Εμμηνόπαυση. Σημάδια, συμπτώματα και αιτίες
Η εμμηνόπαυση είναι η περίοδος στη ζωή της γυναίκας όπου σταματά η έμμηνος ρύση, σηματοδοτώντας το τέλος της αναπαραγωγικής λειτουργίας του σώματός της. Τόσο η εμμηνόπαυση όσο και η περιεμμηνόπαυση (η μεταβατική φάση προς την εμμηνόπαυση) συνδέονται με μια σειρά συμπτωμάτων που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής μιας γυναίκας.
Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης μπορεί να είναι δύσκολα, και η γνώση ότι η διαδικασία σχετίζεται με τη γήρανση μπορεί να είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτή. Όμως, όπως με κάθε άλλη αναπόφευκτη σωματική αλλαγή, η ενημέρωση και η εσωτερική ηρεμία βοηθούν σημαντικά στη διαχείριση της φάσης και των συμπτωμάτων.
Η «εμμηνόπαυση» χρησιμοποιείται συχνά ως γενικός όρος για αυτές τις τρεις φάσεις:
Περιεμμηνόπαυση ξεκινάει όταν οι ωοθήκες μιας γυναίκας αρχίζουν να παράγουν λιγότερα οιστρογόνα και προγεστερόνη. Λόγω αυτής της φυσιολογικής πτώσης ορμονών, μπορεί να παρουσιάζονται διακυμάνσεις στην έμμηνο ρύση και το σώμα να υφίσταται μια σειρά αλλαγών έως ότου οι ωοθήκες σταματήσουν την παραγωγή ωαρίων και πάψουν εντελώς οι περίοδοι. Η περιεμμηνόπαυση διαρκεί συνήθως περίπου 4 χρόνια, αλλά μπορεί να διαρκέσει από μερικούς μήνες έως και μια δεκαετία.
Εμμηνόπαυση επιβεβαιώνεται όταν μια γυναίκα δεν έχει περίοδο για ένα ολόκληρο έτος. Για τη συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών, η εμμηνόπαυση συμβαίνει μεταξύ 45 και 55 ετών. Μετά την εμμηνόπαυση ακολουθεί η μετεμμηνόπαυση—τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν σε αυτό το σημείο. Η όλη διαδικασία μπορεί να διαρκέσει 2–12 χρόνια.
Πρωτοπαθής πρόωρη εμμηνόπαυση συμβαίνει όταν οι ωοθήκες δεν λειτουργούν κανονικά. Μπορεί να οφείλεται σε γενετικές διαταραχές (όπως το σύνδρομο Turner, αυτοάνοσα νοσήματα και πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια) που επιταχύνουν τη γήρανση των ωοθηκών. Πρωτοπαθής πρόωρη εμμηνόπαυση μπορεί να προκληθεί επίσης από ιατρικές παρεμβάσεις όπως η χειρουργική αφαίρεση ωοθηκών, ακτινοθεραπεία στη λεκάνη ή αντικαρκινική χημειοθεραπεία.
Η ορμονοθεραπεία συστήνεται συχνά τουλάχιστον έως ότου φυσιολογικά θα συνέβαινε η εμμηνόπαυση, προκειμένου να προστατεύονται ο εγκέφαλος, η καρδιά και τα οστά.
Στη δευτεροπαθή πρόωρη εμμηνόπαυση, οι ωοθήκες λειτουργούν κανονικά, αλλά τα ορμονικά σήματα από τον εγκέφαλο δεν φτάνουν σε αυτές. Αυτό προκαλείται συνήθως από παθήσεις της υπόφυσης ή του υποθαλάμου.
Κλιμακτηριακές διαταραχές
Η εμμηνόπαυση προκαλεί διαταραχές που σχετίζονται με έλλειψη οιστρογόνων, γνωστές ως κλιμακτηριακές διαταραχές (ή κλιμακτηριακό σύνδρομο), που αντανακλούν τις ενδοκρινικές, σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές αυτής της περιόδου. Η ένταση των διαταραχών διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα.
Οι κλιμακτηριακές διαταραχές περιλαμβάνουν:
Ακανόνιστη έμμηνος ρύση
Η περίοδος συνήθως γίνεται ακανόνιστη και/ή λιγότερο συχνή. Μπορεί να παραλείπονται μήνες ή να σταματήσει προσωρινά και μετά να συνεχίσει. Ο κύκλος ίσως μειώνεται σε διάρκεια και τελικά εξαφανίζεται. Η εγκυμοσύνη μπορεί να συμβεί παρά τις ακανόνιστες περιόδους—αν μια γυναίκα χάσει μια περίοδο, συνιστάται να κάνει τεστ εγκυμοσύνης εφόσον είναι σεξουαλικά ενεργή, ενώ είναι σημαντικές και οι τακτικές επισκέψεις στον γιατρό κατά την περιεμμηνόπαυση, εμμηνόπαυση και μετεμμηνόπαυση, ώστε να ανιχνευτούν έγκαιρα πιθανά προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τις ορμονικές αλλαγές.
Εξάψεις
Είναι η πιο συχνή ένδειξη χαμηλών επιπέδων οιστρογόνων. Εκδηλώνονται ως ξαφνικό αίσθημα ζέστης, πιο έντονο στο πρόσωπο, λαιμό και στήθος. Συχνά συνοδεύονται από έντονες νυχτερινές εφιδρώσεις, που διαταράσσουν τον ύπνο. Οι συνεχόμενες νύχτες με διακεκομμένο ύπνο οδηγούν σε πνευματική σύγχυση, εκνευρισμό και άλλα συμπτώματα των μεταπτώσεων διάθεσης της εμμηνόπαυσης.
Για τη διαχείριση των εξάψεων, μπορεί να φορέσετε ρούχα σε στρώσεις που αφαιρούνται εύκολα, να έχετε κρύο νερό δίπλα σας, ή να βρίσκεστε κοντά σε δροσερό περιβάλλον. Η αναγνώριση και αποφυγή αιτιών που προκαλούν εξάψεις μπορεί να βοηθήσει. Τέτοιες αιτίες μπορεί να είναι τα ζεστά ροφήματα, η καφεΐνη, τα πικάντικα φαγητά, το αλκοόλ, το στρες, η ζέστη ή ακόμα και ένας ζεστός χώρος.
Ξηρότητα του κόλπου και μειωμένη σεξουαλική διάθεση
Η κολπική ξηρότητα είναι ενοχλητική, αυξάνει τον κίνδυνο λοιμώξεων και καθιστά τη σεξουαλική επαφή δυσάρεστη ή και επώδυνη. Λογικά, αυτό οδηγεί σε μειωμένη διάθεση για σεξ. Κολπικά ενυδατικά και λιπαντικά με βάση το νερό, καθώς και τοπικές θεραπείες οιστρογόνων, μπορούν να ανακουφίσουν την κατάσταση.
Αλλαγές στο δέρμα
Τα χαμηλότερα επίπεδα ορμονών φύλου και η γήρανση κάνουν το δέρμα πιο λεπτό, ξηρό και ευαίσθητο. Εμφανίζονται πανάδες και γλυκανστάσεις σε πρόσωπο, χέρια, λαιμό, μπράτσα ή στήθος, ειδικά αν μια γυναίκα έχει εκτεθεί συχνά στον ήλιο χωρίς προστασία. Ο καρκίνος του δέρματος και οι προκαρκινικές αλλοιώσεις είναι επίσης συχνότερα φαινόμενα.
Εφαρμόστε αντηλιακό SPF 30 ή υψηλότερο σε εκτεθειμένα σημεία κάθε μέρα πριν βγείτε σε εξωτερικό χώρο. Συνιστώνται τακτικές επισκέψεις σε δερματολόγο.
Αλλαγές στην κατανομή βάρους και αύξηση βάρους
Οι γυναίκες τείνουν να παίρνουν βάρος λόγω επιβράδυνσης του μεταβολισμού, ενώ το λίπος συσσωρεύεται συνήθως στην κοιλιά παρά στους μηρούς και τους γλουτούς.
Ευαισθησία και αλλαγές στο στήθος
Ο ακανόνιστος κύκλος μπορεί να προκαλεί απρόβλεπτη ευαισθησία και πόνο στο στήθος. Με την πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων, ο αδενικός ιστός του στήθους μειώνεται, κάνοντας το στήθος λιγότερο πυκνό και πιο λιπαρό, οδηγώντας σε χαλάρωση. Ένα καλά εφαρμοσμένο, ποιοτικό σουτιέν, ασκήσεις για το στήθος και σωστή στάση του σώματος βοηθούν στον έλεγχο αυτών των αλλαγών.
Ακράτεια ούρων
Συνήθως εμφανίζεται ως μικρές, ακούσιες διαρροές κατά το φτέρνισμα, το γέλιο, τον βήχα ή τη μεταφορά βάρους. Καθώς οι ιστοί του κόλπου και της ουρήθρας χάνουν σταδιακά την ελαστικότητά τους, μια γυναίκα μπορεί να νιώθει ξαφνικές, έντονες τάσεις για ούρηση με επακόλουθη ακούσια απώλεια ούρων. Οι ασκήσεις πυελικού εδάφους και η χρήση ορμονικών κολπικών αλοιφών μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση.
Αλλαγές στο μυαλό
Η εμμηνόπαυση αποτελεί εξίσου συναισθηματική δοκιμασία όσο και σωματική—μεταπτώσεις διάθεσης, έλλειψη ελέγχου συναισθημάτων, συναισθήματα που εκφράζονται διαφορετικά ή πιο έντονα, όλα είναι κομμάτι των «χαρών» της εμμηνόπαυσης. Συχνά συμπτώματα είναι:
Κατάθλιψη
Πολύ συχνό και σοβαρό σύμπτωμα της εμμηνόπαυσης.
Ευερεθιστότητα
Πολλές γυναίκες δυσκολεύονται να ανεχτούν πράγματα που παλιότερα δεν τις ενόχλησαν.
Άγχος
Νευρικότητα και κρίσεις πανικού είναι επίσης συνηθισμένες κατά την εμμηνόπαυση.
Ξαφνικά επεισόδια κλάματος
Πολλές γυναίκες με εμμηνόπαυση συγκινούνται πιο εύκολα ακόμα και χωρίς προφανή λόγο. Ωστόσο, το κλάμα απελευθερώνει εγκλωβισμένα συναισθήματα και μειώνει το στρες.
Διαταραχές ύπνου και αϋπνία
Η αϋπνία μπορεί να εντείνει τις αλλαγές στη διάθεση, επηρεάζοντας τη λειτουργικότητα. Αφορά το 40–50% των γυναικών με εμμηνόπαυση.
Ξεχαστικότητα
Μικρές διαλείψεις μνήμης, όπως να μπείτε σε ένα δωμάτιο και να μην θυμάστε γιατί, είναι συχνές.
Πνευματική θολούρα, δυσκολία στη συγκέντρωση
Μπορεί να ενοχλεί, αλλά εάν δεν εμποδίζει τις καθημερινές δραστηριότητες, δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας. Συνήθως υποχωρεί με την προσαρμογή του σώματος στην ορμονική ισορροπία. Αν όμως η επίδραση είναι έντονη, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Υγεία και ανησυχίες
Τα οιστρογόνα ενισχύουν τη δράση των οστεοβλαστών—των κυττάρων που παράγουν οστό. Μετά την εμμηνόπαυση, τα χαμηλά οιστρογόνα οδηγούν σε μείωση της οστικής πυκνότητας, αυξάνοντας τη ευπάθεια μιας γυναίκας στην οστεοπόρωση. Ιδιαίτερα επηρεάζονται οι καρποί, η σπονδυλική στήλη και τα ισχία.
Όσο νωρίτερα συμβεί η εμμηνόπαυση, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος οστεοπόρωσης. Επιπλέον παράγοντες κινδύνου είναι το χαμηλό σωματικό βάρος (BMI μικρότερο από 19 kg/m2), ανεπάρκεια ασβεστίου ή βιταμίνης D, υπερθυρεοειδισμός, κάταγμα στην ενήλικη ζωή και λήψη ορισμένων φαρμάκων (όπως κορτικοστεροειδή).
Τα οιστρογόνα επίσης προστατεύουν από καρδιαγγειακές παθήσεις, ειδικά από την αθηροσκλήρωση. Μετά την εμμηνόπαυση, η προστασία αυτή εκλείπει. Οι γυναίκες που καπνίζουν, έχουν περιττά κιλά, δεν ασκούνται ή έχουν οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι η κύρια αιτία θανάτου και στους άνδρες και στις γυναίκες. Εάν ανησυχείτε για την υγεία της καρδιάς σας, μιλήστε με την ιατρό ή τον ιατρό σας.
Αντιμετώπιση
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να διαχειριστείτε τις αλλαγές του σώματός σας κατά την εμμηνόπαυση. Η ορμονική υποκατάσταση είναι μια από αυτές τις μεθόδους. Η ΟΥΘ είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, ειδικά των εξάψεων και των νυχτερινών εφιδρώσεων.
Σε γυναίκες με ολική υστερεκτομή συνιστάται μονοθεραπεία οιστρογόνων, που μπορεί να είναι καθημερινό δισκίο, εβδομαδιαίο ή διπλά εβδομαδιαίο αυτοκόλλητο, καθημερινό τζελ ή εμφύτευμα. Για την αντιμετώπιση της κολπικής ξηρότητας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν τοπικά οιστρογόνα σε μορφή κρέμας, κολπικού δακτυλίου ή υπόθετων. Οι περισσότερες γυναίκες λαμβάνουν συνδυασμένη ΟΥΘ (που περιλαμβάνει οιστρογόνα και προγεσταγόνο), είτε ως κυκλική/διαδοχική ΟΥΘ που προκαλεί έμμηνο ρύση, είτε συνεχή συνδυασμένη ΟΥΘ που δεν προκαλεί. Η συνδυασμένη ΟΥΘ διατίθεται σε δισκία, αυτοκόλλητα και εμφυτεύματα.
Πιθανές παρενέργειες είναι ευαισθησία στο στήθος, πονοκέφαλοι, κράμπες στα πόδια, ναυτία, ευερεθιστότητα, κατάθλιψη, ενώ κάποιες μορφές ΟΥΘ σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο θρόμβωσης ή καρκίνου του μαστού σε ορισμένες γυναίκες. Συνήθως η αλλαγή της δοσολογίας, των συστατικών ή του τρόπου χορήγησης βοηθά στην αντιμετώπιση αυτών.
Υπάρχουν και άλλα ιατρικά προϊόντα, όπως η τιβολόνη, ένα συνθετικό στεροειδές που έχει ταυτόχρονη δράση οιστρογόνων, προγεστερόνης και τεστοστερόνης. Επίσης, χαμηλές δόσεις αντικαταθλιπτικών βοηθούν ορισμένες γυναίκες.
Φυτοοιστρογόνα υπάρχουν φυσικά στα φυτά και συνδέονται με τους υποδοχείς οιστρογόνων του σώματος. Ορισμένες γυναίκες καταναλώνουν φυτά πλούσια σε φυτοοιστρογόνα, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητά τους.
Εκχύλισμα φασκόμηλου χρησιμοποιείται από γυναίκες για την ελάττωση των εξάψεων και των νυχτερινών ιδρώτων κατά την εμμηνόπαυση, ενώ έχει και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Συμπληρώματα βιταμίνης D και ασβεστίου βοηθούν στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.
Να ασκείστε τακτικά. Είναι απαραίτητο τόσο για τη σωματική κατάσταση όσο και για τη ρύθμιση των ορμονών. Γιόγκα ή τάι τσι βελτιώνουν τη δύναμη και τον συντονισμό, βοηθώντας στην πρόληψη πτώσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε κατάγματα. Ασκήσεις ενδυνάμωσης πυελικού εδάφους και περινέου. Οι ασκήσεις Kegel βοηθούν στην ακράτεια ούρων.
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι εξαιρετικά βοηθητική στη διαχείριση των συναισθηματικών δυσκολιών. Η υπνοθεραπεία συχνά μειώνει τον αριθμό των εξάψεων σε κάποιες γυναίκες και βοηθά και στον ύπνο. Τεχνικές χαλάρωσης, όπως οι βαθιές αναπνοές ή η καθοδηγούμενη φαντασία, συμβάλλουν επίσης στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
Να κοιμάστε επαρκώς. Αποφύγετε την καφεΐνη πριν τον ύπνο και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Η άσκηση μέσα στην ημέρα είναι ωφέλιμη, όχι όμως λίγο πριν τον ύπνο. Διατηρείτε υγιεινή διατροφή. Εντάξτε πολλά φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής άλεσης. Περιορίστε τα κορεσμένα λιπαρά, τα έλαια και τη ζάχαρη. Να είστε κοινωνικές. Είμαστε κοινωνικά πλάσματα, χρειαζόμαστε τους άλλους—αυτό δεν αλλάζει ποτέ. Εκτιμήστε τις σχέσεις σας, γιατί πάντα φίλες και αγαπημένοι δίνουν νόημα στη ζωή.
Μπορείτε να παρακολουθείτε την περίοδο και τα συμπτώματά σας με το WomanLog. Κατεβάστε τη WomanLog τώρα:
