Τεστοστερόνη και Σεξουαλική Επιθυμία
Η φυσιολογία, η ψυχολογία, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, η ανατροφή και οι προηγούμενες εμπειρίες επηρεάζουν τη σεξουαλικότητά μας. Ωστόσο, ακόμη και η παραμικρή αλλαγή στα επίπεδα των ορμονών μπορεί να επηρεάσει τόσο τη λίμπιντο όσο και τη γονιμότητα.
Η τεστοστερόνη είναι η κύρια ανδρική σεξουαλική ορμόνη, όμως παίζει καθοριστικό ρόλο στη σωστή αναπαραγωγική λειτουργία τόσο για γυναίκες όσο και για άνδρες. Όπως και οι υπόλοιπες σεξουαλικές ορμόνες, η τεστοστερόνη είναι απαραίτητη για πολλές λειτουργίες σε διάφορα στάδια της ανθρώπινης ανάπτυξης. Λόγω αυτής της πολυπλοκότητας, υπάρχουν πολλές παρανοήσεις σχετικά με την τεστοστερόνη και το πώς επηρεάζει τη σεξουαλικότητα του ανθρώπου. Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε πιο προσεκτικά αυτήν την πολυδιάστατη ορμόνη για να ανακαλύψουμε γιατί τα ανθρώπινα σώματα την παράγουν και πώς επηρεάζει τη σεξουαλικότητα τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών.
Τι είναι η τεστοστερόνη;
Η τεστοστερόνη είναι μια ανδρική σεξουαλική ορμόνη ή ανδρογόνο, που είναι κυρίως υπεύθυνη για την ανάπτυξη του πέους, των όρχεων και άλλων πρωτογενών ανδρικών χαρακτηριστικών κατά την εμβρυϊκή ζωή.
Αν και θεωρείται «σεξουαλική ορμόνη», η τεστοστερόνη επηρεάζει πολλές άλλες πτυχές της υγείας μας. Ευθύνεται για τη συνολική ανάπτυξη και ενδυνάμωση των οστών και των μυών τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες, για την εφηβεία στους/στις εφήβους κάθε φύλου, για τη λίμπιντο και τη σεξουαλική ανάπτυξη και διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην ψυχολογική ευεξία μας. [1] [2] Στους άνδρες, βελτιώνει τη διάθεση, μειώνει τον κίνδυνο άγχους και κατάθλιψης, ενισχύει τη μνήμη και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Στις γυναίκες, η τεστοστερόνη δίνει ώθηση στην αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση.
Οι κύριοι αδένες που παράγουν τεστοστερόνη είναι οι γονάδες—οι όρχεις στους άνδρες και οι ωοθήκες στις γυναίκες. Παράγεται επίσης σε μικρές ποσότητες στα επινεφρίδια και σε άλλες ιστούς. Ο υποθάλαμος, ένα όργανο σε σχήμα αμυγδάλου στη βάση του εγκεφάλου, ρυθμίζει τη λειτουργία της υπόφυσης, η οποία ελέγχει τα επίπεδα της τεστοστερόνης και άλλων ορμονών στο σώμα.
Ενώ η τεστοστερόνη είναι απαραίτητη και για τα δύο φύλα, οι άνδρες και οι γυναίκες διαθέτουν διαφορετικούς ορμονικούς κύκλους και αντιλαμβάνονται διαφορετικές διακυμάνσεις της ορμόνης. Οι άνδρες έχουν ημερήσιους κύκλους, με την τεστοστερόνη να κορυφώνεται το πρωί και να μειώνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτές οι διακυμάνσεις κάνουν κάποιους άνδρες να νιώθουν πιο κουρασμένοι και ευερέθιστοι το βράδυ. Οι γυναίκες έχουν μηνιαίους κύκλους στους οποίους η τεστοστερόνη κορυφώνεται αμέσως πριν την ωορρηξία και μειώνεται μετά την απελευθέρωση του ωαρίου.
Κορυφή της τεστοστερόνης
Με την έναρξη της εφηβείας, η παραγωγή τεστοστερόνης στους άνδρες αυξάνεται κατά περίπου 3000%, με αποτέλεσμα τη βάθυνση της φωνής, την ενίσχυση της σκελετικής ανάπτυξης, την αύξηση της μυϊκής μάζας και άλλα ανδρικά χαρακτηριστικά. Η παραγωγή κορυφώνεται στα τέλη της εφηβείας/αρχές της δεκαετίας των 20 και παραμένει σχετικά σταθερή για περίπου μια δεκαετία. Όταν ο άνδρας φτάνει στα τριάντα του, τα επίπεδα τεστοστερόνης αρχίζουν να μειώνονται κατά 1-2% κάθε χρόνο, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες. Καθώς η τεστοστερόνη πέφτει, το σώμα αντιδρά με απώλεια τριχών στο πρόσωπο και το σώμα, αύξηση του λιπώδους ιστού, μείωση της μυϊκής δύναμης και χαμηλότερη ανοχή στον εκνευρισμό. Η μειούμενη τεστοστερόνη οδηγεί επίσης σε χαμηλότερη γονιμότητα και λίμπιντο στους άνδρες.
Το γυναικείο σώμα παράγει φυσιολογικά μόνο το 5 έως 10% της τεστοστερόνης που παράγει το ανδρικό σώμα, όμως είναι απαραίτητη για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και ανάπτυξη της γυναίκας. Είναι καίρια για την υγεία και αναγέννηση των οστών, την υγεία του στήθους, τον τακτικό κύκλο περιόδου, τη λίμπιντο και άλλες σημαντικές λειτουργίες του γυναικείου σώματος.
Η παραγωγή τεστοστερόνης στις γυναίκες αυξάνεται και στην εφηβεία και κορυφώνεται περίπου στην ίδια ηλικία με τους άνδρες, όμως στη συνέχεια μειώνεται σταδιακά ως την εμμηνόπαυση, όταν και πέφτει περίπου στο μισό. Αν και οι πιο εμφανείς και γνωστές επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης αποδίδονται στη μείωση των οιστρογόνων, οι επιπτώσεις από τη μείωση της τεστοστερόνης είναι πιο διακριτικές αλλά το ίδιο σημαντικές. Μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας, της διέγερσης, της κολπικής λίπανσης, κ.ά., συνδέονται με χαμηλά επίπεδα ανδρογόνων. Αφού μια γυναίκα φτάσει στην εμμηνόπαυση, θα παράγει περίπου το 1/4 της τεστοστερόνης που είχε στην εφηβεία· το χαμηλότερο αυτό επίπεδο παραμένει σταθερό για το υπόλοιπο της ζωής της.
Ανισορροπία τεστοστερόνης στους άνδρες
Η τεστοστερόνη παίζει κρίσιμο ρόλο στην υγεία του άνδρα. Είναι η βάση της δύναμης, της γονιμότητας και της σωματικής και ψυχικής απόδοσης και ευεξίας του. Οι άνδρες με ιδανικά επίπεδα τεστοστερόνης διατηρούν περισσότερη μυϊκή μάζα και έχουν λιγότερο λίπος. Η ορμόνη επίσης προστατεύει την υγεία της καρδιάς και προλαμβάνει τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ωστόσο, οι ορμόνες είναι ευαίσθητες όσο και ισχυρές — ανισορροπίες δεν είναι σπάνιες και μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές συνέπειες στο σώμα. Πολύ χαμηλά ή υπερβολικά επίπεδα τεστοστερόνης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη σωματική και ψυχική υγεία.
Υψηλή τεστοστερόνη στους άνδρες μπορεί να προκαλέσει:
- Αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη
- Στυτική δυσλειτουργία
- Εναλλαγές διάθεσης, επιθετικότητα, εκνευρισμό
- Ηπατικές και καρδιακές νόσους
- Βλάβη σε μύες και οστά
- Ακμή και λιπαρό δέρμα
- Άπνοια ύπνου
Χαμηλή τεστοστερόνη στους άνδρες μπορεί να προκαλέσει:
- Εναλλαγές διάθεσης
- Εκνευρισμό
- Άγχος, κατάθλιψη
- Σεξουαλική δυσλειτουργία
- Υπογονιμότητα
- Απώλεια οστικής πυκνότητας και μυϊκής δύναμης
- Απώλεια τριχών
- Αύξηση σωματικού λίπους
Οι αιτίες για χαμηλή τεστοστερόνη μπορεί να είναι πολλές: κακή διατροφή, ανθυγιεινός τρόπος ζωής, στρες, ορισμένα φάρμακα, ασθένειες όπως καρκίνος, HIV/AIDS, διαβήτης, παχυσαρκία. Κάποια ορμονική διακύμανση είναι φυσιολογική για όλους. Όταν όμως υπάρχουν σημαντικές αλλαγές — όπως απότομη αύξηση ή μείωση σωματικής δραστηριότητας, επαγγελματική αλλαγή ή ξεκίνημα οικογένειας — είναι λογικό να ακολουθούν αντίστοιχες μεταβολές στα επίπεδα των ορμονών, ωστόσο είναι σημαντικό να κρατούμε την τεστοστερόνη υπό έλεγχο.
Ανισορροπία τεστοστερόνης στις γυναίκες
Στις γυναίκες, η υπερβολική παραγωγή τεστοστερόνης συνδέεται συνήθως με κάποιο υποκείμενο πρόβλημα υγείας, όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, συγγενή υπερπλασία των επινεφριδίων, προβλήματα θυρεοειδούς ή αντίσταση στην ινσουλίνη.
Υψηλή τεστοστερόνη στις γυναίκες μπορεί να προκαλέσει:
- σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
- υποθυρεοειδισμό
- παχυσαρκία
- τρίχες στο πρόσωπο
- ακμή
- αντίσταση στην ινσουλίνη
- υπογονιμότητα
Χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στις γυναίκες ενδέχεται να σχετίζονται με γενετικές προδιαθέσεις στην παραγωγή ορμονών ή ενζύμων, ανεπάρκεια των επινεφριδίων, χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών, πρώιμη εμμηνόπαυση ή λήψη επιπλέον οιστρογόνων.
Χαμηλή τεστοστερόνη στις γυναίκες μπορεί να προκαλέσει:
- δυσκολίες στη γονιμότητα
- απώλεια οστικής μάζας
- χαμηλή σεξουαλική επιθυμία
- ακανόνιστους έμμηνους κύκλους
Τεστοστερόνη και σεξουαλικότητα
Η ιδανική τεστοστερόνη είναι βασική για σωστή σεξουαλική λειτουργία. Πολύ χαμηλά ή υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στη σεξουαλική λειτουργία τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες. Στους άνδρες, η ανισορροπία τεστοστερόνης μπορεί να οδηγήσει σε στυτική δυσλειτουργία και χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων.
Στις γυναίκες, η ανισορροπία προς οποιαδήποτε κατεύθυνση μπορεί να προκαλέσει χαμηλή σεξουαλική επιθυμία και ξηρότητα του κόλπου. Η κολπική ξηρότητα κάνει τη διεισδυτική επαφή επώδυνη, με αποτέλεσμα η λίμπιντο να μειώνεται ακόμα περισσότερο. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μελέτες για τη χρήση της τεστοστερόνης στην αντιμετώπιση της γυναικείας σεξουαλικής δυσλειτουργίας. Ωστόσο, τα αποτελέσματα δείχνουν πως η αύξηση της τεστοστερόνης δεν βελτιώνει ουσιαστικά την εμπειρία. Αν και οι ορμόνες παίζουν σημαντικό ρόλο στη σεξουαλικότητα, για πολλές γυναίκες (και άνδρες), η λίμπιντο συνδέεται στενά με το ψυχολογικό αίσθημα ευημερίας και ασφάλειας που αναπτύσσεται μακροπρόθεσμα μέσα σε αρμονική σχέση.
Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό, σε σχέση με τους άνδρες, να βιώνουν σεξουαλική επιθυμία ως ανταπόκριση σε ερεθίσματα και όχι αυθόρμητα[3]. Χρειάζονται τις κατάλληλες συνθήκες για να προκύψει διέγερση. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί φάρμακα όπως το Viagra λειτουργούν αποτελεσματικά στους άνδρες, ενώ αντίστοιχα σκευάσματα για ενίσχυση της γυναικείας λίμπιντο έχουν ελάχιστη δράση.
Διατήρηση υγιών επιπέδων τεστοστερόνης
Είδαμε ότι η διατήρηση ιδανικών επιπέδων τεστοστερόνης είναι σημαντική τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες, αλλά το πώς θα το πετύχει κανείς εξαρτάται από τις ανάγκες του. Υπάρχουν όμως επιβεβαιωμένοι τρόποι να διατηρήσουμε σε ισορροπία το ορμονικό μας προφίλ.
Άσκηση
Η φυσική δραστηριότητα αυξάνει τα επίπεδα τεστοστερόνης και έχει γενικώς θετικά αποτελέσματα. Πολλές έρευνες δείχνουν ότι οι παχύσαρκοι και καθιστικοί άνδρες έχουν χαμηλότερη τεστοστερόνη από το μέσο όρο, όμως όταν αρχίσουν να γυμνάζονται, τα επίπεδά τους αυξάνονται και σταθεροποιούνται.
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αύξησης της παραγωγής τεστοστερόνης στους άνδρες είναι η άσκηση με βάρη. Η προπόνηση με αντιστάσεις είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, ενώ και η άσκηση υψηλής έντασης βοηθά αλλά σε μικρότερο βαθμό. Ο συνδυασμός των δύο — ειδικά με τις αντιστάσεις πρώτες — βελτιώνει τόσο τη φυσική κατάσταση όσο και την ισορροπία των ορμονών.
Για βέλτιστα αποτελέσματα θυμηθείτε να κάνετε διαλείμματα μεταξύ των έντονων γύρων άσκησης και να ξεκουράζετε το σώμα σας. Η παρατεταμένη άσκηση χωρίς ξεκούραση αυξάνει το στρες, με αποτέλεσμα το σώμα να παράγει περισσότερη κορτιζόλη, η οποία είναι γνωστό ότι μειώνει την τεστοστερόνη.
Και οι γυναίκες ωφελούνται από τη φυσική δραστηριότητα. Παρόμοιες προπονήσεις βοηθούν στη διατήρηση υγιών επιπέδων τεστοστερόνης στις γυναίκες. Ωστόσο, η υπερβολή οδηγεί σε στρες και ενδέχεται να συμβάλει σε ορμονική ανισορροπία. Εάν δεν γνωρίζετε ποιά ποσότητα άσκησης είναι κατάλληλη για εσάς, ξεκινήστε με τις συστάσεις που βασίζονται στην ηλικία και το φύλο και προσαρμόστε τις σύμφωνα με το πώς νιώθετε.
Ύπνος
Το έχετε ξανακούσει, αλλά σε έναν κόσμο γεμάτο ανησυχία αξίζει να το θυμάστε: Ο ύπνος είναι σημαντικός για κάθε πτυχή της υγείας μας. Ο ποιοτικός ύπνος συνδέεται με ταχύτερη φυσική αποκατάσταση, καλύτερη ψυχική υγεία, βελτιωμένη γνωστική λειτουργία και πολλά ακόμα οφέλη. Πολλές μελέτες προτείνουν ότι όσοι απολαμβάνουν επαρκή ποιοτικό ύπνο κάθε βράδυ έχουν πιο σταθερά επίπεδα τεστοστερόνης. Για τις περισσότερες, 7 με 9 ώρες ξεκούραστου ύπνου (ανάλογα με τον τρόπο ζωής και τη δραστηριότητα κατά τη μέρα) είναι απαραίτητες ώστε νους και σώμα να επισκευαστούν και να προετοιμαστούν για τη νέα μέρα.
Διατροφή και θρέψη
Η σωστή διατροφή είναι επίσης πολύ σημαντική για τη διατήρηση του ορμονικού ισοζυγίου. Ανάλογα με τις ενεργειακές τους ανάγκες, οι συστάσεις για ενήλικες άνδρες είναι 2400–3000 θερμίδες/ημέρα και για ενήλικες γυναίκες 2000–2400 θερμίδες/ημέρα. Όσοι έχουν μεγαλύτερες απαιτήσεις ή σωματική μάζα χρειάζονται περισσότερη ενέργεια, ενώ τα άτομα με μικρότερο σωματότυπο ή λιγότερο δραστήριο τρόπο ζωής θα φάνε λιγότερο.
Ωστόσο, δεν έχει σημασία μόνο η συνολική πρόσληψη. Η προέλευση και η θρεπτικότητά του φαγητού είναι το ίδιο σημαντικά. Κάθε γεύμα θα πρέπει να περιέχει ένα συνδυασμό πρωτεΐνης, υδατανθράκων και λιπαρών ώστε να δώσετε την απαραίτητη ενέργεια και ισορροπία στα επίπεδα σακχάρου. Χαμηλή τεστοστερόνη συνδέεται συχνά με αύξηση της LDL χοληστερόλης, αντίσταση στην ινσουλίνη και υψηλά σάκχαρα αίματος, τα οποία επηρεάζονται από τη διατροφή.
Συμπληρώματα
Ορισμένα συμπληρώματα έχουν αποδειχθεί ότι αυξάνουν τα επίπεδα τεστοστερόνης. Οι βιταμίνες D, της ομάδας Β, Α και Ε, καθώς και τα μέταλλα μαγνήσιο και ψευδάργυρος, συνδέονται άμεσα με την παραγωγή τεστοστερόνης από το σώμα. Για να διαπιστώσετε αν χρειάζεστε συμπληρώματα, συμβουλευθείτε τη γιατρό σας και εξετάστε τα επίπεδα βιταμινών και μετάλλων στο αίμα σας. Υπάρχει πλούσια πληροφόρηση σχετικά με τρόφιμα που μπορείτε να εντάξετε στη διατροφή σας ώστε να ενισχύσετε με ασφάλεια αυτά τα θρεπτικά συστατικά χωρίς να απαιτούνται συμπληρώματα.
Είναι καλή ιδέα η θεραπεία με τεστοστερόνη;
Αν τα επίπεδά σας είναι κριτικά χαμηλά — λόγω ηλικίας, προβλήματος υγείας ή άλλης αιτίας — η γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει θεραπεία με τεστοστερόνη. Για παράδειγμα, η θεραπεία χορηγείται για την αντιμετώπιση υπογοναδισμού, όταν οι γονάδες παράγουν ελάχιστη τεστοστερόνη.
Οι συμπληρωματικές μορφές τεστοστερόνης κυκλοφορούν ως τζελ, επιθέματα, χάπια, ενέσεις ή εμφυτεύματα. Πολλοί άνδρες αναφέρουν πως η θεραπεία αντικατάστασης τεστοστερόνης αυξάνει την ενέργεια και βελτιώνει τη σεξουαλική λειτουργία, όμως τα επιστημονικά στοιχεία είναι ακόμα περιορισμένα. Υπάρχουν μάλιστα σημαντικοί κίνδυνοι, όπως διόγκωση προστάτη, αυξημένος κίνδυνος καρκίνου προστάτη, άπνοια ύπνου, θρόμβοι και καρδιαγγειακά προβλήματα.
Συμπληρωματική τεστοστερόνη μπορεί να δοθεί και σε γυναίκες για την αντιμετώπιση της κολπικής ξηρότητας και τη βελτίωση της σεξουαλικής λειτουργίας. Ωστόσο, οι περισσότερες γυναίκες προτιμούν θεραπεία αντικατάστασης οιστρογόνων για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.
Η τεστοστερόνη είναι μια απαραίτητη σεξουαλική ορμόνη, υπεύθυνη για τη σεξουαλική λειτουργία, την ενέργεια, και τη σωματική και ψυχική υγεία τόσο στον άνδρα όσο και στη γυναίκα. Για να διασφαλίσετε ότι το σώμα σας παράγει την ποσότητα τεστοστερόνης που χρειάζεται για την υγεία και την ευεξία σας, ακολουθήστε έναν δραστήριο τρόπο ζωής, υγιεινή διατροφή και προστατέψτε τον εαυτό σας όσο μπορείτε από το υπερβολικό στρες.
Κατεβάστε τώρα το WomanLog:
