Zapalenie jajników: przyczyny, objawy i opcje leczenia
Co się dzieje, gdy jeden lub oba jajniki ulegają zapaleniu? Jak najlepiej zdiagnozować i leczyć zapalenie jajników? Nasz szczegółowy wpis na blogu opisuje objawy i skutki tej rzadkiej, ale groźnej choroby oraz wyjaśnia, co zrobić, jeśli zauważysz je u siebie.
Jajniki są uważane za najważniejsze narządy rozrodcze kobiet, podobnie jak jądra u mężczyzn. Te dwa małe, w kształcie migdała gruczoły znajdują się po prawej i lewej stronie macicy, zawieszone na więzadłach tuż pod jajowodami. Jajniki pełnią dwie główne funkcje: produkują, magazynują i uwalniają oocyty, czyli komórki jajowe, a także wytwarzają hormony płciowe estrogen, progesteron oraz niewielkie ilości androgenów.
Więcej o jajnikach i ich funkcjach
Przy urodzeniu jajniki dziewczynki zawierają około dwóch milionów oocytów — to wszystkie komórki jajowe, które kiedykolwiek wytworzy. Po osiągnięciu dojrzewania, zazwyczaj między 10. a 15. rokiem życia, liczba ta spada do około 400 000 niedojrzałych komórek jajowych. Od momentu dojrzewania jajniki zaczynają produkować różne ilości hormonów w trakcie każdego miesiąca, tworząc cykl menstruacyjny.
W połowie cyklu — owulacji — jeden z jajników uwalnia komórkę jajową (czasem kilka), która dojrzewała pod wpływem hormonu folikulotropowego (FSH). Przechodzi ona przez ujście odpowiadającego jajowodu, gdzie może dotrzeć do macicy i zostać zapłodniona, jeśli obecne są plemniki.
Reprodukcyjne życie kobiety trwa od dojrzewania do menopauzy, czyli średnio 35 do 37 lat. Każdego miesiąca kilka pęcherzyków rozpoczyna proces dojrzewania, ale zazwyczaj tylko jeden dominujący w pełni dojrzewa i uwalnia komórkę jajową. Pozostałe zanikają w procesie zwanym atresją pęcherzykową. Spośród wszystkich oocytów obecnych w okresie dojrzewania, mniej niż 450 ma szansę zostać zapłodnionych.
Menopauza kończy okres rozrodczy kobiety. Jeżeli przez co najmniej 12 miesięcy nie miałaś miesiączki, oficjalnie osiągnęłaś menopauzę. Przejście do tego stanu, czyli perimenopauza, zaczyna się od 4 do 10 lat wcześniej, zazwyczaj między 45. a 55. rokiem życia. To czas uderzeń gorąca, problemów ze snem, nieregularnych cykli i wahań nastroju — wszystkie to normalne objawy organizmu adaptującego się do zmian hormonalnych.
W momencie menopauzy w jajnikach pozostaje zwykle około 1000 komórek jajowych. W przeciwieństwie do niedojrzałych oocytów, które są wchłaniane przez organizm, czy niezapłodnionych komórek jajowych wydalanych z krwią miesiączkową, jajeczka pozostałe po menopauzie po prostu obumierają w jajnikach, które przestają pełnić funkcje rozrodcze.
Czym jest zapalenie jajników?
Zapalenie jajników, czyli ooforitis, to stan, w którym jeden lub oba jajniki są objęte stanem zapalnym. To rzadka dolegliwość, która najczęściej pojawia się w wyniku infekcji, zwykle po zabiegu chirurgicznym w obrębie miednicy. Nieleczone zapalenie jajników może rozprzestrzenić się na inne narządy i doprowadzić do poważnych powikłań, dlatego wymaga pilnej interwencji.
Jakie są objawy zapalenia jajników?
Rozpoznanie objawów ooforitis może być trudne, ponieważ są one podobne do symptomów wielu innych schorzeń.
Do objawów zapalenia jajników należą:
- tępy ból po jednej lub obu stronach podbrzusza
- dyskomfort w dolnej części brzucha
- gorączka
- upławy
Ponieważ schorzenie to występuje rzadko, lekarz może podejrzewać, że objawy wywołane są inną chorobą, taką jak zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID), infekcja przenoszona drogą płciową (STI), poronienie, bolesne miesiączki (dysmenorrhoea) czy inne powiązane zaburzenie.
Jeśli odczuwasz wymienione powyżej objawy niezależnie od swojego cyklu miesiączkowego, ważne jest, by szybko zareagować i jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Nieleczona infekcja przenoszona drogą płciową lub przeoczone poronienie mogą prowadzić do zapalenia jajników, a nieleczony stan zapalny może rozprzestrzenić się na inne narządy i doprowadzić do zatrucia krwi.
Przyczyny zapalenia jajników
Zapalenie jajników rzadko pojawia się bez wcześniejszej infekcji, urazu lub reakcji autoimmunologicznej. Poniżej najczęstsze przyczyny tej choroby.
Infekcja
Najczęstszą przyczyną ooforitis są infekcje bakteryjne lub wirusowe. Nieleczone choroby przenoszone drogą płciową, jak chlamydia czy rzeżączka, mogą rozprzestrzenić się na jajniki i inne narządy rodne.
Zadbaj o siebie i partnera, stosując bezpieczny seks i regularnie wykonując badania w kierunku infekcji przenoszonych drogą płciową. Między 45% a 77% wszystkich przypadków chlamydii i rzeżączki przebiega bezobjawowo — można być zarażoną i nie mieć żadnych symptomów. Brak objawów nie oznacza, że choroba nie wpływa na Twój organizm. Nieleczona infekcja może prowadzić do powikłań, a także przyczyniać się do dalszego rozprzestrzeniania się choroby.
Reakcja autoimmunologiczna
Czasami układ odpornościowy atakuje własne zdrowe komórki, które z jakiegoś powodu uznaje za zagrożenie. Jeśli celem ataku staną się jajniki, może dojść do ooforitis.
Co zrobić, jeśli zauważysz objawy zapalenia jajników?
Jeżeli podejrzewasz u siebie zapalenie jajników, lekarka może wykonać szereg badań, by potwierdzić diagnozę i dobrać odpowiednie leczenie. W takiej sytuacji prawdopodobne procedury to:
- Wywiad lekarski: Lekarka lub ginekolożka zacznie zazwyczaj od rozmowy o objawach, rodzaju bólu lub dyskomfortu, miejscu i czasie ich wystąpienia. Zapyta także o cykl menstruacyjny, aktywność seksualną, ostatnie infekcje oraz inne czynniki ryzyka.
- Badanie fizykalne: Badanie może obejmować palpacyjne sprawdzenie brzucha pod kątem tkliwości lub obrzęku. Może być również wykonane badanie ginekologiczne w celu oceny jajników, macicy i jajowodów.
- USG przezpochwowe: Badanie ultrasonograficzne to bezpieczne, nieinwazyjne narzędzie umożliwiające uzyskanie obrazów tkanek w czasie rzeczywistym. USG jajników i innych narządów rozrodczych pomaga zidentyfikować stan zapalny lub inne nieprawidłowości, np. torbiele lub ropnie.
- Wymaz: W przypadku podejrzenia infekcji przenoszonej drogą płciową lekarz może zlecić pobranie wymazu do badań pod kątem obecności konkretnych patogenów, takich jak chlamydia czy bakterie rzeżączki.
- Badania krwi: Testy krwi mogą potwierdzić obecność infekcji oraz zidentyfikować konkretny wirus lub bakterię. Umożliwiają także wykrywanie takich chorób jak HIV, kiła, WZW typu B i C oraz inne powszechne infekcje.
Jak leczy się zapalenie jajników?
Leczenie zapalenia jajników zależy od pierwotnej przyczyny infekcji.
Lekarka może przepisać między innymi:
- Antybiotyki: Jeśli stan zapalny spowodowany jest infekcją bakteryjną, jak chlamydia czy rzeżączka, podstawą leczenia zwykle jest antybiotyk. Wybór leku zależy od rodzaju bakterii, często stosowane to Zithromax (azytromycyna), Vibramycin (doksycyklina) czy Rocephin (ceftriakson).
- Leki przeciwwirusowe: Gdy stan zapalny wynika z infekcji wirusowej, lekarka zaleci odpowiedni lek przeciwwirusowy.
- Leki immunosupresyjne: Jeżeli przyczyną jest autoimmunologiczne zapalenie jajników, leczenie może obejmować leki hamujące działanie układu odpornościowego, by ograniczyć stan zapalny.
Długość leczenia zależy zarówno od przyczyny, jak i od nasilenia objawów. Zakażenia bakteryjne mogą wymagać kilku tygodni terapii, infekcje wirusowe często ustępują w ciągu kilku dni. Leczenie chorób autoimmunologicznych bywa trudniejsze, ponieważ nie do końca wiemy, co je wywołuje. Nie ma na nie skutecznego wyleczenia, ale objawy można zwykle skutecznie kontrolować, sięgając po leki i wprowadzając zmiany w stylu życia.
Podczas leczenia dbaj o nawodnienie i odpoczynek. Ciepły okład lub termofor na brzuch może łagodzić dolegliwości bólowe. Lekarka może także zalecić leczenie wspomagające lub środki przeciwbólowe dostępne bez recepty.
Powiązane pytania
Czy zapalenie jajników to to samo co PID?
Zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID) oznacza stan zapalny jednego lub kilku narządów w obrębie miednicy. PID może dotyczyć macicy, jajników, szyjki macicy i jajowodów. Chociaż zapalenie jajników może być elementem PID, to gdy występuje samodzielnie, nazywane jest ooforitis.
Czy jajniki mogą obumrzeć w wyniku zapalenia?
Choć brak tlenu w komórkach to nie pierwszy aspekt, który kojarzymy ze stanem zapalnym, oba te stany są powiązane. Tkanki objęte stanem zapalnym wykazują niższy poziom tlenu, a hipoksja może prowadzić do rozwoju stanu zapalnego. Wszystkie narządy potrzebują tlenu do prawidłowego funkcjonowania. To, jak długo narząd wytrzyma bez tlenu, zależy właśnie od jego rodzaju. Mimo to, kobieta cierpiąca na ooforitis ma szansę w pełni wyzdrowieć, jeśli zostanie podjęte leczenie na czas.
Czym jest skręt jajnika?
Skręt jajnika to jednak zupełnie inna sprawa. Dochodzi do niego, gdy więzadło utrzymujące jajnik obraca się wokół własnej osi — zazwyczaj na skutek nierównowagi wywołanej przez torbiel jajnika. Skręcone więzadło odcina dopływ krwi i tlenu do jajnika. Jest to stan poważny wymagający natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Problem należy rozwiązać od razu, a jeśli jajnik jest nieodwracalnie uszkodzony, wykonywana jest owariektomia, czyli jego usunięcie.
Skręt jajnika to bardzo rzadki przypadek i nie można go pomylić ze stanem zapalnym. Ból pojawia się nagle i szybko staje się nie do zniesienia.
Na zakończenie
Zapalenie jajników to poważna dolegliwość, która nie ustąpi samoistnie i może prowadzić do groźnych powikłań, jeśli nie zostanie w porę leczona. Jeżeli odczuwasz tępy ból w podbrzuszu — niepowiązany z miesiączką — który utrzymuje się ponad dzień czy dwa wraz z dyskomfortem i/lub gorączką, zgłoś się do lekarza.
Nawet jeśli nie okaże się to zapaleniem jajników, może być objawem infekcji przenoszonej drogą płciową, która również może doprowadzić do stanu zapalnego w narządach miednicy mniejszej. Zawsze lepiej dmuchać na zimne i zadbać o swoje zdrowie.
Pobierz aplikację WomanLog już teraz:
