμένη μεταφορά, οι συμπεριληπτικές υποδομές και το άνοιγμα της κοινότητας είναι καθοριστικής σημασίας για να προσφέρουν αξιοπρέπεια και ισότητα σε άτομα με αναπηρίες. Τα νοσοκομεία, οι ιατρικές κλινικές, δημόσια και εμπορικά κτίρια πρέπει να διαθέτουν ράμπες και ανελκυστήρες ώστε να διασφαλίζεται η πρόσβαση για όσες έχουν κινητικές δυσκολίες.
Η οικονομική προσιτότητα είναι επίσης σημαντικός παράγοντας για ίση φροντίδα. Επειδή πολλές γυναίκες με αναπηρίες ζουν σε φτώχεια, είναι ανάγκη να παρέχονται ειδικές υπηρεσίες μεταφοράς ή να καλύπτονται τα έξοδα μετακίνησης, ώστε να διασφαλίζεται ισότιμη πρόσβαση.
Είτε η αναπηρία επηρεάζει εσένα είτε όχι, η βελτίωση της προσβασιμότητας των υπηρεσιών στην κοινότητα βελτιώνει τη ζωή όλων. Ισότητα δεν υπάρχει όσο οι ανάγκες όσων ζουν με αναπηρίες αγνοούνται. Ας κάνουμε τον κόσμο καλύτερο για όλες μας.
Μπορείς να παρακολουθείς τον κύκλο σου με το WomanLog. Κατέβασε τώρα το WomanLog:
Κατέβασέ το από το Google Play
