Niewidzialne, ale prawdziwe: fibromialgia i zespół przewlekłego zmęczenia
Choć sytuacja zaczyna się poprawiać, kobiety wciąż zbyt często są lekceważone, a nawet wyśmiewane z powodu dolegliwości zdrowotnych takich jak ból i zmęczenie. Niezależnie od opinii społeczeństwa takie odczucia nie powinny być elementem codziennego życia. Dwie przewlekłe choroby, które mogą powodować długotrwały ból i zmęczenie, gdy brak innych chorób, to fibromialgia i zespół przewlekłego zmęczenia.
To dwie odrębne jednostki chorobowe, choć czasem występują jednocześnie. Fibromialgia objawia się rozlanym, niewyjaśnionym bólem w całym ciele, podczas gdy zespół przewlekłego zmęczenia powoduje, jak sama nazwa wskazuje, nadmierne zmęczenie. Obie te choroby są podobne w tym, że pozostają trudne do uchwycenia—objawiają się rozmytymi, długotrwałymi symptomami bez oczywistej przyczyny—a diagnozowane są znacznie częściej u pacjentek niż pacjentów.
Ból i zmęczenie to niezwykle częste objawy większości problemów zdrowotnych: od stresu po nowotwory. Gdy objaw staje się przewlekły, bodźce bólowe pozostają w organizmie nawet po zagojeniu urazu. Nie oznacza to jednak, że to „wszystko w twojej głowie”.
Współczesna medycyna i praktyka holistyczna rozumieją dziś, że te pozornie mało istotne objawy potrafią być bardzo złożone. Jeśli utrzymują się dłużej i utrudniają codzienne życie, nie ma czegoś takiego jak „tylko” ból czy „tylko” zmęczenie. I złe samopoczucie z pewnością nie jest „po prostu nieuniknioną częścią bycia kobietą”. Zbyt często takie symptomy przypisuje się PMS-owi i nie bada się ich dalej.
Pisałyśmy już o różnych rodzajach bólu i zmęczenia oraz o wielu schorzeniach, które mogą je wywoływać. Dyskomfort to sposób, w jaki organizm sygnalizuje, że coś jest nie tak i trzeba to zbadać, by znowu poczuć się lepiej.
W przypadku przewlekłego bólu i/lub zmęczenia badanie krwi jest koniecznością. Wyniki wskażą, jakie dalsze diagnostyczne kroki można podjąć, by wykluczyć inne choroby i czynniki zewnętrzne. Jeśli nie pojawi się żadna konkretna przyczyna, niektórzy lekarze mogą zignorować objawy. Jeśli jednak nadal odczuwasz poważne skutki, choćby były niejasne, szukaj dalej przyczyn oraz sposobów na poprawę jakości życia.
Zarówno fibromialgia, jak i zespół przewlekłego zmęczenia to stosunkowo nowe rozpoznania. Zespół przewlekłego zmęczenia opisano po raz pierwszy pod koniec lat 80., a fibromialgię—dopiero w latach 90. Obie choroby nadal wzbudzają kontrowersje. Nie wszyscy lekarze zgadzają się co do ich charakterystyki, a nawet istnienia. Niemniej jednak długotrwały ból i zmęczenie znacząco wpływają na dobrostan. Dobrą wiadomością jest to, że objawy zgłaszane przez pacjentki są obecnie traktowane jako cenne źródło informacji—nie zawsze tak było. Wyniki badań pozytywne lub nieokreślone nie są już wystarczającym powodem, by ignorować doświadczane objawy.
Fibromialgia
Fibromialgia, czyli zespół fibromialgii (FMS), to częsty stan, w którym pacjentka odczuwa przewlekły, uogólniony ból w ciele, tzw. mgłę mózgową, zaburzenia snu i ciągłe zmęczenie, bez oczywistej przyczyny. Zakłada się, że na świecie choruje na nią 2–4% osób.
Najczęstsze objawy fibromialgii to:
- Rozlany ból, często w trudnych do określenia miejscach ciała
- Sztywność mięśni
- Nieodświeżający sen, wyczerpanie
- Trudności z koncentracją i pamięcią
- Depresja
- Bóle głowy
- Kurcze mięśni
- Nadwrażliwość na zimno i ciepło
O bólu uogólnionym mówimy, gdy obejmuje zarówno lewą, jak i prawą stronę oraz górne i dolne partie ciała. Określeń „przewlekły ból uogólniony” i „fibromialgia” często używa się zamiennie. Nie ma jednoznacznych testów diagnostycznych pozwalających na pewne rozpoznanie fibromialgii, gdyż może ona przypominać lub współwystępować z innymi schorzeniami. Żeby postawić diagnozę, pacjentka musi zgłaszać wybrane z omówionych objawów przez dłuższy czas.
Jako główne przyczyny fibromialgii uważa się czynniki genetyczne oraz określone czynniki wyzwalające środowiskowe i psychologiczne, takie jak:
- Infekcje
- Trauma psychiczna—doświadczenie silnego stresu czy wstrząsu
- Przewlekły ból po urazie fizycznym
- Przewlekły stres
- Czynniki ryzyka związane ze stylem życia, np. palenie, otyłość i inne
Jeśli kobieta ma predyspozycje genetyczne i doświadczyła problemu zdrowotnego, który pozostał nieleczony, może rozwinąć się fibromialgia. Badaczki sądzą dziś, że osoby z fibromialgią mają wrodzoną wyższą wrażliwość na ból, a ich neuroprzekaźniki są „nastawione” na silniejsze odczuwanie bólu.
Fibromialgia jest realną chorobą, która poważnie wpływa na kondycję fizyczną i psychiczną. Towarzysząca jej tzw. „mgła fibromialgiczna” potrafi być równie uciążliwa jak sam ból.
Leczenie fibromialgii
Ponieważ przyczyny fibromialgii nie są do końca poznane, obecnie leczy się wyłącznie objawy. Podobnie jak przy większości przewlekłych chorób, na fibromialgię nie ma skutecznego lekarstwa, ale leczenie poszczególnych dolegliwości i dbanie o zdrowie ogólne potrafią znacznie poprawić samopoczucie.
Leczenie fibromialgii obejmuje:
- Stosowanie leków przeciwbólowych bez recepty, takich jak ibuprofen, paracetamol, naproksen i inne, aby złagodzić ból i stany zapalne
- Przyjmowanie antydepresantów wspomagających walkę z „mgłą mózgową” i ułatwiających sen
- Uczestnictwo w terapii poznawczo-behawioralnej lub innym rodzaju psychoterapii pomagającej w wypracowaniu strategii radzenia sobie z chorobą
Zespół przewlekłego zmęczenia
Podobnie jak fibromialgia, zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) pozostaje w pewnej szarej strefie. Jeśli pacjentka przez co najmniej sześć miesięcy doświadcza nadmiernego wyczerpania, które pogarsza jej kondycję fizyczną i psychiczną, i nie mija po odpoczynku, może zostać rozpoznane CFS.
Inne nazwy tego schorzenia to myalgiczne zapalenie mózgu i rdzenia (ME) oraz choroba nietolerancji wysiłku systemowego (SEID). Zespół przewlekłego zmęczenia charakteryzuje się:
- Długotrwałym wyczerpaniem, które nie ustępuje po śnie czy odpoczynku
- Trudnościami poznawczymi
- Różnymi zaburzeniami snu
- Zawrotami głowy
- Kołataniem serca
Zaburzenia snu i przewlekłe zmęczenie mogą wynikać z bardzo wielu czynników—niemal każda choroba prowadzi do zmęczenia, tak samo jak napięty, stresujący tryb życia, źle dobrany materac, czy chrapiący partner.
Jednak jeśli kobieta odczuwa silne zmęczenie powyżej sześciu miesięcy, mimo że zapewnia sobie odpowiednią ilość snu (7–8 godzin) i nie ma innej możliwej do zdiagnozowania choroby, może cierpieć na zespół przewlekłego zmęczenia.
CFS nie ma klarownej przyczyny. Może rozpocząć się po urazie, infekcji, przeżyciu trudnego wydarzenia lub z innego powodu. Badaczki sądzą, że osoby z CFS mają genetyczną skłonność do niskiej tolerancji na brak snu i szybciej się forsują.
Jeśli zdiagnozowano u ciebie CFS lub cierpisz z powodu długotrwałego wyczerpania, traktuj zmęczenie jak osoba wychodząca z nałogu traktuje alkohol—nawet odrobina to za dużo. Zadbaj o siebie i zwolnij tempo.
Leczenie zespołu przewlekłego zmęczenia
Opcji leczenia CFS jest jeszcze mniej niż w przypadku fibromialgii. Zmęczenie to wszechogarniający objaw, a ilość energii którą mamy, jest ściśle powiązana z codzienną aktywnością, obowiązkami i snem. Prawie nigdy nie udaje nam się zawsze dobrze się wysypiać, zwłaszcza gdy obowiązki rodzinne i praca wymagają wysiłku o różnych porach.
Ustal rutynę, która zredukuje stres. Stwórz jak najzdrowszy harmonogram i przestrzegaj go.
Zadbaj o ciało. Pij dużo wody, by się nawodnić przez cały dzień i odżywiaj się zdrowo. Unikaj kofeiny, alkoholu i produktów prozapalnych, które zaburzają sen. Ułatw sobie życie, planując zakupy i posiłki, by zawsze mieć pod ręką to, czego potrzebujesz.
Poproś lekarkę/lekarza o przepisanie leków przeciwbólowych lub przeciwlękowych, by złagodzić migreny albo inne skutki zaburzeń snu powiązanych z CFS.
Prowadź aktywny, zdrowy tryb życia. Jeśli jednak zmagasz się z CFS, bądź uważna na własne ograniczenia co do ilości aktywności fizycznej i psychicznej, jaką jesteś w stanie wytrzymać. Nadmierny wysiłek może pogorszyć przebieg CFS i przebieg choroby.
Życie z chorobą przewlekłą
Objawy zarówno fibromialgii, jak i zespołu przewlekłego zmęczenia, na ogół można opanować, choć wymaga to dużego wysiłku. Życie z przewlekłą chorobą jest szczególnie trudne dlatego, że zmagania często pozostają niewidoczne dla otoczenia.
Mimo braku skutecznego lekarstwa na niektóre choroby można się do nich dostosować i w miarę normalnie żyć, choć nie zawsze oznacza to, że będzie łatwiej. Dla niektórych tak, dla innych—niestety nie.
Kobietom od dawna przypisuje się obowiązek znoszenia bólu i zmęczenia: okresów, ciąży, wychowywania dzieci, prowadzenia domu (często obok pracy zawodowej). Częściowo te dolegliwości są nieuniknione, ale nie do tego stopnia, by cierpieć przez całą dobę. Każda z nas zasługuje na wysłuchanie i poważne traktowanie swoich objawów.
Działaj krok po kroku. Notuj objawy, by lepiej rozumieć własną chorobę i reakcje organizmu. Zacznij od drobnych zmian, które poprawią komfort albo przyniosą ulgę. Zaufaj sygnałom, które wysyła twoje ciało i szanuj własne potrzeby—wtedy będziesz lepiej przygotowana na nadchodzące wyzwania.
Możesz monitorować swój cykl za pomocą WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
