Terapia hormonalna zastępcza (HTZ) w menopauzie – co to jest i jakie są opcje?
W ciągu życia ciało kobiety przechodzi wiele zmian. Menopauza to znacząca transformacja, która oznacza koniec okresu rozrodczego. To przejście nie zawsze jest łatwe – może trwać przez wiele lat, a wiele kobiet doświadcza objawów, które zakłócają ich życie. Terapia hormonalna zastępcza to jeden ze sposobów na złagodzenie najbardziej uciążliwych symptomów. W tym artykule omówimy korzyści i ryzyka związane z terapią hormonalną.
Menopauza jest definiowana jako ostatnia miesiączka kobiety. Najczęściej występuje między 40. a 58. rokiem życia, a średni wiek to 51 lat. Jednak zanim to nastąpi, kobieta doświadcza kilku lat perimenopauzy, czyli okresu przejściowego. W tych latach większość kobiet odczuwa różne kombinacje nieregularnych miesiączek, uderzeń gorąca i nocnych potów, wahań nastroju, bezsenności, obniżonego libido i suchości pochwy. Dodatkowo kobiety w perimenopauzie mają wyższe ryzyko osteoporozy, chorób serca i niektórych nowotworów.
Czym jest menopauza i dlaczego się pojawia?
Okres menopauzalny obejmuje trzy etapy. Perimenopauza trwa zwykle od czterech do ośmiu lat, czasem nawet dłużej. Menopauza to ostatnia miesiączka, potwierdzona po upływie pełnego roku bez krwawienia. Dwanaście miesięcy po ostatniej miesiączce perimenopauza się kończy i zaczyna się okres postmenopauzalny. W ciągu pierwszych dwóch do pięciu lat po menopauzie niektóre kobiety wciąż odczuwają objawy, ale ich intensywność i częstotliwość maleją.
Gdy kobieta osiągnie koniec swojego okresu rozrodczego, ilość hormonów płciowych – estrogenu i progesteronu – produkowanych przez jajniki gwałtownie spada, choć testosteron wciąż jest produkowany przez jakiś czas. Hormony te są istotne nie tylko dla płodności, ale także wpływają na cały układ hormonalny. Organizm musi się do tych zmian przystosować, co bywa niekomfortowe i trudne. Wiele kobiet czuje jednak ulgę, że nie musi już zmagać się z bolesnymi miesiączkami i innymi dolegliwościami hormonalnymi.
Wyróżnia się trzy rodzaje menopauzy:
- Menopauza naturalna – pojawia się stopniowo, zazwyczaj między 45. a 55. rokiem życia.
- Przedwczesna menopauza – może być wywołana przez określone zaburzenia hormonalne lub styl życia. Kobiety palące częściej przechodzą menopauzę o dwa lata wcześniej niż niepalące.
- Menopauza wywołana – może pojawić się w każdym wieku przed menopauzą naturalną, jeśli jajniki lub macica zostaną usunięte chirurgicznie albo wskutek działania niektórych leków. Najczęstszymi przyczynami przedwczesnej, wywołanej menopauzy są histerektomia oraz leczenie nowotworów.
Jakie są objawy menopauzy?
To, jak kobiety doświadczają okresu menopauzalnego, może się bardzo różnić, ale najczęstsze objawy to:
- Nieregularne miesiączki – Wraz z początkiem menopauzy cykl staje się nieregularny; miesiączki mogą być początkowo bardziej obfite, następnie bardzo krótkie i czasem zupełnie zanikają na kilka miesięcy.
- Uderzenia gorąca – Nagłe uczucie gorąca, często połączone z zaczerwienieniem skóry i/lub poceniem się, to typowy objaw perimenopauzy. Może trwać od kilkudziesięciu sekund do kilku minut, powtarzając się wielokrotnie w ciągu dnia lub nocy (nocne poty). U niektórych kobiet uderzenia gorąca są tak dokuczliwe, że poważnie utrudniają życie.
- Problemy ze snem – Niedobór estrogenu wiąże się z bezsennością i zaburzeniami snu.
- Atrofia pochwy – Z wiekiem pochwa produkuje mniej naturalnego nawilżenia, a cienka skóra staje się jeszcze bardziej delikatna. To oznacza, że współżycie może być bolesne, a mikrourazy zwiększają podatność na infekcje.
- Wahania nastroju – Zmieniające się hormony wpływają na układ nerwowy, co może powodować drażliwość, niepokój, napady paniki i depresję; wiele kobiet skarży się również na wybuchy złości, które są skutkiem zarówno zmian hormonalnych, jak i presji życiowych w tym okresie.
- Nietrzymanie moczu – Podczas perimenopauzy spada masa mięśniowa, a przybywa tkanki tłuszczowej, co może sprzyjać nietrzymaniu moczu.
- Kondycja skóry i włosów również się pogarsza wraz z wiekiem – naturalnie maleje produkcja kolagenu, skóra traci elastyczność, pojawiają się zmarszczki i staje się matowa. Włosy robią się suche i łamliwe, wiele kobiet zauważa ich wypadanie.
Przeczytaj więcej o kuracjach przeciwstarzeniowych dla skóry.
Czym jest terapia hormonalna zastępcza?
Terapia hormonalna zastępcza (HTZ) ma za zadanie łagodzić objawy menopauzy poprzez uzupełnianie hormonów, których organizm kobiety już naturalnie nie produkuje. HTZ występuje w wielu postaciach – w tabletkach, plastrach, kremach, sprayach czy implantach.
HTZ jest dostępna wyłącznie na receptę. Większość preparatów zawiera połączenie estrogenu i progesteronu (lub progestagenu – syntetycznej wersji), by zminimalizować ryzyko dominacji estrogenowej. HTZ można stosować tak długo, jak potrzeba do łagodzenia objawów perimenopauzy, jednak nie zaleca się stosowania jej dłużej niż pięć lat.
Jakie są opcje HTZ?
Istnieje wiele wariantów HTZ, aby odpowiedzieć na różne potrzeby. Zanim rozpoczniesz terapię, ważne jest rozważenie jej korzyści i ryzyka. Lekarka pomoże dobrać najlepszą opcję dla Ciebie.
Możliwości stosowania HTZ:
- Tabletki – zazwyczaj przyjmowane raz dziennie
- Plastry stopniowo uwalniające hormony do krwiobiegu
- Żele stosowane codziennie na skórę
- Implanty umieszczane najczęściej w okolicy brzucha, które uwalniają niewielkie dawki estrogenu
- Żele z testosteronem – choć nie zawsze zalecane, mogą pomóc przy spadku libido
- Żel estrogenowy dopochwowy, który zwalcza suchość pochwy – działa miejscowo i nie łagodzi innych objawów menopauzy
HTZ można stosować w sposób ciągły lub cykliczny/sekwencyjny. Cykl HTZ polega na codziennym zażywaniu estrogenu i dodaniu progesteronu przez ostatnie 14 dni cyklu; można ją przepisać jako terapię miesięczną – zwykle dla kobiet nadal miesiączkujących regularnie – lub 3-miesięczną, co powoduje jedną miesiączkę w kwartale. HTZ ciągła polega na codziennym podawaniu estrogenu i progesteronu bez przerwy – ten rodzaj zaleca się zazwyczaj kobietom po menopauzie.
Jakie korzyści daje terapia hormonalna?
Wiele kobiet wybiera HTZ w okresie menopauzalnym, by złagodzić objawy. Uderzenia gorąca potrafią być tak nieprzyjemne, że potrafią wybudzić w nocy albo powodować zawroty głowy. Suchość pochwy to również dotkliwy problem – powoduje ból i pęknięcia podczas współżycia. Na inne objawy, jak wahania nastroju czy bezsenność, także korzystnie wpływa HTZ.
Dodatkowe korzyści ze stosowania HTZ to:
- Obniżone ryzyko cukrzycy
- Mniejsze ryzyko osteoporozy, zwłaszcza jeśli terapia zostanie rozpoczęta przed wystąpieniem menopauzy
- Obniżone ryzyko raka jelita grubego
Ryzyka związane z HTZ
Terapia hormonalna zastępcza może być ratunkiem dla kobiet bardzo dotkniętych objawami perimenopauzy. Jednak długotrwałe stosowanie hormonów wiąże się z kilkoma zagrożeniami zdrowotnymi, które mogą przewyższyć korzyści.
Oto najważniejsze ryzyka:
Rak piersi
Rak piersi najczęściej jest wrażliwy na estrogen, a dominacja tego hormonu zwiększa ryzyko zachorowania. Badania wykazują, że HTZ zwiększa ryzyko raka piersi po ponad pięciu latach stosowania. Przy stosowaniu poniżej pięciu lat ryzyko jest zbliżone do kobiet, które nigdy nie przyjmowały HTZ.
Choroby sercowo-naczyniowe i udar
Badania wskazują, że HTZ może podnosić ryzyko chorób serca i udaru, ale wyniki różnią się w zależności od momentu rozpoczęcia terapii. Najmniejsze ryzyko odnotowano u kobiet, które zaczęły HTZ przed 60. rokiem życia i nie później niż 10 lat po rozpoczęciu menopauzy.
Zakrzepica żylna
HTZ oparta na estrogenie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepów żylnych. Jednak badania wskazują, że ryzyko jest mniejsze przy stosowaniu HTZ opartej na estradiolu.
Rak jajnika
Porównując kobiety stosujące HTZ z tymi, które nigdy nie przyjmowały dodatkowych hormonów, wykazano, że ryzyko zachorowania na raka jajnika wzrasta o 1,28 razy.
Zapalenie pęcherzyka żółciowego
Zapalenie pęcherzyka żółciowego to stan zapalny najczęściej wywołany przez kamienie żółciowe. Powoduje wzdęcia i silny ból w prawej górnej części brzucha, ale zwykle jest łatwo leczony przy prawidłowej diagnozie. Zapalenie to występuje częściej u kobiet w okresie menopauzalnym i po menopauzie niż w ogólnej populacji – dodatkowo kobiety stosujące HTZ są narażone na większe ryzyko.
Kto nie powinien stosować HTZ?
Ze względu na znane ryzyka, kobiety z historią raka piersi, raka jajnika, zakrzepów, mięśniaków oraz innych chorób związanych z estrogenem powinny rozważyć inne metody.
Dla kobiet, które nie mogą stosować HTZ, istnieją alternatywy. Zdrowa dieta i aktywny tryb życia są korzystne dla wszystkich, szczególnie dla kobiet przechodzących „zmianę”. Dostępne są jednak zarówno naturalne, jak i farmakologiczne metody łagodzenia objawów menopauzy, w tym uderzeń gorąca, bezsenności i suchości pochwy.
Podsumowanie
Menopauza to trudny etap wejścia w nową fazę życia. Istnieje wiele sposobów radzenia sobie z objawami, by ten czas był jak najlżejszy. Terapia hormonalna zastępcza może znacznie pomóc w łagodzeniu najbardziej dokuczliwych objawów menopauzy, ale nie jest pozbawiona ryzyka. Jeśli rozważasz HTZ, skonsultuj się z lekarką, by wspólnie wybrać najlepszy sposób postępowania.
Możesz śledzić swój cykl za pomocą aplikacji WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
