Τι Είναι η Προεμμηνορροϊκή Εξάρσηση και Πώς Μπορεί να Επηρεάσει την Ψυχική σου Υγεία;
Η εμμηνορρυσία και η ψυχική υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες και μπορούν να επηρεάσουν η μία την άλλη. Μερικές φορές αυτή η επίδραση είναι τόσο έντονη που αναστατώνει την καθημερινή σου ζωή. Ορμονικές ανισορροπίες, γυναικολογικές διαταραχές και άλλες δυσλειτουργίες του αναπαραγωγικού συστήματος μπορούν να σε κάνουν να νιώθεις καταβεβλημένη, αγχωμένη ή ακόμα και καταθλιπτική.
Ίσως να μην φαίνεται κάτι ιδιαίτερο, αλλά ο εμμηνορροϊκός κύκλος είναι ισχυρός και επηρεάζει πολλές πλευρές της ζωής μιας γυναίκας. Ενώ δίνουμε προσοχή στην εμμηνορροϊκή φάση του κύκλου, συχνά δεν αναγνωρίζουμε τις σημαντικές διαδικασίες που συμβαίνουν στη διάρκεια του υπόλοιπου κύκλου. Οι ορμονικές διακυμάνσεις επηρεάζουν την εμφάνισή σου, τις διαθέσεις σου, τις επιθυμίες και τη σεξουαλική σου όρεξη. Επιπλέον, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά και την ψυχική σου υγεία.
Εμμηνορρυσία και ψυχική υγεία
Πολλοί παράγοντες καθορίζουν την ψυχική μας ευεξία. Παράγοντες όπως το τραύμα, το άγχος, οι κοινωνικές πιέσεις και άσχημες συνθήκες διαβίωσης επηρεάζουν τη σωματική και ψυχολογική μας κατάσταση. Λιγότερο ορατές είναι οι αόρατες εσωτερικές χημικές και ορμονικές διακυμάνσεις που μπορούν να αλλάξουν σημαντικά το πώς νιώθουμε. Για παράδειγμα, οι ενδορφίνες — οι ορμόνες της χαράς — σε κάνουν να νιώθεις χαρούμενη, ενθουσιασμένη και μπορούν ακόμα να μειώσουν τον πόνο.
Από την άλλη πλευρά, κάποιες φορές οι ορμόνες κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό. Αν έχεις ποτέ βιώσει το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS), τότε γνωρίζεις ότι οι ορμονικές διακυμάνσεις μπορούν να σε κάνουν ευέξαπτη, ευσυγκίνητη, ή και βαριά καταθλιπτική, αγχώδη ακόμη και να φτάσεις σε αυτοκτονικές σκέψεις. Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για μια κατάσταση που ονομάζεται προεμμηνορροϊκή εξάρσηση (PME) και πώς μπορεί να κάνει δύσκολη την καθημερινότητά σου.
Τι είναι η PME;
Η προεμμηνορροϊκή εξάρσηση αποτελεί τόσο ενδοκρινική όσο και ψυχική διαταραχή, που συνήθως εκδηλώνεται κατά το τρίτο στάδιο του εμμηνορροϊκού κύκλου, γνωστό ως ωχρινική φάση. Περιγράφει την επιδείνωση προϋπαρχουσών ψυχικών διαταραχών όπως κατάθλιψη, άγχος, διατροφικές διαταραχές κ.ά.
Συμπτώματα της PME
Σε αντίθεση με τα πιο τυπικά προεμμηνορροϊκά συμπτώματα, τα συμπτώματα της PME είναι κυρίως ψυχολογικά και εκδηλώνονται ως επιδείνωση της ψυχικής υγείας.
Παρόλα αυτά, δεν είναι ασυνήθιστο να νιώθεις πιο νευρική πριν την περίοδό σου. Για να διαπιστώσεις αν έχεις PME, μπορείς να προσέξεις και άλλα συμπτώματα:
- έντονα μεταβαλλόμενη διάθεση
- καταθλιπτικές φάσεις
- κρίσεις κλάματος
- συναισθηματική υπερφαγία
- ημικρανίες
- κρίσεις σπασμών
- σχιζοφρένεια
- διπολική διαταραχή
Τι προκαλεί την PME;
Οι έρευνες για την προεμμηνορροϊκή εξάρσηση βρίσκονται ακόμα σε αρχικά στάδια. Μια παρόμοια πάθηση, η Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή (PMDD) αναγνωρίστηκε ως επίσημη διάγνωση μόλις το 2013. Προφανώς χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να καταλάβουμε καλύτερα τι βιώνουν οι γυναίκες και πώς να αντιμετωπίζονται αυτές οι καταστάσεις. Οι περισσότερες ειδικοί σήμερα συμφωνούν ότι απότομες αλλαγές στην ψυχική υγεία μπορούν να προκληθούν από ορμονικές διακυμάνσεις.
Η ωχρινική φάση χαρακτηρίζεται από μείωση των οιστρογόνων και αύξηση της προγεστερόνης. Κάποιες γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες σε αυτές τις μεταβολές, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν έντονες αλλαγές στη διάθεση. Οι ορμονικές διακυμάνσεις που σχετίζονται με την εμμηνορρυσία μπορεί να προκαλέσουν έλλειψη σεροτονίνης — μιας ουσίας που σχετίζεται με το αίσθημα ευεξίας. Η έλλειψη σεροτονίνης μπορεί να οδηγήσει σε έντονη πτώση της διάθεσης.
Όσες βιώνουν έτσι και αλλιώς ορμονικές ανισορροπίες, είναι πιο επιρρεπείς στην PME και σε άλλες γυναικολογικές διαταραχές. Δυστυχώς, το στίγμα γύρω από την εμμηνορρυσία και την ψυχική υγεία είναι ακόμα έντονο. Πολλές γυναίκες που υποφέρουν δεν ζητούν βοήθεια, θεωρώντας τα δυσάρεστα προεμμηνορροϊκά συμπτώματα φυσιολογικά, ενώ στην πραγματικότητα αποτελούν ένδειξη ότι το σώμα χρειάζεται φροντίδα και βοήθεια. Πρέπει να είμαστε ευγενικές και ενημερωμένες με τον εαυτό μας, να μιλάμε ανοιχτά για τις εμπειρίες μας και να μάθουμε να διακρίνουμε την PME από άλλες γυναικολογικές παθήσεις.
PME έναντι PMS
Το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS) είναι ίσως η πιο γνωστή γυναικολογική πάθηση. Λίγες μέρες έως και μία εβδομάδα πριν ξεκινήσει η έμμηνος ρύση, οι ορμονικές αλλαγές επιφέρουν διάφορα συμπτώματα. Δυστυχώς, τα περισσότερα από όσα βιώνουν οι γυναίκες πριν την περίοδό τους συχνά υποβαθμίζονται και αποδίδονται απλώς στο PMS, κάτι που δεν ισχύει σε κάθε περίπτωση.
Το PMS συνοδεύεται από σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα, τα οποία μπορεί να είναι ενοχλητικά αλλά συνήθως δεν αλλοιώνουν τη ζωή. Σωματικά συμπτώματα είναι το φούσκωμα, η ευαισθησία στο στήθος, οι κράμπες, ο πόνος στη μέση και η κόπωση. Τα ψυχολογικά συμπτώματα είναι ηπιότερα σε σχέση με την PME και περιλαμβάνουν μεταπτώσεις διάθεσης, ευερεθιστότητα, έντονες επιθυμίες και διαταραχές ύπνου. Όσες πάσχουν από PME βιώνουν συνήθως και τα σωματικά συμπτώματα του PMS, αλλά διακρίνεται από τις σοβαρές αλλαγές στη διάθεση και την αίσθηση ότι χάνεις τον έλεγχο.
PME έναντι PMDD
Οι δύο αυτές καταστάσεις είναι πολύ παρόμοιες. Όπως και στην PME, έτσι και στην PMDD οι μεταπτώσεις της διάθεσης είναι πιο έντονες. Η PMDD είναι πιο βαριά μορφή του PMS, με έντονα σωματικά συμπτώματα και σοβαρότερες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Μια γυναίκα με PMDD μπορεί να έχει κρίσεις κλάματος, κατάθλιψη, αυτοκτονικές σκέψεις, συναισθηματική υπερφαγία, κατάχρηση ουσιών, εξάντληση και αδυναμία συγκέντρωσης ή ανταπόκρισης σε βασικούς ρόλους, όπως στη δουλειά, στο σπίτι ή στις σχέσεις.
Κύρια διαφορά είναι ότι στην PME ψυχικές διαταραχές προϋπάρχουν και επιδεινώνονται πριν την περίοδο, ενώ στην PMDD μια γυναίκα μπορεί να νιώθει απόλυτα καλά στην πρώτη μισή του κύκλου και να διαλύεται στην δεύτερη.
Πρώτα στατιστικά δείχνουν ότι οι γυναίκες με PMDD είναι πιο πιθανό να σκεφτούν ή να διαπράξουν αυτοκτονία. Και οι δύο καταστάσεις επηρεάζουν την επάρκεια στην καθημερινότητα και είναι σοβαρές ενδοκρινικές και ψυχικές διαταραχές, που χρειάζονται αντιμετώπιση.
Πώς να διαχειριστείς τη ζωή με PME
Οι διαταραχές ψυχικής υγείας δεν πρέπει να αγνοούνται, ακόμα κι αν πιστεύεις ότι φταίνε οι ορμόνες. Η κακή ψυχική υγεία χρειάζεται προσοχή, ανεξαρτήτως αιτίας. Αν και δεν υπάρχει ειδικό φάρμακο για την PME, μπορείς να διαχειριστείς τα συμπτώματα με αλλαγές στον τρόπο ζωής και μερική φαρμακευτική αγωγή.
Ισορροπημένη διατροφή και συμπληρώματα
Είναι σημαντικό να κρατάς τον εγκέφαλο και τις ορμόνες σου σε ισορροπία. Ένα από τα βασικά βήμα είναι να λαμβάνεις τα σωστά θρεπτικά συστατικά, να διατηρείς σταθερό το σάκχαρό σου, και να μειώσεις τις διακυμάνσεις της κορτιζόλης. Απότομες αυξομειώσεις του σακχάρου φέρνουν κορυφώσεις, πτώσεις ενέργειας και επιδεινώνουν τις διακυμάνσεις της διάθεσης, κάνοντάς σε πιο ευέξαπτη. Μπορείς να το αποφύγεις τρώγοντας τακτικά και σε μικρότερες ποσότητες. Τα γεύματα σου πρέπει να περιέχουν και υδατάνθρακες και πρωτεΐνες για να έχεις ενέργεια που απελευθερώνεται σταδιακά.
Τα μεγάλα διαστήματα χωρίς φαγητό αυξάνουν την κορτιζόλη — την «ορμόνη του άγχους» — οπότε θέσε ως πρόγραμμα να τρως μικρές ποσότητες 5–6 φορές την ημέρα. Έρευνες δείχνουν ότι το ασβέστιο, οι βιταμίνες της ομάδας Β, το μαγνήσιο και η βιταμίνη Ε βοηθούν στην αντιμετώπιση συμπτωμάτων PMS και PMDD. Αν η διατροφή σου δεν είναι επαρκής, συζήτησε με την ιατρό σου το ενδεχόμενο λήψης συμπληρωμάτων.
Φαρμακευτική αγωγή
Αν τα συμπτώματα επιδεινώνονται, μη διστάσεις να επικοινωνήσεις με τη γιατρό σου και να σε υποδείξει σε ψυχίατρο. Υπάρχουν διάφορες ειδικότητες ψυχικής υγείας, μα μόνο οι ψυχίατροι έχουν δικαίωμα να σου χορηγήσουν αντικαταθλιπτικά ή αγχολυτικά. Εάν η ψυχική σου κατάσταση δεν σε δυσκολεύει ιδιαίτερα στο πρώτο μισό του κύκλου, μπορείς να ξεκινήσεις τη φαρμακευτική σου αγωγή δύο εβδομάδες πριν από την περίοδο.
Η ορμονική αντισύλληψη έχει βοηθήσει κάποιες γυναίκες στα συμπτώματα του PMS, καθώς ρυθμίζει τις ορμονικές διακυμάνσεις στη διάρκεια του κύκλου. Φρόντισε να αξιολογήσεις όλα τα πιθανά υπέρ και κατά για να διαλέξεις το είδος της αντισύλληψης που σου ταιριάζει περισσότερο.
Άλλες αλλαγές στον τρόπο ζωής
Κάποιες γυναίκες με PME ή PMDD αναφέρουν θετικές αλλαγές όταν εισάγουν τη σωστή φυσική δραστηριότητα και τεχνικές χαλάρωσης στη ρουτίνα τους. Προσαρμόζεις τη φυσική σου δραστηριότητα σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κύκλου σου για μέγιστο όφελος. Για παράδειγμα, την πρώτη εβδομάδα είναι καλύτερο να πηγαίνεις πιο ήρεμα και να αφήνεις το σώμα να εμμηνορροεί. Μπορείς να περπατάς μεγάλες αποστάσεις ή να κάνεις γιόγκα. Τη δεύτερη και τρίτη εβδομάδα, μπορείς να επιλέξεις πιο απαιτητικές ασκήσεις όπως βάρη και αερόβια έντονη γυμναστική. Η τέταρτη εβδομάδα, ακριβώς πριν την περίοδό σου, απαιτεί πάλι ξεκούραση με απαλές δραστηριότητες όπως περπάτημα, γιόγκα ή ήπιες αερόβιες ασκήσεις.
Τεχνικές χαλάρωσης βοηθούν να διαχειριστείς το άγχος και να μειώσεις την αγωνία. Ο διαλογισμός είναι καλή επιλογή που μπορείς να εφαρμόσεις μόνη σου στο σπίτι. Σκέψου επίσης ένα μασάζ, μια βελονιστική θεραπεία ή άλλη χαλαρωτική μέθοδο. Ίσως αξίζει να μειώσεις το φόρτο εργασίας την εβδομάδα πριν την περίοδο και να μεταφέρεις σημαντικές ή στρεσογόνες δραστηριότητες σε μεταγενέστερο χρόνο.
Ένας υγιής εμμηνορροϊκός κύκλος στηρίζει την ευεξία σου. Ωστόσο, στο απαιτητικό σύγχρονο περιβάλλον, ισχύει συχνά το αντίθετο. Η PME και άλλες διαταραχές μπορεί να σε πλημμυρίσουν, κι έτσι είναι πολύ σημαντικό να αναζητάς βοήθεια και να μην αποδέχεσαι τον πόνο ως φυσιολογικό. Με μια σωστή ρουτίνα, ορισμένες αλλαγές ζωής κι ενδεχομένως φαρμακευτική αγωγή, μπορείς να έχεις μια ευτυχισμένη και ολοκληρωμένη ζωή.
Μπορείς να παρακολουθείς τον κύκλο σου με το WomanLog. Κατέβασε την εφαρμογή WomanLog τώρα:
