Ινσουλίνη και Ορμονικές Διακυμάνσεις στον Έμμηνο Κύκλο
Λίγες ημέρες πριν την έμμηνο ρύση σου, έχεις λιγούρες για φαγητό; Μήπως το στομάχι σου γουργουρίζει μόνο λίγες ώρες μετά το φαγητό; Νιώθεις συχνά εκνευρισμό από την πείνα; Όλα αυτά τα συμπτώματα μπορούν να εξηγηθούν από τη μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη πριν ξεκινήσει η περίοδος. Σε αυτό το άρθρο εξετάζουμε τη σχέση μεταξύ επιπέδων ινσουλίνης και του έμμηνου κύκλου.
Εάν έχεις βιώσει ποτέ περίοδο, γνωρίζεις ότι συνοδεύεται από πολλά συμπτώματα. Σε αντίθεση με τις χαρούμενες γυναίκες με άσπρα παντελόνια στις διαφημίσεις προϊόντων περιόδου, πολλές γυναίκες βιώνουν ιδιαίτερα άβολα συμπτώματα. Από φούσκωμα, κόπωση και δυσκολία συγκέντρωσης έως έντονους πόνους και γαστρεντερικά προβλήματα — η περίοδος μπορεί να φέρει τα πάνω-κάτω στην υγεία σου. Μόνο πρόσφατα όμως οι επιστήμονες άρχισαν να εξετάζουν πιο διεξοδικά πώς ο έμμηνος κύκλος επηρεάζει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και ποια είναι η σχέση μεταξύ τους.
Τι είναι η ευαισθησία στην ινσουλίνη;
Το πάγκρεας παράγει μια ορμόνη που ονομάζεται ινσουλίνη. Η ινσουλίνη μεταφέρει τα μόρια γλυκόζης σε όλα τα κύτταρα του σώματός σου, προσφέροντάς σου ενέργεια. Αυτή η πολύτιμη ορμόνη κάνει όμως ακόμη περισσότερα: ρυθμίζει τα σήματα της πείνας, τον μεταβολισμό, το ζάχαρο του αίματος και ακόμη και τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Η ευαισθησία στην ινσουλίνη αναφέρεται στο πόσο ευαίσθητα είναι τα κύτταρά σου στην ορμόνη αυτή. Όταν έχεις υψηλή ευαισθησία, η ινσουλίνη μεταφέρει τη γλυκόζη πιο αποτελεσματικά, που μετατρέπεται γρήγορα και σταθερά σε ενέργεια. Όταν η ευαισθησία στην ινσουλίνη είναι υψηλή, νιώθεις χορτασμένη μετά το φαγητό, έχεις περισσότερη ενέργεια και διαύγεια, ενώ μπορείς να περάσεις περισσότερες ώρες μεταξύ των γευμάτων.
Όταν η ευαισθησία στην ινσουλίνη είναι χαμηλή, τα κύτταρα δεν απορροφούν τη γλυκόζη αποτελεσματικά, με αποτέλεσμα η γλυκόζη να παραμένει αυξημένη στο αίμα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αντίσταση στην ινσουλίνη, όπου το σώμα παράγει περισσότερη ινσουλίνη για να διατηρήσει σταθερά τα επίπεδα του σακχάρου.
Όταν μειώνεται η ευαισθησία της ινσουλίνης, μπορεί να νιώθεις συνέχεια πείνα και επιθυμία για γλυκά ή φαγητά με πολλές θερμίδες. Αυτό είναι ο τρόπος του σώματός σου να αναζητά ενέργεια που του λείπει. Μπορεί επίσης να νιώθεις κούραση και να μην μπορείς να σκεφτείς καθαρά. Ο εγκέφαλος είναι από τα όργανα που χρειάζονται περισσότερη ενέργεια και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γλυκόζη.
Επειδή τα κύτταρα δεν προσλαμβάνουν αποτελεσματικά τη γλυκόζη, τα επίπεδά της στο αίμα παραμένουν αυξημένα. Αυτή η κατάσταση, γνωστή ως υπεργλυκαιμία, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα υγείας με τον χρόνο, και αν μείνει χωρίς διαχείριση, ίσως οδηγήσει σε διαβήτη τύπου 2.
Πώς αλλάζει η ευαισθησία στην ινσουλίνη κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου;
Για πολύ καιρό, οι περισσότερες μελέτες που αφορούσαν την αντίδραση της ινσουλίνης σε διάφορα ερεθίσματα γίνονταν κυρίως σε άντρες, όπως και η πλειονότητα των μελετών στον άνθρωπο. Όταν, λοιπόν, μια νέα μελέτη έδειξε ότι ο έμμηνος κύκλος επηρεάζει και τα επίπεδα ινσουλίνης, οι γυναίκες μάλλον δεν εξεπλάγησαν. Αυτή όμως η πληροφορία αποδεικνύεται κρίσιμη για να κατανοήσουμε τον μεταβολισμό μας και να βοηθήσουμε όσες ζουν με διαβήτη τύπου 1 ή 2 να διαχειριστούν καλύτερα τις καταστάσεις τους και να έχουν υγιή ζωή.
Η μελέτη ανέλυσε πώς ο εγκέφαλος αντιδρά στην ινσουλίνη και πώς αλλάζει η ευαισθησία της στη διάρκεια του κύκλου. Οι ερευνήτριες βρήκαν ότι κατά τη θυλακιώδη φάση του κύκλου, πριν την ωορρηξία, υγιείς, αδύνατες γυναίκες παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη. Πιστεύουν ότι αυτό συμβαίνει ώστε να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες ενέργειας για την αύξηση του ενδομητρίου και την προετοιμασία για την ωορρηξία, την οποία συντονίζει ο εγκέφαλος. Όταν όμως ξεκινά η ωχρινική φάση, η ευαισθησία στην ινσουλίνη μειώνεται.
Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα: «Η περιφερική ευαισθησία στην ινσουλίνη αλλάζει κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου, με σχετική περιφερική αντίσταση στην ινσουλίνη να παρατηρείται στην ωχρινική φάση σε σύγκριση με τη θυλακιώδη φάση. Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι οι αλλαγές στην ανταπόκριση της ινσουλίνης στον εγκέφαλο ίσως αποτελούν έναν μηχανισμό που συμβάλλει σε αυτό το φαινόμενο. Η αδυναμία της ινσουλίνης του εγκεφάλου να επιδρά στην περιφερική ευαισθησία στην ινσουλίνη κατά την ωχρινική φάση, πιθανώς οφείλεται σε σχετική αντίσταση της υπόφυσης στην ινσουλίνη κατά το στάδιο αυτό.»
Πώς νιώθεις όταν η ευαισθησία στην ινσουλίνη είναι χαμηλή στο τέλος του κύκλου σου;
Αν και οι πρόσφατες μελέτες είναι σημαντικές, έγιναν σε λίγες συμμετέχουσες και δεν συμπεριέλαβαν γυναίκες με προϋπάρχουσες μεταβολικές καταστάσεις, όπως διαβήτη τύπου 1 ή 2. Επίσης, η ευαισθησία στην ινσουλίνη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο ζωής, τη γενετική και τις καθημερινές σου συνήθειες ― και αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Μπορεί να μην αντιλαμβάνεσαι καθόλου αυτές τις ελαφριές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια του κύκλου σου. Παρ’ όλα αυτά, η παρατήρηση διακυμάνσεων στα επίπεδα της ινσουλίνης μπορεί να σε βοηθήσει να γνωρίσεις καλύτερα το σώμα σου, ειδικά αν έχεις μεταβολικές διαταραχές.
Όταν η ευαισθησία σου στην ινσουλίνη είναι μειωμένη μπορεί να νιώσεις:
- Κόπωση και αίσθημα εξάντλησης, ακόμα και με αρκετό ύπνο. Αυτό συμβαίνει επειδή τα κύτταρα δεν χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τη γλυκόζη για ενέργεια.
- Αυξημένη πείνα και λιγούρες, ειδικά για γλυκά ή τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες.
- Αύξηση βάρους ή δυσκολία στην απώλεια, κυρίως στην περιοχή της κοιλιάς.
- Ομίχλη εγκεφάλου, δυσκολία συγκέντρωσης και προβλήματα μνήμης.
- Αυξημένη δίψα και ούρηση, επειδή η αντίσταση στην ινσουλίνη οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Όταν το σάκχαρο είναι αυξημένο, το σώμα προσπαθεί να απομακρύνει την περίσσεια γλυκόζης αυξάνοντας την πρόσληψη νερού και την ούρηση.
- Αλλαγές στο δέρμα, όπως η ακάνθωση με μέλασμα (acanthosis nigricans), που χαρακτηρίζεται από σκούρες, βελούδινες περιοχές δέρματος ― συνήθως σε λαιμό, μασχάλες και μηροβουβωνική χώρα.
- Αυξημένη αρτηριακή πίεση.
Μπορεί η χαμηλή ευαισθησία στην ινσουλίνη να εξελιχθεί σε διαβήτη τύπου 2;
Είναι απολύτως φυσιολογικό η ευαισθησία στην ινσουλίνη να παρουσιάζει διακυμάνσεις όχι μόνο κατά τη διάρκεια του κύκλου σου αλλά και σε διάφορα γεγονότα της ζωής. Το χρόνιο στρες και οι στρεσογόνες καταστάσεις, για παράδειγμα, μπορεί να αποδυναμώσουν την απορρόφηση της γλυκόζης επειδή οι ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη, εμποδίζουν την κανονική παραγωγή και λειτουργία της ινσουλίνης. Ωστόσο, το να έχεις αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης σε κάποια περίοδο της ζωής σου, δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι θα αναπτύξεις διαβήτη τύπου 2.
Αν όμως έχεις ήδη αντίσταση στην ινσουλίνη και δεν τη διαχειρίζεσαι, αυξάνονται μακροπρόθεσμα οι κίνδυνοι μεταβολικής νόσου.
Όταν τα κύτταρα δεν απορροφούν τη γλυκόζη, αυτή κυκλοφορεί περισσότερο στο αίμα ανεβάζοντας τα επίπεδα σακχάρου. Ως ανταπόκριση στα διαρκώς αυξημένα επίπεδα, το πάγκρεας θα παράγει ακόμη περισσότερη ινσουλίνη για να ανταποκριθεί στη ζήτηση. Με το πέρασμα του χρόνου, το πάγκρεας αρχίζει να δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις μεγαλύτερες απαιτήσεις για παραγωγή ινσουλίνης.
Τα β-κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν την ινσουλίνη, εξαντλούνται εξαιτίας της αυξημένης παραγωγής. Το υπερφορτωμένο πάγκρεας μπορεί να σταματήσει να παράγει επαρκή ποσότητα για τις ανάγκες του σώματος.
Όταν ο συνδυασμός αντίστασης στην ινσουλίνη και δυσλειτουργίας β-κυττάρων φτάσει σε κρίσιμο σημείο, δημιουργείται διαβήτης τύπου 2. Ο διαβήτης τύπου 2 κρατά σταθερά υψηλά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Η μη διαχείριση μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως συχνή ούρηση, υπερβολική δίψα, εξάντληση, θολή όραση, καρδιαγγειακά νοσήματα και μόνιμες βλάβες σε κύτταρα και νεύρα.
Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την ευαισθησία σου στην ινσουλίνη. Κάποιες γυναίκες έχουν γενετική προδιάθεση για αντίσταση στην ινσουλίνη. Η διατροφή, η σωματική δραστηριότητα, το lifestyle, οι ανθυγιεινές συνήθειες και τα επίπεδα στρες επηρεάζουν σημαντικά το πώς ανταποκρίνεται το σώμα σου στη ινσουλίνη.
Υπάρχει τρόπος να διαχειριστείς τα επίπεδα ινσουλίνης στη διάρκεια του κύκλου σου;
Αν έχεις διαβήτη τύπου 1 ή 2 ή ανήκεις στις ομάδες αυξημένου κινδύνου, οι αλλαγές κατά τη διάρκεια του κύκλου ίσως κάνουν πιο δύσκολη τη διαχείριση της κατάστασης. Αν όμως είσαι υγιής και χωρίς αυξημένους κινδύνους, οι διακυμάνσεις στην ευαισθησία της ινσουλίνης δεν είναι επικίνδυνες. Δες πώς μπορείς να φροντίσεις τον εαυτό σου για να παραμείνεις υγιής.
Ισορρόπησε τα γεύματά σου
Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία του μεταβολισμού σου. Στο τέλος του κύκλου, ενδέχεται να νιώσεις περισσότερες λιγούρες για γλυκά. Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης και θερμιδικών φαγητών αυξάνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, επηρεάζοντας αρνητικά την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
Γι’ αυτό καλό είναι να περιορίζεις τα τρόφιμα αυτά και να ισορροπείς την πρόσληψη γλυκόζης με άλλες τροφές. Για παράδειγμα, αν καταναλώσεις κάποιο γλυκό, συνοδέψέ το με κάτι πλούσιο σε φυτικές ίνες ή πρωτεΐνη. Αυτά επιβραδύνουν την απορρόφηση της γλυκόζης, σε βοηθούν να αισθανθείς χορτασμένη και αποτρέπουν τις έντονες διακυμάνσεις του σακχάρου.
Κατά τη διάρκεια της ωχρινικής φάσης του κύκλου σου, μην περιορίσεις υπερβολικά τις θερμίδες, αλλά φρόντισε να έχεις πιο ισορροπημένα γεύματα. Πρόσθεσε άπαχη πρωτεΐνη, φυτικές ίνες και σύνθετους υδατάνθρακες (ολικής άλεσης, λαχανικά κλπ.) που απορροφώνται πιο αργά. Έτσι ο οργανισμός σου παίρνει ενέργεια, αλλά την καίει σταδιακά, αντί να έχεις γρήγορες αυξομειώσεις από επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως σοκολάτες ή πίτσες, που αποτελούνται κυρίως από απλούς υδατάνθρακες.
Κινήσου καθημερινά
Η φυσική δραστηριότητα σχετίζεται άμεσα με την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Έρευνες δείχνουν ότι όσες ασκούνται τακτικά έχουν καλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη και μπορούν να αντιστρέψουν ενίοτε την αντίσταση. Το καλύτερο είναι ότι το σώμα σου δεν έχει ιδιαίτερη προτίμηση στο είδος άσκησης, αρκεί να κινείσαι καθημερινά.
Τα καλύτερα αποτελέσματα φαίνονται όταν κάνεις μέτριας έντασης άσκηση για τουλάχιστον 150-170 λεπτά την εβδομάδα ― δηλαδή λιγότερο από μισή ώρα την ημέρα. Μέτρια ένταση είναι περίπου το 50-70% του μέγιστου καρδιακού σου ρυθμού. Αν ο μέγιστος σφυγμός σου είναι 190, προσπάθησε να φτάνεις στους 95-130 παλμούς το λεπτό. Εξαιρετικές δραστηριότητες για τον μεταβολισμό είναι τα βάρη, το περπάτημα, το ποδήλατο και αθλήματα όπως τένις, padel ή μπάσκετ.
Δημιούργησε καλή ρουτίνα ύπνου
Μελέτες δείχνουν ότι ο ύπνος κάτω από 6 ώρες για περισσότερες από 6 εβδομάδες αυξάνει την αντίσταση στην ινσουλίνη κατά 14,8%. Ο ύπνος είναι σημαντικός για κάθε λειτουργία του σώματος ― από τη φυσική ως τη ψυχική υγεία. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το σώμα αναπλάθει τα κύτταρα και ρυθμίζει διαδικασίες όπως τα επίπεδα ινσουλίνης και η απορρόφηση της γλυκόζης.
Πάντα να στοχεύεις τουλάχιστον 7 ώρες καλού ύπνου κάθε βράδυ. Ακόμα καλύτερα, φρόντισε να κοιμάσαι 8-9 ώρες, ανάλογα με τις ανάγκες υγείας σου. Στο τέλος του κύκλου σου, μπορεί να χρειάζεσαι ακόμα περισσότερο ύπνο, επειδή το σώμα σου συντηρεί ενέργεια για την περίοδο.
Διαχειρίσου το χρόνιο στρες
Όπως αναφέραμε, η αντίδραση στο στρες απελευθερώνει αδρεναλίνη και κορτιζόλη. Αυτές οι δύο ορμόνες αυξάνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη. Ένα occasional «ξεσκαρτάρισμα» στρες είναι φυσιολογικό, το πρόβλημα προκύπτει όταν τα επίπεδα είναι συνεχώς υψηλά. Σταθερά αυξημένες ορμόνες στρες σημαίνουν διαρκώς αυξημένη ινσουλίνη.
Η διαχείριση του μακροχρόνιου στρες δεν είναι εύκολη υπόθεση. Συχνά απαιτεί επαγγελματική υποστήριξη και αλλαγές στον τρόπο ζωής. Τουλάχιστον όμως, προσπάθησε να χαλαρώσεις πριν τον ύπνο. Αν έχεις άγχος πριν τον ύπνο, επηρεάζεις αρνητικά την ποιότητα του ύπνου σου και ό,τι κάνεις την επόμενη μέρα. Κάθε βράδυ πριν κοιμηθείς, προσπάθησε να αποσυνδεθείς και να χαλαρώσεις. Βάλε το κινητό σου στο αθόρυβο, μην βλέπεις συναρπαστικές εκπομπές ή ταινίες, χαμήλωσε τα φώτα και δημιούργησε μια ευχάριστη ατμόσφαιρα. Έτσι, το σώμα σου αποσυμπιέζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου και μπορείς να διαχειριστείς καλύτερα το στρες την επόμενη μέρα.
Να προσέχεις για υποκείμενες καταστάσεις
Ενδοκρινικά προβλήματα όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) μπορεί να σε κάνουν ανθεκτική στην ινσουλίνη. Όσες έχουν PCOS εμφανίζουν συχνά υπερινσουλιναιμία ― αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα, έστω και αν το σάκχαρο βρίσκεται σε φυσιολογικά όρια. Αυτό συμβαίνει επειδή τα κύτταρα είναι λιγότερο ευαίσθητα στην ορμόνη.
Τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης συμβάλλουν σε πολλά συμπτώματα του PCOS, όπως ανωμαλίες κύκλου, δυσκολία σύλληψης και αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων (ανδρικές ορμόνες) όπως η τεστοστερόνη. Επειδή η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι κεντρικό χαρακτηριστικό του PCOS, όσες το έχουν διατρέχουν και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 μελλοντικά.
Ένα ακόμα πρόβλημα με το PCOS είναι ότι συχνά δεν διαγιγνώσκεται σωστά. Προκατάληψη στην ιατρική κοινότητα, ποικιλία συμπτωμάτων και έλλειψη οδηγιών στην ανίχνευση και θεραπεία οδηγούν στο να μην διαγιγνώσκονται ή να μην αντιμετωπίζονται σωστά πολλές γυναίκες. Αν υποψιάζεσαι πως έχεις PCOS, είναι σημαντικό να μιλήσεις στον γιατρό σου για να διαχειριστείς τα συμπτώματα και να προλάβεις επιπλοκές.
Πότε πρέπει να συμβουλευτείς γιατρό;
Αν υποπτεύεσαι ότι έχεις αντίσταση στην ινσουλίνη ή παρατηρείς σχετικά συμπτώματα κατά τη διάρκεια της περιόδου σου, συμβουλεύσου την ιατρό σου. Θα αξιολογήσει τους ατομικούς σου παράγοντες κινδύνου, θα σου προτείνει περαιτέρω εξετάσεις και θα σε καθοδηγήσει στη διαχείριση της κατάστασης. Σε γενικές γραμμές, οι υγιείς ενήλικες καλό είναι να κάνουν εξετάσεις αίματος τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο. Μια βασική αιματολογική εξέταση θα πρέπει να περιλαμβάνει και τον έλεγχο γλυκόζης στο αίμα.
Ο κύκλος σου και η ευαισθησία στην ινσουλίνη
Οι γυναίκες ακόμη διαγιγνώσκονται λανθασμένα ή παραγκωνίζονται από την ιατρική κοινότητα πολύ συχνότερα. Είναι λοιπόν απαραίτητο να κατανοήσεις το σώμα σου και να διεκδικείς τα δικαιώματά σου. Ελπίζουμε αυτό το άρθρο να σε βοήθησε να καταλάβεις πώς αλλάζει το σώμα σου κατά τον έμμηνο κύκλο, σε ποια συμπτώματα να δώσεις προσοχή και πώς να διαχειριστείς την ινσουλίνη σου για να διατηρείς την υγεία σου.
Κατέβασε τώρα το WomanLog:
