Mięśniaki macicy
Mięśniaki macicy (zwane także włókniakomięśniakami, leiomiomami lub mięśniakami) to najczęstsze niezłośliwe guzy u kobiet. U ponad 50% kobiet diagnozuje się mięśniaki, lecz mniej niż połowa z nich doświadcza objawów.
Większość mięśniaków jest niegroźna. Leczenie jest potrzebne, jeśli mięśniak powoduje obfite krwawienia miesiączkowe, uciska narządy wewnętrzne lub prowadzi do problemów z płodnością. Porozmawiaj ze swoją lekarką lub ginekolożką o dostępnych metodach leczenia.
Mięśniaki macicy to niezłośliwe rozrosty: nie zwiększają ryzyka zachorowania na raka macicy i niemal nigdy nie rozwijają się w nowotwory złośliwe.
Mięśniaki często występują mnogie, choć mogą pojawić się również pojedynczo. Zazwyczaj są niewielkie, ale czasem osiągają rozmiary zajmujące większość ściany macicy.
Objawy
Mięśniaki mogą być objawowe („aktywne”) i bezobjawowe („nieaktywne”). Bezobjawowy mięśniak może zostać wykryty podczas rutynowego badania ginekologicznego, jednak niewielkie mięśniaki często pozostają niezauważone. Objawowy mięśniak manifestuje się zwykle kilkoma z poniższych dolegliwości:
- Bolesne miesiączkowanie
- Obfite krwawienia lub przedłużająca się miesiączka
- Uczucie ucisku lub ból w miednicy
- Częste oddawanie moczu
- Trudności z oddawaniem moczu
Inne możliwe objawy to zaparcia, bóle pleców, bóle nóg, anemia, przybieranie na wadze, ból podczas seksu oraz niepłodność.
Objawy mięśniaków zależą od ich lokalizacji, wielkości oraz liczby. Czasami mięśniak przerasta dopływ krwi i zaczyna obumierać (martwica), co wywołuje ostry ból. Wiele schorzeń powoduje podobne objawy, dlatego samodzielna diagnoza jest trudna. Jeśli masz niepokojące objawy, nie zwlekaj z wizytą u specjalistki.
Klasyfikacja
Mięśniaki klasyfikuje się według wielkości:
- Małe (>1cm – 5cm) – wielkość od groszku do liczi;
- Średnie (5cm – 10 cm) – wielkość od brzoskwini do dużej cytryny;
- Duże (10cm+) – wielkość mango lub większe.
Czasami mięśniaki mogą urosnąć tak bardzo, że powiększają macicę i wpływają na narządy jamy miednicy i brzucha. W skrajnych przypadkach liczne mięśniaki rozciągają macicę aż do żeber, powodując duży dyskomfort.
Mięśniaki mogą rosnąć w różnym tempie. Niektóre szybko się powiększają, inne samoistnie się kurczą, a część utrzymuje ten sam rozmiar. Mięśniaki obecne w ciąży często zmniejszają się lub zanikają, gdy macica wraca do normalnych rozmiarów, a poziom estrogenów maleje.
Mięśniaki dzielimy także według lokalizacji.
Mięśniaki śródścienne to guzki rosnące między mięśniami macicy.
Wyróżnia się kilka rodzajów mięśniaków śródściennych:
- mięśniak śródścienny przedni, położony z przodu macicy
- mięśniak śródścienny tylny, położony z tyłu macicy
- mięśniak śródścienny fundalny, zlokalizowany w górnej części macicy
Mięśniaki podśluzówkowe (lub wewnątrzjamowe) uwypuklają się do wnętrza jamy macicy. Rosną tuż pod błoną śluzową, dlatego najczęściej wywołują obfite krwawienia. Nawet małe mięśniaki mogą powodować dolegliwości, ponieważ wiele kobiet jest bardzo wrażliwych na ucisk pęcherza.
Mięśniaki podśluzówkowe najczęściej wpływają negatywnie na płodność oraz przebieg ciąży. U kobiet z takimi mięśniakami często występują obfite i przedłużone miesiączki.
Mięśniaki podsurowicówkowe rozwijają się na zewnętrznej powierzchni macicy. Powodują często powiększenie narządu. Ponieważ nie są ulokowane wewnątrz macicy, mogą swobodnie rosnąć i osiągać rozmiary większe niż grejpfrut, zanim pojawią się objawy.
Mięśniaki uszypułowane posiadają tzw. szypułę – „nóżkę” przytwierdzającą je do ściany macicy. W zależności od rozmiaru i położenia mogą sprawiać, że jedna strona macicy staje się wyraźnie powiększona.
Korelacje i możliwe przyczyny
Podobnie jak w przypadku wielu kobiecych problemów zdrowotnych, bezpośrednie przyczyny powstawania mięśniaków macicy nie są znane. Dotychczasowe badania wskazują na następujące korelacje:
Czynniki genetyczne
Wiele mięśniaków wykazuje zmiany DNA odmienne od typowych komórek mięśniowych macicy. Jeśli w rodzinie występowały mięśniaki, ryzyko zachorowania znacząco rośnie.
Hormony
Estrogen i progesteron (dwa hormony, które w trakcie cyklu menstruacyjnego stymulują rozwój błony śluzowej macicy, przygotowując ją na ciążę) wydają się sprzyjać rozwojowi mięśniaków. Komórki tych guzów mają więcej receptorów tych hormonów niż zdrowe komórki macicy. Mięśniaki rosną szybko w ciąży, a po porodzie i spadku hormonów często się kurczą. Podobny efekt wywiera menopauza.
Macierz pozakomórkowa (ECM)
ECM „spaja” komórki, niczym zaprawa między cegłami. W mięśniakach jej poziom jest podwyższony, przez co guzki stają się gęste i zbite. ECM magazynuje także czynniki wzrostu i oddziałuje na zachowanie komórek.
Rasa
Mięśniaki mogą dotknąć każdą osobę w wieku rozrodczym, ale najczęściej występują u kobiet czarnoskórych, które zwykle mają większe i liczniejsze guzy, często z cięższym przebiegiem oraz wcześniej niż inne kobiety.
Inne czynniki
Takie jak wczesne dojrzewanie płciowe, otyłość, niedobór witaminy D, dieta uboga w zielone warzywa, owoce i nabiał, a bogata w czerwone mięso i alkohol – mogą zwiększać ryzyko rozwoju mięśniaków.
Nie ma wiele naukowych dowodów na skuteczną profilaktykę powstawania mięśniaków. Na szczęście tylko niewielki odsetek kobiet wymaga leczenia tych zmian.
Mięśniaki a płodność
Mięśniaki macicy są powszechne u kobiet w wieku rozrodczym, jednak jedynie niewielki odsetek z nich zmaga się z powiązanymi problemami z płodnością.
Nie wiadomo dokładnie, jak mięśniaki utrudniają zajście w ciążę – mogą blokować drogę plemnikom do komórki jajowej lub wpływać na przepływ krwi w endometrium, utrudniając zagnieżdżenie zarodka. Po usunięciu mięśniaków wiele kobiet, które miały trudności z zajściem w ciążę, rodzi zdrowe dzieci.
Rzadziej mięśniaki mogą prowadzić do powikłań, takich jak odklejenie łożyska, zahamowanie wzrostu płodu lub przedwczesny poród.
Rozpoznanie
Ginekolożka lub inna specjalistka może wykonać badanie ginekologiczne jako wstępne rozpoznanie. Pozwala ono wykryć nieprawidłowe zmiany lub guzki sugerujące mięśniaki, jednak dla potwierdzenia oraz ustalenia planu leczenia zwykle potrzeba dalszych badań.
Powszechnym kolejnym krokiem jest USG (przezbrzuszne lub przezpochwowe), by wykluczyć inne przyczyny powiększenia macicy. USG wskazuje, czy guzki to mięśniaki, określa ich rozmieszczenie i rozmiary.
Czasem konieczne mogą być badania krwi, by wykluczyć inne schorzenia, np. zaburzenia krzepnięcia lub problemy z tarczycą.
Rezonans magnetyczny (MRI) jest często zalecany kobietom z powiększoną macicą lub zbliżającym się okresem menopauzy. MRI pozwala dokładnie ocenić rozmieszczenie, rozmiar, kształt i typ guza, co pomaga dobrać najlepszy sposób leczenia.
Histerosonografia, czyli USG ze wstrzykiwaniem soli fizjologicznej do jamy macicy, poprawia jakość obrazu ultrasonograficznego.
Histerosalpingografia wykorzystuje kontrast, który pozwala uwidocznić jamę macicy i jajowody na zdjęciach RTG.
Histeroskopia polega na wprowadzeniu przez szyjkę macicy cienkiego endoskopu z kamerą, a następnie podaniu soli fizjologicznej w celu poszerzenia jamy macicy i oceny jej ścian oraz ujść jajowodów.
Leczenie
Nie każda kobieta z mięśniakami macicy wymaga leczenia. Jeśli guzy są bezobjawowe i nie powodują dolegliwości, często z czasem same się zmniejszają lub zanikają.
Jeśli masz bezobjawowe mięśniaki, warto je regularnie kontrolować – coroczna wizyta powinna wystarczyć, by mieć pewność, że nie powiększają się.
Dostępnych jest wiele metod leczenia, w zależności od lokalizacji i rozmiaru zmian oraz wieku i stanu zdrowia pacjentki.
Leczenie farmakologiczne polega na wpływaniu na hormony regulujące cykl miesiączkowy, łagodząc objawy takie jak obfite miesiączki i uczucie ucisku. Nie eliminuje jednak mięśniaków, może je jedynie zmniejszyć. Stosowane leki to m.in.:
- Analogi gonadoliberyny (GnRH) blokują produkcję estrogenu i progesteronu, powodując przejściowy stan przypominający menopauzę (często z występowaniem uderzeń gorąca). Powodują zahamowanie miesiączkowania, zmniejszenie mięśniaków i cofnięcie niedokrwistości. Leczenie GnRH prowadzi się przez 3–6 miesięcy, ponieważ dłuższe stosowanie grozi utratą gęstości kości, a po zakończeniu terapii objawy zwykle powracają. Lekarka może przepisać GnRH, by przygotować mięśniaki do operacji lub ułatwić przejście okresu menopauzy.
- Wkładka hormonalna z progestagenem (IUD) to antykoncepcja łagodząca obfite krwawienia, ale nie zmniejsza ani nie usuwa mięśniaków.
- Kwas traneksamowy to lek niehormonalny stosowany w celu łagodzenia obfitych miesiączek.
- Antykoncepcja doustna pomaga kontrolować miesiączki, ale nie zmniejsza mięśniaków.
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) to grupa leków niehormonalnych łagodzących ból związany z mięśniakami, lecz nie redukują krwawień.
- Dostępne bez recepty leki przeciwzapalne i przeciwbólowe mogą pomóc w kontroli dolegliwości.
- W przypadku anemii spowodowanej obfitym krwawieniem lekarka może zalecić żelazo i inne suplementy witaminowe.
Poza leczeniem farmakologicznym istnieje szereg skutecznych zabiegów i operacji – procedur nieinwazyjnych, małoinwazyjnych oraz klasycznych operacji chirurgicznych.
Procedury nieinwazyjne nie wymagają nacięć i są wykonywane ambulatoryjnie (bez nocowania w szpitalu).
Rezonans magnetyczny wraz z głowicą ultradźwiękową pozwala precyzyjnie zlokalizować mięśniaki. Następnie energia ultradźwięków jest skupiana bezpośrednio na mięśniaku, prowadząc do jego silnego ogrzania i zniszczenia fragmentu tkanki guza.
Procedury małoinwazyjne:
Podczas embolizacji tętnic macicznych do naczyń zaopatrujących macicę wstrzykuje się embolizaty odcinające dopływ krwi do mięśniaka, co powoduje jego obumarcie i zmniejszenie objawów.
Zabieg ten jest skuteczny w leczeniu objawów, choć powikłania zdarzają się rzadko. Stosuje się go głównie u kobiet, które nie planują dzieci.
Ablacja radiofrekwencyjna wykorzystuje energię RF do rozbijania mięśniaków i zamykania naczyń, które je odżywiają. Zmiany powoli zmniejszają się nawet przez 3–12 miesięcy po zabiegu, stopniowo łagodząc objawy. Procedura może być wykonana laparoskopowo lub przezszyjkowo.
Podobny efekt daje kriomioliza, czyli wymrażanie guzków.
Klasyczne operacje chirurgiczne:
Miomektomia. Jeśli planujesz ciążę, lekarka może zaproponować wycięcie samych mięśniaków z zachowaniem macicy.
W zależności od liczby, rozmiaru i umiejscowienia mięśniaków, lekarze proponują 3 typy zabiegu:
- Miomektomia brzuszna. Stosowana, gdy jest dużo lub trudno dostępnych dużych mięśniaków. W dolnej części brzucha wykonuje się cięcie, by usunąć guzy, a macica zostaje zszyta. Wymagana jest kilkudniowa hospitalizacja, a powrót do zdrowia trwa zwykle 4–6 tygodni. Przy kolejnej ciąży zaleca się cesarskie cięcie.
- Miomektomia histeroskopowa. Stosowana, gdy mięśniaki znajdują się wewnątrz macicy. Za pomocą histeroskopu chirurg usuwa je pętlą z prądem o wysokiej częstotliwości. Zabieg jest krótki, a rekowalescencja trwa tylko kilka godzin – po tym czasie możesz wrócić do domu.
- Miomektomia laparoskopowa. Chirurg robi kilka niewielkich nacięć w dolnej części brzucha, by usunąć guzy.
Po miomektomii objawy zwykle ustępują, jednak możliwy jest nawrót choroby, szczególnie jeśli nie usunięto wszystkich ognisk mięśniaków.
Histerektomia to radykalna, nieodwracalna operacja polegająca na całkowitym usunięciu macicy z wszystkimi guzami. Po tym zabiegu nie można zajść w ciążę. To ostateczna metoda leczenia – powinna być rozważana tylko wtedy, gdy inne sposoby zawiodą lub nie mogą być zastosowane.
Wciąż potrzebne są badania na temat przyczyn powstawania i możliwości zapobiegania mięśniakom macicy. Do tego czasu warto zaufać lekarzom i naukowczyniom w wyborze najlepszych rozwiązań w oparciu o aktualny stan wiedzy.
Możesz śledzić swój cykl w aplikacji WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
