Σεξουαλική Παρενόχληση
Η σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται ως μια ανεπιθύμητη σεξουαλική προσέγγιση. Αν έχεις δεχθεί ανεπιθύμητα υπονοούμενα σχόλια, έχεις αγγιχτεί χωρίς τη συγκατάθεσή σου ή έχεις εκφοβιστεί ή εξαναγκαστεί να ανταποκριθείς σε μια σεξουαλική προσέγγιση, τότε έχεις υποστεί σεξουαλική παρενόχληση.
Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε άτομο, ανεξάρτητα από το φύλο ή την ηλικία του. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες μπορεί να είναι θύματα· και τα δύο φύλα μπορεί να είναι και θύτες. Δυστυχώς, όσες μιλούν για τη σεξουαλική παρενόχληση συχνά στιγματίζονται, όμως αν θέλουμε να προσφέρουμε πραγματική βοήθεια είναι απαραίτητο να ακούγονται οι φωνές των θυμάτων και να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.
Η σεξουαλική παρενόχληση είναι ένα διαδεδομένο πρόβλημα. Μια έρευνα του 2018 έδειξε ότι το 81% των γυναικών και το 43% των ανδρών έχουν βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης στη ζωή τους. Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να βιώσουν σεξουαλική παρενόχληση, αλλά οι άνδρες συχνά δυσκολεύονται περισσότερο να ληφθούν σοβαρά όταν ζητούν βοήθεια.
Η θύτης της σεξουαλικής παρενόχλησης συνήθως έχει κάποιο είδος εξουσίας πάνω στο θύμα, π.χ. μεγαλύτερη σωματική διάπλαση και δύναμη ή ανώτερη θέση στην κοινωνική ιεραρχία (όπως να είναι διευθύντρια ή προϊσταμένη του θύματος). Ο φόβος της πιθανής αντεκδίκησης κάνει ακόμα πιο δύσκολο για το θύμα να βάλει τέλος στην παρενόχληση.
Διαφορετικές μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης
Πολλές διαφορετικές συμπεριφορές μπορούν να θεωρηθούν σεξουαλική παρενόχληση—μπορεί να συμβεί δημόσια ή ιδιωτικά, σε επίσημο ή ανεπίσημο περιβάλλον, μεταξύ γνωστών ατόμων ή αγνώστων.
Η σεξουαλική παρενόχληση συχνά περιλαμβάνει συμπεριφορές που θα ήταν αποδεκτές ή και επιθυμητές μεταξύ συναινούντων ενηλίκων—η σημαντική διαφορά είναι ότι η συμπεριφορά, που προϋποθέτει οικειότητα και ευθραυστότητα, είναι ανεπιθύμητη. Μερικές φορές μια πράξη που θα μπορούσε να θεωρηθεί αθώο λάθος αποκτά αρνητική χροιά όταν το άτομο που τη δέχεται νιώθει άβολα και η θύτης αδιαφορεί ή κλιμακώνει· άλλες μορφές παρενόχλησης είναι ξεκάθαρα κακόβουλες.
Οι ακόλουθες συμπεριφορές μπορεί να αποτελούν σεξουαλική παρενόχληση:
- Υπονοητικά βλέμματα
- Σφύριγμα, κορνάρισμα, ήχοι φιλιού, φράσεις τύπου «γεια σου κούκλα» ή αντίστοιχα
- Αστεία σεξουαλικού περιεχομένου, σχόλια για το σώμα κάποιου με ακατάλληλο τρόπο, ή ρητή έκφραση σεξουαλικής επιθυμίας
- Υποτιμητικός λόγος για το φύλο, το γένος ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό κάποιου
- Επίδειξη ή αποστολή ανεπιθύμητων φωτογραφιών, σχεδίων ή άλλου υλικού σεξουαλικού χαρακτήρα
- Εσκεμμένα αγγίγματα ή προσπεράσεις με υπονοούμενο τρόπο
- Υπονοούμενα ή απαιτήσεις για προσοχή, επαφή, παρέα ή σεξουαλικές χάρες
- Ανεπιθύμητες επισκέψεις, τηλεφωνήματα, μηνύματα, γράμματα ή email, ιδιαίτερα αν επαναλαμβάνονται
- Απόθεση ανεπιθύμητων δώρων στο σπίτι, σχολείο, εργασία ή άλλο μέρος όπου συχνάζει το άτομο
- Επίδειξη γεννητικών οργάνων σε άλλον
- Παρακολούθηση ή άλλη απειλητική συμπεριφορά
- Εξαναγκασμός ή πίεση για να κάνει κάποια κάτι προκλητικό ή να συμμετάσχει σε σεξουαλική συμπεριφορά
Μια συχνή μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης/εκφοβισμού είναι η διάδοση φημών σεξουαλικού περιεχομένου, είτε δια ζώσης είτε διαδικτυακά. Ο όρος «revenge porn» («πορνογραφία εκδίκησης») χρησιμοποιείται για τη δημοσίευση σεξουαλικά ρητών εικόνων ή βίντεο χωρίς συγκατάθεση, ακόμα και χωρίς να υπάρχει πρόθεση εκδίκησης.
Η απειλή αντεκδίκησης κάνει πολλά θύματα να σιωπούν. Για παράδειγμα, αν η θύτης είναι ανώτερη στη δουλειά, το θύμα μπορεί να διακινδυνεύει να χάσει την εργασία του αν δεν ανεχθεί τις προσεγγίσεις. Αν η θύτης είναι επιθετική ή βίαιη, το θύμα ίσως διακινδυνεύει να υποστεί καταστροφή περιουσίας, σωματική βλάβη ή ακόμα και θάνατο αν αναζητήσει βοήθεια.
Πώς να το αναγνωρίσεις;
Οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις συχνά είναι αμφίσημες, αφήνοντάς σε να αναρωτιέσαι τι να ανεχθείς και τι να απορρίψεις. Μπορεί να γελάς με τα ακατέργαστα αστεία μιας φίλης, αλλά εκείνη να ξεπερνάει τελικά τα όρια. Ή μπορεί να απολαμβάνεις να βγαίνεις για ποτό χαλαρά με μία συναδέλφισσα, αλλά τα υπονοούμενα μηνύματα που λαμβάνεις μετά από μία τέτοια βραδιά, σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν πήρε το λάθος μήνυμα.
Δεν συνειδητοποιούν όλες όσες συμπεριφέρονται εκφοβιστικά ότι ξεπερνούν τα όρια. Ίσως να μην έχουν καταλάβει ότι αυτό που λένε ή κάνουν κάνει κάποιον να νιώθει άβολα. Κάποιες άθελα τους παρενοχλήτριες παρερμηνεύουν τις αντιδράσεις στα όσα κάνουν. Για παράδειγμα, όσες εργάζονται σε εξυπηρέτηση πελατών αναφέρουν ότι η επαγγελματική τους ευγένεια συχνά εκλαμβάνεται ως φλερτ, οδηγώντας τες να έρθουν αντιμέτωπες με παρενόχληση.
Οι διαδικτυακές συζητήσεις αφήνουν ακόμα περισσότερο περιθώριο για παρερμηνείες, μιας και η γραπτή επικοινωνία στερείται μη λεκτικών στοιχείων—εκφράσεις προσώπου, τόνος φωνής και γλώσσα του σώματος μας βοηθούν να κατανοήσουμε τις προθέσεις της άλλης. Η επιθυμία παρερμηνεύει μερικές φορές τέτοιες καταστάσεις προσδίδοντας νόημα που δεν υπάρχει.
Τα θύματα ανεπιθύμητης οικειότητας συχνά παρερμηνεύουν τις πράξεις της θύτριας ως απλή φιλικότητα. Αν δεν το έκανες εσύ, ίσως δυσκολευτείς να το αναγνωρίσεις σε άλλη. Ακόμα και όταν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει, συχνά δεν μιλάνε επειδή:
- Δεν ξέρουν πώς να εκφράσουν τη δυσφορία τους
- Νομίζουν ότι η θύτρια δεν θα το προχωρήσει περισσότερο και θα σταματήσει αν απλώς αντέξουν λίγο ακόμη
- Νιώθουν ενοχές ότι έδωσαν λάθος εντύπωση
- Νιώθουν ότι είναι πολύ αργά να πουν κάτι
- Δεν θέλουν να χαρακτηριστούν «ενοχλητικές»
- Φοβούνται μήπως αυτό ενθαρρύνει περισσότερο τη θύτρια
- Φοβούνται την αντεκδίκηση επειδή τόλμησαν να διαμαρτυρηθούν
Δεν είναι ασυνήθιστο για μια γυναίκα που έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση να νιώσει τέτοιο εκφοβισμό ώστε το σώμα της να ενεργοποιεί την αντίδραση μάχης-φυγής-παγώματος. Αυτή η αντίδραση είναι ένστικτο που μας συνοδεύει από την εποχή που συνυπάρχαμε με άγρια ζώα—το σώμα αντιδρά αυτόματα για να μεγιστοποιήσει την επιβίωση σε επικίνδυνες συναντήσεις.
Η «μάχη» σημαίνει να ανταποκριθείς επιθετικά, «φυγή» να τρέξεις μακριά, αλλά η πιο συνηθισμένη αντίδραση αντιμετωπίζοντας σεξουαλική παρενόχληση είναι το «πάγωμα»—μια ήσυχη και παθητική στάση.
Αν η θύτρια δεν καταλάβει ότι αυτό συμβαίνει, μπορεί να εκλάβει την έλλειψη αντίδρασης ως συγκατάθεση. Αν το θύμα δεν αναγνωρίσει την αντίδρασή της ως ενστικτώδη, μπορεί να κατηγορήσει τον εαυτό της που δεν σταμάτησε αυτές τις πράξεις. Μπορεί ακόμα να πείσει τον εαυτό της ότι υποσυνείδητα ήθελε να παρενοχληθεί, ή ότι το άξιζε.
Πολλές από εμάς ακολουθούμε άγραφους κοινωνικούς κανόνες που μας εμποδίζουν να διακόψουμε τη στιγμή για να μην «χαλάσουμε το κλίμα» (ακόμα κι αν για εμάς έχει ήδη χαλάσει). Ρωτώντας κάποια πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μια οικεία προσέγγιση, μπορεί να τη σώσεις από το να νιώσει παραβιασμένη. Είναι καλό να το θυμάσαι ακόμα και σε μια σταθερή σχέση. Έχει συμβεί σε γυναίκες να αλλάξουν γνώμη στη μέση και της καλύτερης σεξουαλικής επαφής. Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να νιώσεις ξαφνικά ότι θέλεις να σταματήσεις, ούτε στο να το πεις.
Αντιδρώντας στην παρενόχληση
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να αντιδράσεις στην παρενόχληση. Αν νιώθεις ασφαλής, μίλα ξεκάθαρα: πες στην παρενοχλήτρια (δυνατά, καθαρά και συνοπτικά) ότι η συμπεριφορά της σε κάνει να νιώθεις άσχημα. Πες συγκεκριμένα ποιες πράξεις σε ενοχλούν.
Στο καλύτερο σενάριο, η θύτρια απλώς δεν είχε καταλάβει ότι σε στεναχωρεί, δεν έχει κακές προθέσεις και θα σταματήσει όταν καταλάβει πώς νιώθεις. Παίρνοντας θέση της δίνεις την ευκαιρία να μάθει από αυτό, ώστε να μην σε υποβάλει ξανά, ή οποιαδήποτε άλλη, στην ίδια δυσάρεστη εμπειρία στο μέλλον.
Αν δεν νιώθεις ασφαλής να την αντιμετωπίσεις πρόσωπο με πρόσωπο, ή αν το έκανες και η παρενόχληση συνεχίζεται, πρέπει να λάβεις υπόψη ότι ίσως δε νοιάζεται πραγματικά για το καλό σου και να δράσεις ανάλογα. Αυτό σημαίνει να προεξοφλήσεις ότι θα αρνηθεί ό,τι ισχυριστείς. Κατέγραψε με λεπτομέρειες τι συνέβη, πού και πότε έλαβε χώρα η παρενόχληση, αν υπήρξαν μάρτυρες και κάθε άλλη σχετική πληροφορία μπορείς να σκεφτείς.
Αν η παρενόχληση έγινε διαδικτυακά ή με μηνύματα, δημιούργησε φάκελο με τα ψηφιακά στοιχεία όπως στιγμιότυπα συνομιλίας ή άσεμνο υλικό που στάλθηκε. Φύλαξε τα στοιχεία όσο το δυνατόν πιο άμεσα—μια προμελετημένη παρενοχλήτρια θα τα διαγράψει αν υποψιαστεί ότι την καταγγέλλεις.
Βρες κάποιον που εμπιστεύεσαι και εξήγησέ του τι συνέβη. Αν είσαι στο σχολείο, μίλα σε μία έμπιστη ενήλικη. Αν η πρώτη επιλογή δεν σε ακούσει, βρες κάποια που θα το κάνει. Αν θέλεις να παραμείνεις ανώνυμη, ενδέχεται να υπάρχει ειδική τηλεφωνική γραμμή στην οποία μπορείς να απευθυνθείς ώστε να ενημερωθούν οι αρμόδιες αρχές ανώνυμα.
Αν η παρενόχληση συνέβη στη δουλειά, αναζήτησε βοήθεια από μια έμπιστη συνάδελφο, την προϊσταμένη σου (εκτός αν είναι η ίδια παρενοχλήτρια ή πιθανότατα θα πάρει το μέρος της) ή ανώτερη της προϊσταμένης. Πολλές εταιρείες έχουν διαδικασίες γι’ αυτές τις περιπτώσεις—διάβασε το συμβόλαιό σου, το εσωτερικό κανονισμό ή επικοινώνησε με το σωματείο σου αν έχεις.
Αν αποφασίσεις να καταγγείλεις σεξουαλική παρενόχληση σε σχολείο ή εργασία, βοήθα να:
- ζητήσεις από μια αξιόπιστη να σε συνοδεύσει
- πάρεις μαζί σου όλα τα στοιχεία
- καταγράψεις τη συνάντηση (ή σημειώσεις πότε έγινε, ποιος/α ήταν παρούσα, και ποιο ήταν το αποτέλεσμα) σε περίπτωση που η συμπεριφορά συνεχιστεί ή αν σε τιμωρήσουν για την καταγγελία
Αν όσες οφείλουν να σε προστατέψουν διστάζουν να αναγνωρίσουν την εμπειρία σου, ή προσπαθούν να σε κάνουν να σωπάσεις, απευθύνσου στην αστυνομία.
Αν δεν σε ακούει κανείς
Ενώ οι δράστριες σεξουαλικής παρενόχλησης θα έπρεπε να υφίστανται ανάλογες συνέπειες, συχνά το θύμα είναι ουσιαστικά ανήμπορη να τις οδηγήσει στη δικαιοσύνη. Οι αρχές μπορεί να έχουν συμφέρον να συγκαλύψουν την υπόθεση—για να μην έχουν πολιτική ζημιά ή για να προστατεύσουν μια δράστρια με ισχύ.
Αν είσαι θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης και δεν σε ακούνε, βάλε πρώτα την ασφάλειά σου. Αυτό μπορεί να σημαίνει να φύγεις—να αλλάξεις σχολείο ή δουλειά. Υπάρχουν ξενώνες που προσφέρουν ασφαλές καταφύγιο αν δεν έχεις πού να πας και ομάδες υποστήριξης που μπορούν να σε βοηθήσουν να ανταπεξέλθεις ψυχολογικά. Είναι απαράδεκτο και άδικο να αναγκάζεσαι να θυσιάζεις μέρος της ζωής σου εξαιτίας των πράξεων κάποιου, και είναι απολύτως λογικό να θυμώνεις για αυτό.
Να θυμάσαι, το πιο σημαντικό είναι να προχωρήσεις, να επουλώσεις τις πληγές σου και να ανθίσεις. Η σκληρή αλήθεια είναι πως δεν τιμωρούνται όλες οι δράστριες. Αν μπορείς να προστατευθείς, δραστηριοποιήσου για να μην υποφέρουν κι άλλες. Πρώτα όμως να είσαι ασφαλής.
Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να έχει σοβαρές και μακροχρόνιες συνέπειες για την επιζώσα—άγχος, κατάθλιψη, πονοκέφαλοι, διαταραχές ύπνου, απώλεια ή αύξηση βάρους, ναυτία, χαμηλή αυτοεκτίμηση και σεξουαλικές δυσλειτουργίες είναι μερικά από τα συχνότερα προβλήματα. Το να έχεις μια φιλενάδα ή άτομο εμπιστοσύνης να σε ακούσει με συμπόνια και σεβασμό είναι ανεκτίμητο. Να θυμάσαι, όμως, ότι δεν έχουν όλες οι φίλες τις δεξιότητες να αντέξουν τον πόνο σου χωρίς να νιώσουν φόβο ή απειλή, ακόμη κι αν νοιάζονται. Αν δεν έχεις άμεσα κάποια δυνατή να στηριχθείς, μια εξειδικευμένη θεραπεύτρια μπορεί να σε βοηθήσει. Αν και τελικά εμείς οι ίδιες πρέπει να επουλώσουμε τον εαυτό μας, δεν είμαστε μόνες μας σ' αυτό.
Μπορείς να παρακολουθείς τον κύκλο σου με το WomanLog. Κατέβασε τώρα το WomanLog:
