Premenstrueel Dysfore Stoornis: PMDD begrijpen
Wanneer de hormoonspiegels beginnen te dalen na de eisprong, ervaren de meeste vrouwen veranderingen in hun fysieke en mentale toestand, zoals gevoelige borsten, een opgeblazen gevoel of stemmingswisselingen. Zulke symptomen worden vaak geassocieerd met het premenstrueel syndroom, of PMS. Voor wie last heeft van een premenstruele dysfore stoornis, of PMDD, zijn de symptomen—vooral op emotioneel vlak—merkbaar heviger.
Verschillende onaangename symptomen kunnen zich voordoen in de premenstruele fase van de menstruatiecyclus, oftewel 1–2 weken voordat je volgende menstruatie begint. Dalende niveaus van oestrogeen en progesteron zorgen onvermijdelijk voor veranderingen in je lichaam; afhankelijk van je persoonlijke aanleg kunnen deze symptomen vervelend, vermoeiend of zelfs slopend zijn. Toch geloven we tegenwoordig niet meer dat het ervaren van zware PMS een onvermijdelijk onderdeel van menstruatie is.
De ongemakken rondom PMS, samen met het “duistere mysterie” van menstruatie, behoren tot de meest voorkomende redenen waarom menstruatie nog steeds een lastig en taboe onderwerp is op veel plekken ter wereld. Beelden van vrouwen die worden overmand door pijn, extreme stemmingswisselingen en vreemde eetbuien werken schadelijke stereotypen in de hand die menstruatie mysterieus en angstaanjagend doen lijken, en menstruerende vrouwen tot iemand maakt die vermeden moet worden.
Hoewel enige ongemakken helaas normaal zijn, erkent de moderne geneeskunde dat ernstige pijn, stemmingsstoornissen en andere cyclusgerelateerde symptomen die het functioneren beperken, geen gewone variaties zijn en niet als zodanig behandeld moeten worden.
Naar schatting lijdt 3–8% van de vrouwen wereldwijd, ongeveer 1 op de 20, aan een premenstruele dysfore stoornis. De symptomen van PMDD verschijnen meestal rond het midden van de twintig en worden soms nog heftiger naarmate de menopauze nadert.
Wat PMDD lastig maakt om te diagnosticeren en behandelen is het overwegend emotionele karakter van de symptomen. De meest voorkomende symptomen van PMDD zijn:
- Ernstig neerslachtige stemming
- Schommelende emoties
- Ernstige angst en prikkelbaarheid
- Woede
- Moeite met concentreren en andere cognitieve beperkingen
- Slaapproblemen
- Vermoeidheid of ernstige energieloosheid
- Veranderde eetlust, eetbuien
- Ernstige lichamelijke klachten
Deze symptomen lijken misschien onschuldig. Iedereen ervaart immers wel eens enkele hiervan, ook zonder menstruatie. Maar laat je niet misleiden. Wie deze chronisch ervaart, kan er ernstig door worden beperkt.
Voor een diagnose van PMDD moeten minstens vijf van deze symptomen aanwezig en terugkerend zijn tijdens de premenstruele fase, je functioneren in de samenleving beïnvloeden en optreden ongeacht externe omstandigheden.
Wat veroorzaakt PMDD?
Daar bestaat nog geen eenduidig antwoord op. De menstruatiecyclus beïnvloedt het functioneren van het hele lichaam doordat bepaalde hormonen, zoals oxytocine, sterk wisselen in niveau. Ook hormonen die de stemming reguleren, zoals serotonine, dopamine en endorfine, kunnen sterk schommelen tijdens de verschillende fasen van de cyclus. Omdat iedere vrouw uniek is qua genetische aanleg en leefomstandigheden, kan jouw lichaam extra gevoelig zijn voor bepaalde hormonale schommelingen of interacties.
Als jijzelf of iemand in je familie een geschiedenis heeft van angst, depressie (ook postnatale depressie) of een verwante psychische aandoening, heb je ook meer kans op PMDD.
Leefgewoontes die het lichaam uitputten in plaats van voeden, zoals roken en alcoholgebruik, kunnen PMDD in de hand werken. Sommige studies noemen een lage sociaaleconomische status als risicofactor, omdat vrouwen met sociale en financiële problemen ook vaker te maken hebben met lange werktijden, een slecht voedingspatroon, verslaving, overmatige stress en andere factoren die het lichaam cumulatief uitputten, wat uiteindelijk het functioneren van het endocriene (hormoonproducerende) systeem kan beïnvloeden en zo de cyclus van de vrouw verstoort.
Het sociale aspect
Aangezien veel symptomen van PMDD psychologisch zijn, en de ernst ervan bepaald wordt door vage criteria zoals “goed kunnen functioneren in de maatschappij”, rijzen er vragen wat dat nu eigenlijk betekent. Socialisatie en hoe anderen vrouwen waarnemen, spelen onvermijdelijk mee.
Om onszelf thuis te voelen in ons lichaam, moeten we signalen ervan waarnemen en respecteren. Menstruatiekrampen, een wisselende lichaamstemperatuur, stemmingswisselingen en andere cyclusgerelateerde verschijnselen kunnen intens zijn, en je lichaam zal het waarderen als je het rustiger aan doet tot ze weer voorbij trekken. Maar als je omgeving geen ‘zwakte’ duldt, kun je bekritiseerd worden voor het benoemen van gewone premenstruele klachten. Iedere vrouw moet zelf de balans vinden tussen haar waarheid uitspreken, thuis en op de werkvloer, ongeacht het moment in de cyclus, en niet méér delen dan nodig is met wie dat niet kan of wil begrijpen.
Steeds meer vrouwen wereldwijd “omarmen de menstruatiecyclus” in al haar fasen om beter in harmonie te leven met de veranderende behoeften van hun lichaam. Dit is echter een veel grotere uitdaging voor wie PMDD heeft.
Heb je zeer ernstige PMS-klachten of is PMDD bij jou vastgesteld, dan wordt zelfs iets “omarmen” vrijwel onmogelijk. De symptomen van cyclusstoornissen zoals hevige krampen, stemmingswisselingen en concentratieproblemen zijn heel reëel, beïnvloeden alle aspecten van je leven en kunnen voor gevaarlijke complicaties zorgen als ze genegeerd worden.
PMDD maakt sociale relaties en gewone dagelijkse taken ontzettend lastig om vol te houden. Alleen je best doen is vaak niet genoeg om een aandoening te overwinnen die je emoties en gedachten op z’n kop zet.
Ervaar je heftige stemmingswisselingen, handel dan niet impulsief en onderdruk of negeer je gevoelens niet. Jouw ervaring is geldig, ook al heb je te maken met de extra last van PMDD.
Om verschil te herkennen tussen een “normale” emotionele reactie en PMDD-gedrag, is bewust zelfonderzoek nodig. Een therapeut kan je helpen om communicatiepatronen en dagindeling te begrijpen zodat je positiever met anderen en met jezelf kunt omgaan.
Behandelopties bij PMDD
PMDD is niet altijd te genezen omdat er nog veel onbekend is, maar de stoornis kan wel goed worden beheerd. Mogelijke niet-medische behandelingen zijn onder meer:
Ontspanning en andere stressmanagement-technieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen, mindfulness of schrijven in een dagboek kunnen misschien simpel lijken voor vrouwen met zware PMDD–symptomen, maar ze kunnen wel degelijk je mentale gezondheid verbeteren.
Zelfzorg zoals een warm bad nemen, naar rustgevende muziek luisteren, een massage of acupunctuurbehandeling ondergaan, of jezelf masseren kunnen veel rust geven. Zoek manieren om je lichaam te kalmeren en ondersteunen in moeilijke periodes.
Goed zijn voor jezelf betekent ook het kiezen van een gezonde levensstijl:
- Eet voeding rijk aan complexe koolhydraten, voldoende eiwitten en micronutriënten
- Beperk alcohol en andere verdovende middelen
- Beweeg regelmatig
- Zorg voor een gezond slaapritme
- Stel routines in die je leven eenvoudiger maken
Medische behandelingen bij PMDD-symptomen zijn o.a.:
Pijnstillers en ontstekingsremmers zonder recept helpen bij menstruatiekrampen en andere lichamelijke pijnklachten. Ook als pijn vaak voorkomt, is het belangrijk deze niet onbeheerd te laten, omdat pijn altijd belastend is voor je lichaam, zeker op langere termijn.
Antidepressiva worden vaak voorgeschreven bij depressie en angst, die vaak samengaan met PMDD. Vanwege het verband met schommelingen in serotonine worden selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) vaak voorgeschreven bij ernstige stemmingswisselingen en andere stemmingsklachten.
Cognitieve gedragstherapie en andere vormen van psychotherapie kunnen helpen om de psychische symptomen van PMDD onder controle te krijgen en strategieën te ontwikkelen om ermee om te gaan.
Hormonale anticonceptie en andere vormen van hormoontherapie die de eisprong onderdrukken, kunnen ook helpen om de negatieve symptomen van PMDD te verminderen.
Om goed met PMDD te kunnen omgaan heb je steun nodig. Bespreek je symptomen met je huisarts, gynaecoloog en andere specialisten voor de grootste kans op een aanpak die past bij jouw unieke klachtenpatroon.
Bij een complexe, chronische aandoening als PMDD is het belangrijk om te kijken hoe je klachten passen binnen het geheel van je gezondheid en welbevinden. Laat je bloedwaardes controleren en let op andere aandoeningen die je stemming kunnen beïnvloeden, zoals een schildklieraandoening of depressie.
Ons lichaam is een complex geheel waarin allerlei biologische processen tegelijkertijd plaatsvinden. Besteed aandacht aan de signalen van je lichaam en vraag om hulp als je merkt dat je uit balans bent.
Je kunt je menstruatie volgen met WomanLog. Download WomanLog nu:
