Migrena – złożona choroba neurologiczna
Gdy zapytasz kogoś, czym jest migrena, najprawdopodobniej powie, że to rodzaj silnego bólu głowy. Choć to częściowo prawda, jest to duże uproszczenie. W tym artykule przyglądamy się kolejnym fazom, objawom i mitom związanym z migreną oraz omawiamy różne strategie radzenia sobie, które pomagają łagodzić jej objawy.
Aby skutecznie zarządzać migreną, ważne jest zrozumienie jej różnych etapów oraz umiejętność rozpoznawania czynników wywołujących napady. Specjalistka ochrony zdrowia może zaproponować leczenie dostosowane do Twoich objawów. Niektóre typy migreny występują częściej, dlatego opracowano dla nich więcej metod łagodzenia dolegliwości.
Pięć faz napadu migrenowego
Napad migrenowy może trwać od kilku godzin do nawet kilku dni. Towarzyszące mu objawy można sklasyfikować w pięciu fazach. Nie każda osoba doświadcza wszystkich pięciu, a przebieg migreny jest zróżnicowany indywidualnie.
Fazy napadu migrenowego zazwyczaj występują w następującej kolejności:
- Faza prodromalna, jak sama nazwa wskazuje, to czas, gdy wyczuwasz, że zbliża się napad. Może trwać nawet do trzech dni przed pojawieniem się bólu głowy i objawia się najczęściej zmęczeniem, wilczym apetytem, nadwrażliwością na światło, drażliwością oraz sztywnością karku.
- Faza aury może trwać do godziny przed pojawieniem się bólu głowy i najczęściej objawia się zaburzeniami widzenia: pojawiają się plamki, linie, rozbłyski, gwiazdy lub chwilowa ślepota. Dodatkowe symptomy to osłabienie jednej strony ciała, zawroty głowy, drętwienie, mrowienie. U niektórych osób może wystąpić aura bez pełnoobjawowego bólu głowy.
- Ból głowy lub faza głównego napadu to najbardziej znany objaw migreny – silny, pulsujący ból głowy. Może być zlokalizowany lub odczuwalny w całej głowie, często towarzyszą mu nudności, wymioty oraz nadwrażliwość na światło i/lub dźwięk.
- Faza cofania się objawów to czas, kiedy ból ustępuje. Najczęściej dzieje się to stopniowo, ale niekiedy bywa nagłe, w formie „uwolnienia”. Dla niektórych ulgę przynosi wymiotowanie lub płacz, a wiele osób wskazuje, że pomocny bywa sen.
- Faza rekonwalescencji lub postaura występuje jako ostatnia i bywa nazywana „kacem migrenowym”. Migrena to przeżycie traumatyczne – nic dziwnego, że ciało i umysł potrzebują czasu na regenerację. Objawy często przypominają te z fazy prodromalnej, choć nie zawsze.
Uwaga! Niektóre objawy migreny mogą pokrywać się z objawami udaru. Udar to nagły, ciężki i potencjalnie śmiertelny stan, w którym dochodzi do zahamowania lub ograniczenia dopływu krwi do mózgu, pozbawiając go tlenu i substancji odżywczych. Jeśli nagle pojawi się bardzo silny ból głowy, trudność w mówieniu lub rozumieniu mowy, opadnięcie kącika ust po jednej stronie, nagłe drętwienie lub osłabienie twarzy, ramienia czy nogi (szczególnie jednostronnie) – natychmiast dzwoń po pogotowie!
Co powoduje migrenę?
Większość osób cierpiących na migrenę ma predyspozycje genetyczne. Migrena może „przeskoczyć” jedno pokolenie, a w większości przypadków jej przekazywanie związane jest z mutacją lub defektem w więcej niż jednym genie.
Jednak sama genetyka nie determinuje naszego zdrowia – można mieć predyspozycje genetyczne do migreny i nigdy jej nie doświadczyć.
Migrena nie jest chorobą hormonalną (osoby z migreną nie mają częściej zaburzeń hormonalnych), choć napady migreny są wrażliwe na wahania hormonalne. Zmiany hormonalne, które kobiety przechodzą w ciągu życia, mogą tłumaczyć, dlaczego zachorowalność na migrenę jest u kobiet trzykrotnie wyższa niż u mężczyzn:
- u 10–20% kobiet migrena zaczyna się w okresie dojrzewania,
- pokwitanie częściej wywołuje migrenę bez aury,
- często widoczny jest związek pomiędzy miesiączką a początkiem napadu migrenowego,
- ciąża zwykle prowadzi do ograniczenia częstości napadów migreny, a czasami nawet do ich zaniku,
- chociaż przed menopauzą napady często się nasilają, po menopauzie zwykle ustępują.
Niektóre kobiety doświadczają migreny wyłącznie w czasie menstruacji. Nazywa się to migreną miesiączkową lub katamenialną i jest związane ze spadkiem poziomu estradiolu w okresie okołomiesiączkowym. Napad migrenowy może rozpocząć się 2–3 dni przed miesiączką i trwać 3–4 dni po jej zakończeniu. Ten typ migreny jest często uporczywy, bardzo bolesny, a leczenie bywa nieskuteczne.
Uwaga! Antykoncepcja hormonalna wpływa na gospodarkę hormonalną i może oddziaływać na napady migreny (zarówno korzystnie, jak i niekorzystnie). W razie migreny skonsultuj się z lekarką rodzinną lub ginekolożką w sprawie najlepszego dla siebie środka antykoncepcyjnego.
Czynniki wyzwalające
Osoby z migreną zazwyczaj są wrażliwe na szereg bodźców, które mogą wywołać atak migrenowy, choć nie są przyczyną samej choroby.
Rozpoznanie czynników wyzwalających nie jest łatwe. Potencjalnych „winowajczyń” jest bardzo dużo, a od ekspozycji na czynnik do pojawienia się napadu może minąć nawet 8 godzin. Dodatkowo, czynniki te mogą się zmieniać z biegiem lat – bodziec środowiskowy może wywoływać ataki na pewnym etapie życia, a później przestaje być groźny.
Bodźce sensoryczne i środowiskowe takie jak silne lub migocące światło, głośne dźwięki, skrajne temperatury, pobyt na wysokości, zmiany pogody czy intensywne zapachy i smaki mogą prowokować napad migreny. Nie zawsze działają nagle – np. patrzenie w ekran przez zbyt długi czas to częsty czynnik wyzwalający.
Głód i niewłaściwa dieta również sprzyjają napadom. Warto unikać żywności przetworzonej lub z dodatkami takimi jak MSG, glutaminian, tyraminy, azotany, aspartam, jeśli podejrzewasz, że pozwala to uniknąć napadów. Nadmiar kofeiny lub nagłe jej odstawienie też mogą wywoływać migrenę. Nawet lekkie odwodnienie ma istotne znaczenie.
Brak aktywności fizycznej lub przetrenowanie mogą nasilać ryzyko napadu, szczególnie jeśli nie są typowe dla danej osoby. Tymczasem regularna, odpowiednio dobrana aktywność fizyczna przynosi korzyści w łagodzeniu wszelkiego bólu.
Stan zdrowia, np. uraz głowy, infekcje powodujące kaszel czy napięcia mięśniowe (bardzo często wynikające ze złej postawy) mogą wywoływać napady.
Czynniki hormonalne, takie jak miesiączka, stosowanie antykoncepcji hormonalnej, a nawet stosunek płciowy, również mogą być wyzwalające.
Ilość i regularność snu ma istotne znaczenie. Zmiana rytmu snu, zarywanie nocy, dłuższe spanie czy nietypowe drzemki także mogą prowokować napad. Jeśli podejrzewasz, że rytm snu jest Twoim wyzwalaczem, wprowadź plan, który będzie możliwy do realizacji i korzystny dla zdrowia – i trzymaj się go.
Stres i napięcie są często kojarzone z bólem głowy, migreny nie są tutaj wyjątkiem. Można także doświadczyć tzw. bólu weekendowego, który jest reakcją na nagły brak stresu i odprężenie. Dlatego warto dążyć do zmniejszenia poziomu stresu w codziennym życiu.
Zmiany w rutynie mogą prowokować ataki, nawet tak pozytywne jak wyjazd na urlop. Podróż przez strefy czasowe wpływa na rytm snu i potęguje problem.
Pewne rutynowe nawyki mogą pogarszać sytuację. Na przykład nadużywanie leków przeciwbólowych może prowadzić do przetrwałego bólu głowy. Jeśli planujesz samodzielnie sięgać po leki, sprawdź wiarygodne źródła na temat ich skutków ubocznych oraz zalecanego dawkowania i przestrzegaj tych wskazań.
Lęk i depresja często współwystępują z migreną. Osoby z migreną są bardziej narażone na zaburzenia lękowe i depresyjne, które z kolei mogą prowokować kolejne napady. Konsultacja z psycholożką lub lekarką psychiatrką może być bardzo pomocna.
Mity na temat migreny
Przyczyny i mechanizmy migreny wciąż nie zostały do końca poznane, a wokół choroby narosło wiele mitów. Często dochodzi też do błędnego łączenia objawów migreny z innymi schorzeniami.
To nie jest choroba układu trawiennego
Nudności i wymioty wchodzą w skład kryteriów rozpoznania migreny. Są też częstym objawem silnego bólu. Skoro nudności i wymioty pojawiają się wyłącznie podczas napadu migreny, oznacza to, że są skutkiem bólu, a nie objawem choroby trawiennej.
To nie jest choroba oczu
Osoby z migreną i aurą wizualną zgłaszają widzenie świateł, smug, przemijającą ślepotę i inne zaburzenia widzenia. Nie-migrenowy ból głowy może mieć związek z problemami okulistycznymi, ale na ogół jest słabszy i nie towarzyszą mu objawy migreny takie jak pulsujący ból lub dodatkowe symptomy.
To nie jest zapalenie zatok
Migrena często bywa błędnie rozpoznawana jako ból zatok. Oprócz zatkanego nosa i uczucia ucisku (czyli objawów także występujących w migrenie), zapalenie zatok charakteryzuje się gorączką, cuchnącym oddechem, gęstą i przebarwioną wydzieliną z nosa, czasem zaburzeniami węchu (te objawy występują TYLKO w zapaleniu zatok). Leki stosowane na bóle zatok mogą wręcz pogarszać napady migreny.
Diagnoza i leczenie
Najważniejsze jest prawidłowe rozpoznanie. Jeśli doświadczasz napadów migreny lub masz rodzinne obciążenie tą chorobą, neurolog zajmująca się leczeniem bólu przeprowadzi diagnozę na podstawie badania fizycznego i neurologicznego, objawów oraz historii chorobowej.
Badania pozwalające wykluczyć inne przyczyny bólu obejmują:
- Rezonans magnetyczny (MRI). Pozwala wykryć guzy, udary, krwotoki, infekcje i inne schorzenia neurologiczne.
- Tomografia komputerowa (TK). Umożliwia rozpoznanie guzów, infekcji, urazów, krwotoków i innych problemów zdrowotnych będących przyczyną bólu głowy.
Dostępnych jest wiele leków opracowanych specjalnie do walki z migreną. Dzielą się na dwie główne grupy:
- Leki przeciwbólowe. Przyjmuje się je podczas napadu, aby przerwać lub złagodzić objawy.
- Leki profilaktyczne. Przyjmowane regularnie (najczęściej codziennie), aby zmniejszyć częstość i nasilenie napadów.
Rodzaj leczenia należy dobrać biorąc pod uwagę częstotliwość i nasilenie bólów głowy, obecność nudności i wymiotów oraz inne współistniejące choroby. Poprzez identyfikację i eliminację wyzwalaczy, odpowiednie zmiany w stylu życia oraz znalezienie skutecznych leków możliwe jest opanowanie migreny, a niekiedy nawet całkowite zapobieganie napadom.
Możesz śledzić swój cykl z aplikacją WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
