Czy pandemia COVID-19 już się skończyła?
Minęły już ponad cztery lata od momentu, gdy po raz pierwszy zidentyfikowano COVID-19. W tym czasie na całym świecie zachorowało ponad 700 milionów osób, a prawie 7 milionów zmarło z powodu tego wirusa.
Kiedy wirus pojawił się po raz pierwszy, był bardzo groźny. Szpitale i placówki medyczne były przepełnione pacjentami i nie mogły sobie poradzić. Nie wiedziałyśmy dokładnie, jak się zaczął, jak się rozprzestrzenia, ani jak najlepiej na niego reagować. Od tego czasu poprawiłyśmy nasze nawyki higieniczne i nauczyłyśmy się radzić sobie ze strachem. Opracowałyśmy też leki do walki z wirusem oraz szczepionki, które nas chronią.
Być może nie zdajesz sobie z tego sprawy, ale obecnie (wczesną wiosną 2024 roku) doświadczamy drugiego co do wielkości światowego wzrostu zakażeń Covid od początku pandemii. Na szczęście dziś u większości osób objawy są łagodne — ból gardła, katar, czasem bóle mięśni i gorączka — bardziej przypominają grypę lub silne przeziębienie. Wraz z kolejnymi mutacjami wirusa, tendencja była taka, że stał się on bardziej zaraźliwy, ale mniej groźny.
Mimo to bardzo małe dzieci, osoby starsze, kobiety w ciąży, a także osoby z obniżoną odpornością lub przewlekłymi schorzeniami dróg oddechowych nadal mogą doświadczać poważnych objawów i komplikacji i mogą wymagać hospitalizacji. Chociaż zintensyfikowane niebezpieczeństwo pandemiczne w dużej mierze już minęło, powinnyśmy nadal dbać o to, by nie przenosić żadnych infekcji na osoby wrażliwe w naszych społecznościach.
COVID-19 to skrót od COronaVIrus Disease 2019, czyli koronawirusowa choroba 2019 roku, od roku odkrycia. Chorobę tę wywołuje wirus Severe Acute Respiratory Syndrome CoronaVirus 2, czyli SARS-CoV-2. To jeden z wielu koronawirusów — dużej rodziny wirusów oddechowych, które wywołują choroby zarówno u ludzi, jak i u zwierząt.
Koronawirusy noszą swoją nazwę od koronowatych kolców na powierzchni cząsteczek wirusa, widocznych pod mikroskopem. Corona po łacinie oznacza „koronę”.
Nie istnieje Covid-1 ani Covid-10, ale ponieważ wszystkie wirusy mutują i ewoluują, pojawiło się wiele szczepów i wariantów tej choroby.
Dlaczego pojawiają się nowe warianty Covid?
Wirus potrzebuje żywego gospodarza, aby przetrwać. Gdy uda mu się dostać do organizmu, szybko się namnaża i rozprzestrzenia. Podczas replikacji przenoszone są niewielkie „błędy kopiowania” w materiale genetycznym wirusa, co powoduje jego zmiany i rozwój.
Kiedy nagromadzi się wystarczająco dużo drobnych mutacji, mówimy, że powstał nowy wariant. Jeśli nowy wariant wykazuje inne cechy biologiczne niż „rodzicielski” szczep wirusa, nazywamy go nowym szczepem (lub linią).
Wszystkie wirusy mutują, poruszając się po populacji gospodarzy, ale tempo zmian jest różne dla różnych wirusów. Covid ma umiarkowanie szybkie i dynamiczne tempo mutacji, choć nie tak szybkie jak wirus grypy.
Niektóre mutacje lub zmiany w łańcuchach nukleotydowych są po prostu błędami kopiowania, a inne zachodzą w odpowiedzi na środowisko — kiedy wirus napotyka odpowiedź immunologiczną gospodarza lub zaraża osobę, która nabrała odporności na starszy wariant.
Obecne warianty budzące niepokój
Naukowczynie na całym świecie nieustannie badają warianty wirusa SARS-CoV-2 i wymieniają się informacjami w globalnych bazach danych, takich jak baza PANGO, by rządy i firmy farmaceutyczne mogły podejmować decyzje na podstawie najaktualniejszych informacji.
Specjalistki śledzą takie cechy jak przenoszenie, odporność i ciężkość przebiegu choroby dla poszczególnych wariantów i klasyfikują je jako:
- Warianty budzące niepokój (VOC) — wiążą się z wysokim ryzykiem nieskuteczności dotychczasowych szczepionek, mogą wywoływać ciężki przebieg choroby i stanowić zagrożenie dla lokalnych systemów opieki zdrowotnej.
- Warianty interesujące (VOI) — posiadają określone markery genetyczne sugerujące zwiększone ryzyko przenoszenia i cięższego przebiegu choroby, a także możliwość ograniczenia skuteczności dotychczasowych terapii oraz szczepień.
- Warianty monitorowane (VBM) — nie stanowią poważnego i bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia publicznego.
Mimo poprawy sytuacji, wirus SARS-CoV-2 nadal krąży na wysokim poziomie na całym świecie, a jego mutacje są nieprzewidywalne, dlatego służby zdrowia pozostają czujne.
Najczęściej występujące obecnie warianty to JN.1 i BA.2.86 odmiany Omikronu. W większości rejonów są to warianty VOI, a nie VOC.
Jak mogę się chronić przed Covid?
Podstawowe środki ostrożności pozostają bez zmian:
- unikaj kontaktu z osobami chorymi
- rozważaj noszenie maseczek w dużych skupiskach ludzi, zamkniętych pomieszczeniach i tam, gdzie ma to sens
- myj regularnie ręce wodą z mydłem — zrób pianę i pocieraj, aż umyjesz dokładnie całą skórę aż po nadgarstki, nie zapominając o przestrzeniach pod paznokciami, na końcu pozwól dłoniom wyschnąć lub wytrzyj je ręcznikiem papierowym
- nie dotykaj twarzy, szczególnie podczas przebywania poza domem, aby ograniczyć ryzyko przeniesienia wirusa z powierzchni na nos, usta czy oczy
- zadbać o dobrą wentylację w domu, pracy i szkole
- śledź poziom transmisji Covida w swoim rejonie
- bądź na bieżąco z dostępnymi szczepionkami
Objawy COVID-19
- Gorączka
- Kaszl
- Duszność, trudności z oddychaniem
- Zmęczenie
- Dreszcze
- Bóle mięśniowe
- Ból głowy
- Ból gardła
- Katar, zatkany nos
- Utrata smaku
- Utrata węchu
- Nudności, wymioty
- Biegunka
Leczenie Covid
Naukowczynie na całym świecie pracują nad nowymi możliwościami terapeutycznymi wobec COVID-19. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła już kilka leków do stosowania w warunkach szpitalnych i sytuacjach awaryjnych. Są to:
- Remdesiwir (Veklury) — lek przeciwwirusowy podawany dożylnie, zatwierdzony dla osób od 12. roku życia wymagających hospitalizacji i tlenoterapii.
- Paxlovid — lek przeciwwirusowy w tabletkach, stosowany w nagłych przypadkach u osób od 12 lat z ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby.
- Molnupirawir — lek przeciwwirusowy w tabletkach, przeznaczony dla dorosłych z ryzykiem ciężkiego przebiegu, które nie mogą przyjmować innych leków.
- Baricytynib (Olumiant) — lek stosowany w reumatologii w celu obniżenia stanu zapalnego u chorych wymagających tlenoterapii lub podłączonych do respiratorów.
- Tocilizumab (Actemra) — lek dożylny, pierwotnie wykorzystywany w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, redukujący stan zapalny u pacjentek z Covid wymagających tlenoterapii lub respiratora.
W fazie badań są także inne potencjalne terapie, m.in. inne leki przeciwwirusowe, np. fawipirawir i merimepodib, terapie przeciwzapalne i kortykosteroidy, których celem jest ograniczenie uszkodzeń narządów, oraz terapie oparte na odporności, np. osocze ozdrowieńców czy przeciwciała monoklonalne.
Zarówno lek przeciwpasożytniczy iwermektyna, jak i leki przeciwmalaryczne hydroksychlorochina oraz chlorochina, nie okazały się skuteczne w leczeniu COVID-19 i mogą prowadzić do groźnych powikłań, jeśli są stosowane niewłaściwie.
Odporność
Kiedy ktoś zetknie się z chorobą, ale nie zachoruje, mówimy, że wykształciła odporność. Zdarza się to, gdy organizm potrafi wytworzyć przeciwciała odpowiadające na daną chorobę. Przeciwciała to białka neutralizujące lub niszczące antygeny — czyli obce cząstki, takie jak wirusy, bakterie, grzyby i toksyny, które mogą wywoływać choroby.
Przeciwciała wytwarzane są przez wyspecjalizowane białe krwinki zwane limfocytami B, które dzielą się i mnożą, aby uwalniać miliony przeciwciał do krwi i układu limfatycznego.
Antygeny mają inne cząsteczki niż nasze komórki. Gdy układ odpornościowy je rozpoznaje, wytwarza przeciwciała, które przyłączają się do antygenów i je neutralizują.
Kiedy np. zachorujesz na ospę wietrzną, twój układ odpornościowy po czasie nauczy się wytwarzać przeciwciała zdolne do zniszczenia tego wirusa. Przy kolejnym zetknięciu z tym samym antygenem organizm wie już jak reagować, dzięki czemu nie dochodzi do zachorowania — zyskujesz naturalną odporność na ospę wietrzną.
Szczepionki
Szczepionki pomagają budować odporność organizmu bez konieczności przechodzenia choroby. Istnieje kilka typów szczepionek, o nieco innym sposobie działania, ale wszystkie uczą układ odpornościowy rozpoznawać antygeny i przekazują mu „instrukcję”, jak wytworzyć skuteczne przeciwciało.
Po szczepieniu organizm nabiera odporności przez ćwiczenie nowej odpowiedzi immunologicznej, czemu mogą towarzyszyć łagodne objawy, takie jak gorączka. To oznaka budowy odporności, a nie rozwijającej się choroby. Szczepionki nie zawierają żywego wirusa, nie wywołują i nie mogą wywołać infekcji koronawirusem ani inną chorobą, ani też nie wpływają na nasze geny.
Dzięki szczepionkom możemy obecnie unikać wielu chorób, które dawniej były groźne i śmiertelne, takich jak polio, odra, świnka, różyczka, błonica, ospa prawdziwa, wirusowe zapalenie wątroby i wiele innych.
Aktualizuj szczepienia
Zarówno naturalna odporność (po przebyciu infekcji), jak i odporność uzyskana dzięki szczepieniom utrzymuje się długo, ale czasem układ immunologiczny „traci formę” lub wirus mutuje tak, że stare przeciwciała stają się nieskuteczne i potrzebny jest nowy bodziec.
Wirus grypy mutuje bardzo szybko i może być szczególnie niebezpieczny dla osób starszych i z obniżoną odpornością. Dlatego naukowczynie śledzą zmiany i opracowują nową szczepionkę na grypę co roku.
Wirus Covid także mutuje szybko, choć nie tak bardzo jak wirus grypy. Aby być chronioną przed najnowszymi wariantami, należy aktualizować dostępne szczepienia.
Od pandemii do endemii
Gdy choroba zaczyna się rozprzestrzeniać szybko i obejmuje wiele osób, mówimy o epidemii, a jeśli nie da się jej ograniczyć do konkretnego obszaru i szerzy się na cały świat, nazywamy to pandemią. Pandemia Covid-19 rozpoczęła się w Chinach pod koniec 2019 roku, a ze względu na zjadliwość wirusa i globalne połączenia bardzo szybko ogarnęła cały świat, stanowiąc olbrzymie obciążenie dla służby zdrowia i wywracając do góry nogami nasze życie.
Minęły już ponad cztery lata. Gdy coraz więcej osób zyskuje odporność na Covid-19, a ochrona i leczenie stają się skuteczniejsze, wirus stanie się endemiczny. Nie zniknie całkowicie, ale nauczymy się nad nim panować i ograniczać ryzyko.
A póki co, dbaj o siebie i swoich bliskich, rób co możesz, by być zdrową i nie przenosić choroby na innych.
Aktualne informacje na temat COVID-19 znajdziesz na stronie Światowej Organizacji Zdrowia lub lokalnej instytucji ds. ochrony zdrowia, np. Centers for Disease Control and Prevention w Stanach Zjednoczonych, Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób lub AfricanCDC.
Możesz śledzić swój cykl miesiączkowy za pomocą WomanLog. Pobierz aplikację WomanLog już teraz:
