Jak produkty tytoniowe wpływają na Ciebie i co się dzieje, gdy rzucasz palenie
Nikogo nie zaskoczę stwierdzeniem, że palenie jest niezdrowe. Mimo to wiele osób regularnie pali papierosy. Nawet te, które uważają się za niepalące, czasami sięgają po papierosa podczas spotkań z przyjaciółmi przy drinku.
Dlaczego tak wiele osób wciąż pali? Dlaczego nie rzucić po prostu? Bo to nie jest łatwe. W tym artykule omówię, dlaczego palenie uzależnia, jak wpływa na zdrowie i podam kilka wskazówek, jak można rzucić palenie.
Składniki uzależnienia
Oprócz tytoniu, filtra i papieru, w które zawinięte są papierosy, zawierają one wiele dodatków, takich jak substancje aromatyzujące i inne związki chemiczne — średnio ponad 600 składników.
Chemikalia obecne w papierosach pochodzą z różnych etapów produkcji. Niektóre, jak nikotyna, występują naturalnie w roślinie tytoniu, inne przedostają się z gleby czy nawozów, kolejne są dodawane podczas przetwarzania liści. Podczas spalania papierosa powstają nowe związki chemiczne, przez co w dymie znajduje się nawet 4000 różnych substancji.
Tytoń pochodzi z liści rośliny tytoniu, które zawierają nikotynę. Nikotyna uzależnia. Przyjmowanie nikotyny wpływa pośrednio na uwalnianie dopaminy w mózgu. Dopamina to neuroprzekaźnik odpowiadający za odczuwanie przyjemności — to nasz wewnętrzny system nagrody. Sprawia, że chcemy powtarzać czynności, które dostarczają jej wyrzut, w tym jedzenie, seks czy palenie. Im więcej dopaminy dostarcza dana czynność, tym bardziej chcemy ją powtarzać — dlatego niektóre substancje i zachowania mocno uzależniają. Palenie jest jednym z nich.
Oprócz tego wiele osób pali, by zredukować stres. Nierzadko zaczynamy palić, gdy chcemy się dopasować do grupy. Sporo osób to tzw. palaczki towarzyskie, które sięgają po papierosa na imprezach z alkoholem. Palenie to także narzędzie psychologiczne — może rozpocząć rozmowę lub pozwolić na chwilę ciszy.
Zagrożenia dla zdrowia
Wiele składników papierosów ma szkodliwy wpływ na zdrowie. Przyjrzyjmy się trzem z nich.
Nikotyna to alkaloid (organiczny związek azotowy o silnym wpływie biologicznym na ludzi i zwierzęta). Nikotynę syntetyzuje wiele roślin, głównie jako środek odstraszający szkodniki — występuje ona m.in. w ziemniakach, pomidorach, bakłażanach, ale także w niektórych ziołach i chwastach, np. pokrzyku czy trojeści. Roślina tytoniowa wytwarza ją w bardzo wysokim stężeniu — 20 000 do 40 000 części na milion.
Nikotyna może działać zarówno uspokajająco, jak i pobudzająco — w zależności od dawki oraz indywidualnej wrażliwości. Skutki uboczne obejmują zmniejszenie apetytu, przyspieszenie pracy serca, wzrost ciśnienia krwi, problemy ze snem, a także poprawę nastroju, lepszą pamięć i większą koncentrację, które sprawiają, że palaczka odczuwa przypływ czujności.
Regularne dawki nikotyny powodują zmiany w mózgu, które po odstawieniu prowadzą do objawów głodu nikotynowego.
Substancja smolista, czyli popularna „smoła”, powstaje w wyniku spalania tytoniu. To właśnie ona zawiera większość rakotwórczych i toksycznych substancji występujących w dymie papierosowym.
Podczas wdychania dymu smoła tymczasowo paraliżuje rzęski, czyli mikroskopijne włoski wyściełające tchawicę. Ich zadaniem jest oczyszczanie płuc z zanieczyszczeń i śluzu. Palenie powoduje, że rzęski przestają działać, a smoła przenika głęboko do płuc. Nagromadzenie tej substancji prowadzi do wielu chorób, w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), rozedmy płuc, przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz raka płuc.
Tlenek węgla (CO) to bezbarwny, bezzapachowy i toksyczny gaz powstający podczas niepełnego spalania paliw węglowych. Znajduje się w powietrzu wewnątrz i na zewnątrz, np. z kuchenek gazowych, pieców, wydechów samochodowych, ale i w dymie papierosowym.
CO przedostaje się z płuc do krwi. Łączy się tam z hemoglobiną, która normalnie przenosi tlen, tworząc karboksyhemoglobinę. Cząsteczka hemoglobiny połączona z CO nie może transportować tlenu. W konsekwencji zmniejsza się ilość tlenu przenoszonego z krwią, a serce i płuca są dodatkowo obciążone.
Każda osoba ma pewien poziom karboksyhemoglobiny we krwi z powodu otoczenia, zwykle mniej niż 1%. U osób palących odsetek ten jest dużo wyższy, czasem nawet do 20%.
Niedotlenienie komórek krwi zmusza serce do cięższej pracy, co czyni CO jednym z głównych czynników ryzyka chorób serca i zawałów.
Tytoń bezdymny
W sprzedaży dostępnych jest wiele produktów „bezdymnych” na bazie tytoniu, takich jak tytoń do żucia, tabaka, snus czy dip, które się wciąga, trzyma w ustach lub żuje. Dostępne są również bezdymne formy typu paski czy pastylki z nikotyną.
Część osób uważa, że są mniej szkodliwe niż papierosy, jednak nie ma na to dowodów. Długotrwałe stosowanie bezdymnego tytoniu prowadzi do podobnych powikłań zdrowotnych — w tym nowotworów, chorób serca, raka jamy ustnej i gardła oraz innych form złośliwych nowotworów.
Elektroniczny papieros
Elektroniczny papieros (e-papieros, vape) przypomina zwykłego papierosa tylko gestem i nazwą. W przeciwieństwie do tradycyjnego papierosa nie zawiera tytoniu, nie spala się i nie wydziela dymu. Zamiast tego podgrzewana jest specjalna ciecz, zawierająca głównie glikol propylenowy, glicerol, aromaty i najczęściej nikotynę.
Panuje przekonanie, że e-papierosy są mniej szkodliwe od klasycznych papierosów. Niektórzy wierzą, że mogą pomóc rzucić palenie. Jednak podejrzewa się, że vaping uszkadza płuca. W 2019 roku odnotowano epidemię chorób płuc wśród młodych ludzi powiązaną z używaniem e-papierosów. Amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) wprowadziło pojęcie EVALI: uszkodzenie płuc związane z używaniem e-papierosów i produktów do waporyzacji.
Palenie bierne
Kiedy osoba niepaląca wdycha dym z papierosa innej osoby, staje się tzw. bierną palaczką, wdychającą „dym z drugiej ręki” (SHS). Ryzyko zdrowotne związane z SHS było główną przyczyną wprowadzenia zakazów palenia w większości krajów pod koniec lat 90. i na początku XXI wieku. Obecnie nie można już palić w restauracjach, kawiarniach ani innych miejscach publicznych.
SHS powoduje wiele tych samych problemów zdrowotnych co „aktywne” palenie, w tym choroby sercowo-naczyniowe, raka płuc i choroby układu oddechowego. Ryzyko rośnie wraz z bliskością źródła dymu. Świadomość zagrożenia SHS jest dziś powszechna, choć skala ryzyka nie jest do końca znana.
Jedno jest pewne — zarówno czynne, jak i bierne palenie szkodzi zdrowiu.
Palenie w ciąży
Palenie w ciąży szkodzi zarówno matce, jak i dziecku. Zmniejsza szanse na zajście w ciążę oraz podnosi ryzyko niepłodności.
Powikłania spowodowane paleniem w ciąży to między innymi:
- Większe ryzyko poronienia
- Wyższe ryzyko porodu martwego dziecka
- Większa szansa na przedwczesny poród i/lub urodzenie dziecka z niską masą ciała
- Wyższe ryzyko rozszczepu wargi i/lub podniebienia
- Większe ryzyko zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej
Od palaczki do osoby niepalącej
Palaczki mają świadomość zagrożeń zdrowotnych związanych z paleniem, lecz sama wiedza nie pomaga rzucić tego nałogu. Bez względu na to, kiedy zaczęłaś palić i jak długo to robisz, rzucenie palenia to duże wyzwanie.
Palenie to nie tylko uzależnienie fizyczne, lecz także nawyk psychologiczny, który wymaga silnej woli, by go przełamać. Z powodu działania nikotyny na dopaminę, palenie bywa sposobem na nudę, lęk, a nawet depresję. Rzucenie palenia oznacza konieczność znalezienia innego sposobu radzenia sobie z tymi nieprzyjemnymi emocjami.
Palenie często staje się codziennym rytuałem. Papieros może wydawać się nieodłączną częścią porannej kawy czy tym, co robisz po seksie. Jeśli w Twoim otoczeniu są inne osoby palące, rzucenie będzie jeszcze trudniejsze. Mogą to odebrać jako ocenę siebie, a Ty będziesz musiała znaleźć sposób, by zastąpić wspólne, bezwysiłkowe pogawędki przy papierosie.
Stwórz plan dopasowany do swoich potrzeb. Niektórym pomaga system „wspierającej osoby”, inne korzystają z aplikacji pomagających rzucić palenie, jeszcze inne łagodzą objawy odstawienia za pomocą plastrów nikotynowych lub podobnych produktów.
Nie ma jednej właściwej drogi, ale te wskazówki mogą być pomocne na początku:
- usuń pokusę — wyrzuć WSZYSTKIE papierosy i zapalniczki
- unikaj wyzwalaczy — trzymaj się z dala od osób, miejsc i sytuacji, które przypominają Ci o paleniu
- zmień otoczenie — jeśli palenie wiąże się z jakąś codzienną aktywnością, przeorganizuj ją tak, by nie czuć, że czegoś brakuje
- zajmuj ręce, żeby nie sięgać po papierosa odruchowo
- żuń gumę, gdy nachodzi Cię ochota na papierosa
Co jeszcze możesz zrobić? Spróbuj aktywności fizycznej jako alternatywnego sposobu na stres i powiedz bliskim o swoim planie — będą wsparciem.
Tak jak w przypadku innych uzależnień, rzucanie palenia wiąże się z przeżywaniem objawów odstawienia. Najczęstsze z nich to:
- silna ochota na papierosa
- drażliwość, frustracja lub złość
- niepokój
- trudności z koncentracją
- niepokój ruchowy
Możesz też odczuwać większy apetyt, bóle głowy, bezsenność, drżenia, spowolnienie tętna, wzmożony kaszel, zmęczenie, zaparcia lub problemy żołądkowe i depresję.
Stopień nasilenia objawów różni się u różnych osób, warto jednak być przygotowaną. Pamiętaj, że objawy są przejściowe i z każdym tygodniem będą coraz słabsze. Dbaj wtedy o siebie i bądź dla siebie łagodna.
Zdrowie kontra nawyk
Ludzie są istotami społecznymi. Robimy to, co robią osoby wokół nas. Jeśli nasi bliscy palą, prawdopodobieństwo, że same zaczniemy palić, jest wyższe, nawet pomimo ryzyka. Choć postrzeganie palenia społecznie się zmieniło, pozbycie się nawyku towarzyskiego jest wyzwaniem. Kształtowanie nawyków sprzyjających zdrowiu i dobremu samopoczuciu na dłuższą metę opłaci się dużo bardziej.
Możesz śledzić swój cykl menstruacyjny w aplikacji WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
