Wszystko, co powinnaś wiedzieć o szyjce macicy, badaniach przesiewowych i zapobieganiu chorobom szyjki macicy
Jakie funkcje pełni szyjka macicy? Jak często należy wykonywać badania przesiewowe szyjki macicy? Jak zmieniły się wytyczne dotyczące częstości wykonywania cytologii? Dowiedz się wszystkiego o szyjce macicy, zdrowiu i chorobach szyjki oraz zalecanych badaniach profilaktycznych.
Szyjka macicy jest częścią żeńskiego układu rozrodczego. Położona na końcu pochwy, szyjka chroni macicę i odgrywa ważną rolę w ciąży oraz porodzie. W tym artykule poznasz więcej informacji dotyczących:
- Anatomii i położenia szyjki macicy
- Najczęstszych chorób szyjki macicy
- Czynników ryzyka raka szyjki macicy
- Badań przesiewowych szyjki macicy
- Sposobów zapobiegania chorobom szyjki macicy
Anatomia szyjki macicy
Szyjka macicy jest elementem żeńskiego układu rozrodczego. Chociaż jest niewielka, odgrywa istotną rolę w ciąży, porodzie, zarządzaniu płodnością i menstruacji.
Szyjka macicy to cylindryczny narząd, umieszczony na dolnym końcu macicy. Łączy macicę z pochwą. Ma zwykle 4 centymetry długości i 2–3 centymetry średnicy. Jest zbudowana z tkanki mięśniowo-łącznotkankowej i dzieli się na dwie główne części.
Ektocervix to zewnętrzna część na końcu pochwy, posiadająca małe ujście zwane ujściem zewnętrznym. Endocervix to wewnętrzny kanał po stronie macicy, kończący się ujściem wewnętrznym.
Kanał szyjki wyścielony jest nabłonkiem walcowatym, który produkuje śluz zmieniający konsystencję w zależności od fazy cyklu miesiączkowego. Szyjka posiada liczne gruczoły i zakończenia nerwowe. Jej położenie zmienia się zależnie od fazy cyklu, ciąży oraz menopauzy.
Funkcje szyjki macicy
Szyjka macicy produkuje śluz i umożliwia przepływ płynów do i z macicy. Ten niewielki narząd odpowiada również za czas akcji porodowej.
Główne funkcje szyjki macicy to:
- Ochrona macicy: Szyjka stanowi barierę między pochwą a macicą. Ma niewielkie ujście, którego szerokość zmienia się w zależności od cyklu i ciąży, jednak ono nie jest wystarczająco duże, by przedmioty z zewnątrz mogły przejść do macicy. Dzięki niej możesz bezpiecznie używać tamponów, kubeczków menstruacyjnych i podobnych produktów.
- Ochrona przed infekcjami: Szyjka zwykle pierwsza sygnalizuje infekcję. Jej gruczoły stale produkują śluz, który przy infekcjach zmienia kolor i zapach. Działa też jak fizyczna bariera dla dróg rodnych oraz chroni przed zanieczyszczeniami i bakteriami; śluz jest lekko kwaśny, co hamuje ich rozmnażanie.
- Transport plemników: W czasie owulacji śluz szyjkowy staje się rzadki i rozciągliwy, a podwyższone pH sprzyja przepływowi plemników do macicy, by mogły zapłodnić komórkę jajową.
- Przepływ menstruacyjny: Szyjka umożliwia wydalanie krwi z macicy do pochwy podczas menstruacji.
- Ciąża: W trakcie ciąży szyjka tworzy czop śluzowy, który chroni rozwijający się płód przed infekcjami. Tuż przed porodem czop zostaje wydalony – to jeden z pierwszych znaków zbliżającego się porodu.
- Poród: Szyjka rozwiera się, gdy dziecko jest gotowe do narodzin. Po rozpuszczeniu czopu śluzowego, staje się miękka i cieńsza. Stopień rozwarcia wskazuje, ile może potrwać poród.
- Wskaźnik płodności: Zmiany w położeniu i konsystencji szyjki mogą wskazywać fazę cyklu. W trakcie owulacji szyjka się unosi, rozszerza i produkuje więcej śluzu, który ułatwia przepływ plemników.
Zdrowie szyjki macicy i choroby
Zdrowie szyjki macicy to temat złożony. Szyjka jest podatna na różne infekcje i schorzenia wywołane przez wirusy, bakterie, grzyby i pasożyty.
Na łatwość zakażania się tą częścią ciała wpływa jej umiejscowienie, zmiany hormonalne i struktura komórkowa.
Z uwagi na swoje położenie, szyjka jest wystawiona na kontakt z drobnoustrojami i potencjalnymi infekcjami przenoszonymi drogą płciową.
Szyjka mocno reaguje także na wahania hormonów w organizmie. W trakcie zmian hormonalnych podczas cyklu, ciąży czy menopauzy zmienia się ilość i konsystencja śluzu, co może zwiększać podatność na zakażenia.
Komórki szyjki są ponadto bardziej wrażliwe na infekcje i zmiany nowotworowe niż inne części układu rozrodczego kobiety.
Najczęstsze objawy infekcji lub choroby szyjki macicy to:
- Nieprawidłowe krwawienia z pochwy (pomiędzy miesiączkami, po stosunku, w trakcie lub po menopauzie)
- Obfite lub zbyt długie miesiączki
- Nieprawidłowa wydzielina z pochwy (krwista, szara, zielona, wodnista, przypominająca twarożek)
- Zmiany w zapachu wydzieliny
- Ból w podbrzuszu
- Dyskomfort podczas stosunku lub przy używaniu produktów menstruacyjnych
- Bolesne oddawanie moczu i/lub wzmożone parcie na pęcherz
Najczęściej występujące choroby i dolegliwości szyjki macicy
Zapalenie szyjki macicy (cervicitis)
Zapalenie szyjki macicy wywoływane jest przez infekcje lub substancje drażniące. Objawia się nieprawidłową wydzieliną, bólem podczas stosunku i krwawieniami między miesiączkami.
Nadżerka szyjki macicy (cervical ectropion)
Nadżerka powstaje, gdy komórki z wnętrza szyjki „wychodzą” na zewnątrz. Zwykle jest nieszkodliwa, ale może powodować zwiększoną wydzielinę i plamienia.
Polipy szyjki macicy
Polipy to częsta dolegliwość – są to niewielkie, łagodne zmiany, które mogą jednak powodować nieregularne krwawienia lub wydzielinę.
Dysplazja szyjki macicy
Dysplazja to nieprawidłowy wzrost komórek w szyjce, wykrywany najczęściej w badaniu cytologicznym. Nieleczona, w ciągu lat, może przekształcić się w raka szyjki macicy.
Niewydolność szyjki macicy
Niewydolność szyjki to przedwczesne rozwieranie się szyjki w trakcie ciąży, co może zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu.
Stenozja szyjki macicy
To zwężenie kanału szyjki, które może utrudniać odpływ menstruacyjny, powodować większe bóle i wpływać na płodność.
Rak szyjki macicy
Rak szyjki macicy to złośliwy nowotwór związany najczęściej z zakażeniem wirusem HPV.
Torbiele Nabotha
Torbiele szyjki to niewielkie, niegroźne zmiany wypełnione płynem. Najczęściej wykrywane są przypadkowo podczas badań ginekologicznych i rzadko wymagają leczenia. Gdy jednak wywołują ból lub nieprawidłowe krwawienia, można je usunąć chirurgicznie.
Erozja szyjki macicy
Dochodzi do niej, gdy ochronna zewnętrzna warstwa komórek ulega uszkodzeniu. Może to zwiększać podatność na infekcje, a także powodować plamienia i wydzieliny.
Mięśniaki szyjki macicy
Łagodne guzy rozwijające się na szyjce lub w jej okolicy. Duże mięśniaki mogą wywoływać uczucie ucisku w miednicy, ból czy nieprawidłowe krwawienia.
Infekcje szyjki macicy
Chlamydia, rzeżączka, opryszczka i inne infekcje mogą atakować szyjkę i powodować wiele objawów.
Czynniki ryzyka chorób szyjki macicy
- Seks bez zabezpieczenia i liczni partnerzy seksualni: Szyjka macicy jest najbardziej narażona na choroby przenoszone drogą płciową, takie jak HPV. Seks bez zabezpieczenia zwiększa ryzyko infekcji, a one mogą prowadzić zarówno do nowotworów, jak i stanów zapalnych.
- Palenie tytoniu: Osłabia układ odpornościowy, uszkadza komórki szyjki i utrudnia organizmowi usunięcie HPV.
- Obniżona odporność: Złe nawyki, HIV/AIDS, przewlekłe choroby lub leki immunosupresyjne mogą zwiększać ryzyko problemów z szyjką.
- Długotrwałe stosowanie antykoncepcji doustnej: Zwłaszcza dłużej niż 5 lat – to ryzyko spada po odstawieniu tabletek.
- Wiele przebytych ciąż: Urodzenie trojga lub więcej dzieci nieznacznie zwiększa ryzyko rozwoju raka szyjki.
- Genetyka: Jeśli matka, babcia lub bliska krewna chorowała na raka szyjki, Twoje ryzyko jest nieco większe.
- Wiek: Rak szyjki częściej rozwija się u kobiet w wieku 35–44 lata.
Badania przesiewowe szyjki macicy
Badanie przesiewowe, czyli cytologia (Pap smear) polega na tym, że ginekolożka pobiera komórki z szyjki za pomocą specjalnej szczoteczki. Następnie komórki są analizowane, by wykryć nieprawidłowości – przede wszystkim infekcję HPV, będącą główną przyczyną raka szyjki.
To rutynowe badanie, wykonywane zazwyczaj razem z klasycznym badaniem ginekologicznym. Zaleca się je wykonywać co 3 lata u kobiet w wieku 21–65 lat, niezależnie lub razem z testem HPV. Sam test HPV zalecany jest co 5 lat u kobiet między 30. a 65. rokiem życia. Częstsze badania mogą być wymagane przy historii HPV, licznych partnerach seksualnych lub wykryciu nieprawidłowości komórkowych.
Dawniej zalecano wykonywanie cytologii co roku, jednak obecne wytyczne wskazują, że wystarczy zwiększyć odstępy do 3–5 lat, bo zmiany przedrakowe powstają zwykle powoli.
Dalsze procedury przy nieprawidłowym wyniku
Jeśli badanie wykaże obecność niebezpiecznego szczepu HPV lub nieprawidłowych komórek, konieczne są kolejne działania diagnostyczne.
Kolposkopia
Kolposkopia to badanie, podczas którego lekarka używa specjalnego mikroskopu (kolposkopu) do dokładnej oceny szyjki, pochwy i sromu. W trakcie zabiegu na błonę nakłada się specjalny płyn, który uwidacznia zmienione miejsca wymagające ewentualnej biopsji.
Biopsja
Biopsja szyjki polega na pobraniu niewielkiego fragmentu tkanki do badania pod mikroskopem. Dzięki temu można sprawdzić, czy komórki stały się nowotworowe.
Czy można zapobiec rakowi szyjki i innym schorzeniom?
Rak szyjki macicy jest jednym z najlepiej możliwych do uniknięcia nowotworów. Możesz zmniejszyć ryzyko zachorowania, szczepiąc się przeciwko onkogennym szczepom HPV, a wcześnie wykryty rak zwykle leczy się łatwo i skutecznie.
Jak możesz zapobiegać tym schorzeniom?
- Zaszczep się przeciwko HPV – najlepiej przed rozpoczęciem współżycia
- Regularnie zgłaszaj się na cytologię i/lub testy na HPV zgodnie ze wskazaniem lekarki
- Używaj prezerwatyw, by zmniejszyć ryzyko transmisji HPV
- Ogranicz liczbę partnerów seksualnych, by zmniejszyć ekspozycję
- Nie pal tytoniu
- Stosuj zbilansowaną dietę, żeby wzmacniać odporność
- Ćwicz regularnie i utrzymuj zdrową masę ciała
- Dbaj o odpowiednią ilość snu i radź sobie ze stresem
- W miarę możliwości ogranicz długotrwałe stosowanie tabletek antykoncepcyjnych
Rak szyjki to jednak tylko jedna z możliwych chorób tej części ciała. Infekcje szyjki mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych i zaburzeń płodności.
Co możesz zrobić dodatkowo, by zmniejszyć ryzyko infekcji szyjki macicy?
- Uprawiaj bezpieczny seks – stosuj prezerwatywy i zmieniaj je po każdym użyciu
- Regularnie zgłaszaj się na badania i kontrole ginekologiczne
- Prawidłowo dbaj o higienę intymną, podcierając się od przodu do tyłu
- Unikaj irygacji pochwy
- Noś bawełnianą bieliznę lub z innych naturalnych tkanin
- Oddawaj mocz po seksie i masturbacji
- Kontroluj cukrzycę oraz inne schorzenia wpływające na odporność
- Przyjmuj antybiotyki rozsądnie – tylko na zlecenie lekarki i do końca kuracji
- Używaj delikatnych, bezzapachowych mydeł i unikaj drażniących kosmetyków do higieny
- Zmieniaj tampony i podpaski regularnie
Zdrowa szyjka macicy
Mimo że szyjka macicy jest niewielkim organem, pełni kluczową rolę w wielu procesach rozrodczych. Jeśli wykryto u Ciebie HPV, inną infekcję lub nieprawidłowości komórkowe – nie wpadaj w panikę. Dzięki postępowi medycyny większość nowotworów szyjki leczy się szybko i z bardzo dobrymi efektami. Najważniejsze to się zaszczepić, uprawiać bezpieczny seks i regularnie odwiedzać ginekolożkę na badaniach kontrolnych.
Pobierz teraz aplikację WomanLog:
