Αντικαταθλιπτικά
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν αντικαταθλιπτικά για να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψη, το άγχος και άλλες διαταραχές της διάθεσης. Αν και δεν αποτελούν θεραπεία, το κατάλληλο αντικαταθλιπτικό μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Ο βασικός ρόλος των αντικαταθλιπτικών είναι να αποκαταστήσουν μια υγιή νευροχημική λειτουργία στον εγκέφαλό σας. Τα αντικαταθλιπτικά έχουν βοηθήσει εκατομμύρια ανθρώπους, ωστόσο, όπως και πολλά φαρμακευτικά σκευάσματα, δεν στερούνται κινδύνου παρενεργειών.
Κατάθλιψη
Η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική υγεία. Τείνουμε να λαμβάνουμε λιγότερο σοβαρά υπόψη την ψυχική υγεία, και όσες γυναίκες υποφέρουν από ψυχική ασθένεια συχνά στιγματίζονται. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει περιορισμένη γενική γνώση για τις ψυχικές καταστάσεις, καθιστώντας δυσκολότερη την αναγνώρισή τους, ιδίως όταν τα συμπτώματα δεν είναι προφανή. Πολλές γυναίκες υποφέρουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από προβλήματα που δεν γνωρίζουν καν πως αντιμετωπίζονται.
Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή της διάθεσης που μπορεί να επηρεάσει κάθε γυναίκα. Οι περισσότερες έχουμε βιώσει αισθήματα βαθιάς λύπης ή θλίψης, αλλά αυτό δεν ταυτίζεται με την κατάθλιψη. Η κατάθλιψη είναι επίμονο αίσθημα κενού ή θλίψης, που μπορεί να καταστεί αναπηρική. Δεν είναι κάτι που μπορείς να ξεπεράσεις μόνο με αισιοδοξία — πρόκειται για πραγματική ασθένεια που απαιτεί σωστή θεραπεία.
Η κλινική κατάθλιψη μπορεί να ταξινομηθεί ως ήπια, μέτρια ή σοβαρή. Δεν είναι πλήρως κατανοητά τα αίτια, ωστόσο είναι σαφές ότι συνδέεται με χημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο και μπορεί να πυροδοτηθεί από μείζονες αλλαγές, απώλειες ή τραύματα.
Συμπτώματα της κατάθλιψης είναι η θλίψη, η μουδιασμένη αίσθηση, το κενό, η κόπωση, τα συναισθήματα αναξιότητας, η εύκολη ευερεθιστότητα, το άγχος, καθώς και έλλειψη ενδιαφέροντος για καθημερινές δραστηριότητες (όπως ύπνος, διατροφή, εργασία, σωματική και σεξουαλική δραστηριότητα). Σε σοβαρές περιπτώσεις, εμφανίζονται αυτοκτονικές σκέψεις και μπορεί ακόμα να υπάρξει απόπειρα αυτοκτονίας.
Τύποι αντικαταθλιπτικών
Τα αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται ευρέως για τη θεραπεία της κατάθλιψης αλλά και άλλων καταστάσεων όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και ο χρόνιος πόνος. Με απλά λόγια, εξισορροπούν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών — χημικών που είναι απαραίτητα για τη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Αν και συνήθως έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, οι ακριβείς μηχανισμοί δράσης των αντικαταθλιπτικών εξακολουθούν να μελετώνται, ακόμα και μετά από πολλές δεκαετίες.
Τα αντικαταθλιπτικά διακρίνονται σε πέντε βασικές κατηγορίες:
- Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης (SNRIs) — χορηγούνται για την κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής - υπερκινητικότητας) και OCD, αυξάνοντας τα επίπεδα σεροτονίνης.
- Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) — χρησιμοποιούνται κυρίως για την κατάθλιψη εμποδίζοντας την επαναπρόσληψη σεροτονίνης στον εγκέφαλο.
- Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCAs) — χορηγούνται για ανακούφιση της κατάθλιψης, ορισμένων αγχωδών διαταραχών και ινομυαλγίας.
- Αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (MAOIs) — αντιμετωπίζουν τη γενικευμένη κατάθλιψη και διαταραχές διάθεσης βοηθώντας στη διάσπαση της σεροτονίνης.
- Αντικαταθλιπτικά νοραδρεναλίνης και ειδικά σεροτονινεργικά (NASSAs) — χρησιμοποιούνται σε διαταραχές διάθεσης, προσωπικότητας και κατάθλιψη, ανταγωνιζόμενα τους υποδοχείς σεροτονίνης.
Παρενέργειες
Η χρήση αντικαταθλιπτικών συχνά συνοδεύεται από παρενέργειες, όσο το σώμα προσαρμόζεται στις χημικές αλλαγές. Συνήθως αυτές παρέρχονται μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η ένταση των παρενεργειών διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα και ανάλογα με το σκεύασμα. Συνήθεις παρενέργειες είναι:
Σεξουαλική δυσλειτουργία
Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά σας χαλαρώνουν, όμως ο ίδιος μηχανισμός ευθύνεται και για την ανταπόκρισή σας σε σεξουαλικά ερεθίσματα. Η χρήση τους σχετίζεται άμεσα με τη σεξουαλική δυσλειτουργία τόσο σε άντρες όσο και σε γυναίκες, με τις γυναίκες να πλήττονται συχνότερα. Εκδηλώνεται με αδυναμία οργασμού, κολπική ξηρότητα και στυτική δυσλειτουργία.
Όσες γυναίκες επιθυμούν να συλλάβουν ενώ λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά θα πρέπει να προσέχουν, γιατί ορισμένα μπορεί να προκαλέσουν συγγενείς ανωμαλίες.
Μεταβολές βάρους
Πολλές ασθενείς παρουσιάζουν αύξηση βάρους κατά τη λήψη αντικαταθλιπτικών — τα φάρμακα αυτά συχνά μειώνουν τα επίπεδα νατρίου στο αίμα, αυξάνοντας την επιθυμία για αλμυρές και υψηλές σε θερμίδες τροφές. Από την άλλη, πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν και ναυτία και εμετό. Το αίσθημα ναυτίας μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη προσλαμβανόμενη ενέργεια, προκαλώντας απώλεια βάρους. Και οι δύο καταστάσεις απαιτούν αντιμετώπιση, αφού η έλλειψη νατρίου οδηγεί σε υπονατριαιμία (επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα νατρίου) και η απώλεια βάρους επιφέρει υποσιτισμό και προβλήματα διατροφής και πέψης.
Αϋπνία και κόπωση
Στην αρχή της θεραπείας, οι νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου χρειάζονται χρόνο να προσαρμοστούν. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αϋπνία και στέρηση ύπνου, με έμφαση στη μείωση της απόδοσης στη συγκέντρωση, τη μνήμη, τη ρύθμιση διάθεσης και την ταχύτητα αντίδρασης. Αν επιμείνει η αϋπνία, αναζητήστε εναλλακτική θεραπεία.
Ζάλη και υπνηλία
Λόγω των χημικών μεταβολών στον εγκέφαλο, μια γυναίκα που λαμβάνει αντικαταθλιπτικά μπορεί να αισθανθεί ζάλη ή υπνηλία. Τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να μειώσουν την αρτηριακή πίεση προκαλώντας ζάλη.
Αυτοκτονικές σκέψεις
Όταν μια ασθενής με κατάθλιψη έχει ήδη αυτοκτονικό ιδεασμό, η ενίσχυση της ενέργειας και της κινητοποίησης που προσφέρουν τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να την διευκολύνει στην υλοποίηση αυτοκτονίας αν δεν καλύπτονται οι λοιπές συναισθηματικές της ανάγκες. Γι' αυτό απαιτείται αξιολόγηση ψυχικής και συναισθηματικής κατάστασης πριν τη χορήγηση φαρμάκων.
Άλλες συχνές παρενέργειες περιλαμβάνουν εφίδρωση, ξηροστομία, τρέμουλο, πονοκέφαλο, άγχος, ταχυκαρδία, εξανθήματα, δυσκοιλιότητα, θολή όραση και σακχαρώδη διαβήτη. Ξεκινώντας δοκιμαστική αγωγή με αντικαταθλιπτικά, καταγράψτε τη συμπεριφορά και τα συμπτώματά σας από την πρώτη μέρα, και ενημερώνετε την ιατρό ή φαρμακοποιό σας για κάθε αλλαγή. Αυτό είναι δύσκολο αν είστε εσείς η πάσχουσα. Υπάρχουν βοηθητικές εφαρμογές που σας υπενθυμίζουν να σημειώνετε τη διάθεσή σας ανά τακτά διαστήματα. Παρότι εκείνη τη στιγμή μοιάζει χωρίς σημασία, η μακροπρόθεσμη παρακολούθηση αποκαλύπτει μοτίβα που διαφορετικά δεν θα αναγνωρίζατε. Ένας φίλος ή συγγενής μπορεί να βοηθήσει τις πρώτες εβδομάδες — είναι δύσκολο να βοηθήσεις κάποιον που αισθάνεται αβοήθητος, αλλά μια συγκεκριμένη ενέργεια είναι συχνά ευπρόσδεκτη.
Πώς να περιορίσετε τις παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών
Αν και οι σοβαρές παρενέργειες είναι σπάνιες, το πρώτο σκεύασμα που θα σας προτείνει η ιατρός σας μπορεί να μην σας ταιριάζει. Ξεκινώντας καινούρια θεραπεία, να θυμάστε ότι ίσως χρειαστούν μερικές δοκιμές μέχρι να βρείτε το κατάλληλο φάρμακο. Κάποιες γυναίκες δεν ωφελούνται καθόλου από τα αντικαταθλιπτικά.
Αν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν τις πρώτες εβδομάδες, υπάρχουν βήματα που μπορούν να αμβλύνουν τις παρενέργειες.
Αλλαγή φαρμακευτικής αγωγής
Τα αντικαταθλιπτικά δεν είναι «ένα φάρμακο για όλες». Η καθεμία αντιδρά διαφορετικά σε κάθε φάρμακο. Δώστε χρόνο στην αγωγή — συνήθως τουλάχιστον 2 εβδομάδες — πριν αποφασίσετε αλλαγή. Ήπιες παρενέργειες είναι αναμενόμενες τους πρώτους μήνες, αλλά θα πρέπει να υποχωρούν.
Τροποποίηση δόσης
Αν οι παρενέργειες δυσκολεύουν τις δραστηριότητές σας ή νιώθετε πως το φάρμακο δεν βοηθά στην ψυχική σας υγεία, συζητήστε την αλλαγή δόσης με την ιατρό σας. Η μείωση μπορεί να ανακουφίσει τις παρενέργειες, ενώ η αύξηση ίσως ενισχύσει την αποτελεσματικότητα.
Χρονισμός λήψης
Για την καλύτερη διαχείριση παρενεργειών, ίσως βοηθήσει να λαμβάνετε το φάρμακο συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα. Π.χ. αν προκαλεί υπνηλία, πάρτε το πριν τον ύπνο. Αν προκαλεί ναυτία, το γεύμα βοηθά (αρκεί να μην αλληλεπιδρά αρνητικά με το φάρμακο).
Αποφυγή ορισμένων ουσιών
Αποφύγετε ουσίες που μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα (όπως αλκοόλ, κάπνισμα, που συμβάλλουν σε ζάλη ή ναυτία).
Άλλοι τρόποι αντιμετώπισης της κατάθλιψης
Σήμερα τα αντικαταθλιπτικά διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαχείριση της κατάθλιψης αλλά δεν είναι η μοναδική λύση. Κάποιες ασθενείς δεν τα ανέχονται ή προτιμούν άλλες θεραπείες.
Η ψυχική και η σωματική υγεία είναι αλληλένδετες περισσότερο απ' όσο φανταζόμαστε. Αυτό που θεωρούμε σωματικό (π.χ. η διατροφή) επηρεάζει άμεσα τη ψυχική μας υγεία και το αντίστροφο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η κατάθλιψη προκύπτει από κακή διατροφή, αλλά η φροντίδα της συνολικής υγείας ενισχύει τις πιθανότητες μας απέναντι σε κάθε νόσο. Ορισμένες τροφές σχετίζονται με μείωση της σεροτονίνης, προκαλώντας θλίψη, ενώ άλλες ανεβάζουν τη διάθεση. Η άσκηση επίσης αυξάνει τα επίπεδά της. Και η διατροφή και η φυσική δραστηριότητα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη θεραπευτική προσέγγιση.
Η συνομιλία με ειδική ψυχοθεραπεύτρια είναι ιδιαίτερα χρήσιμη κατά τις περιόδους κατάθλιψης. Είτε αντιμετωπίζετε αρνητικά μοτίβα σκέψης, είτε τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα του τραύματος, η κατανόηση του πώς να κάνετε τον εγκέφαλό σας καλύτερο μέρος για να ζείτε μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας. Η ψυχοθεραπεία δεν θεραπεύει την κατάθλιψη από μόνη της, αλλά συμβάλλει στην αποκατάσταση, ειδικά σε συνδυασμό με άλλα μέτρα (αντικαταθλιπτικά, διατροφή, άσκηση, μείωση στρες, κ.λπ.). Αν δεν ξέρετε από πού να ξεκινήσετε να βρείτε ψυχοθεραπεύτρια ή θεραπευτική προσέγγιση, συμβουλευθείτε επαγγελματία υγείας. Όπως τα αντικαταθλιπτικά, έτσι και η εύρεση της κατάλληλης ψυχοθεραπεύτριας απαιτεί δοκιμή και λάθος. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) έχει φανεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στην οξεία κατάθλιψη, στοχεύοντας στην ανάλυση, την πρόκληση και την αναμόρφωση δυσλειτουργικών πεποιθήσεων.
Ακόμα και αν γνωρίζουμε ότι υπάρχουν κι άλλες ψυχικές καταστάσεις, το κάθε παρόν βίωμα μοιάζει παντοτινό. Στην κατάθλιψη, μοιάζει ακατόρθωτο να ζητήσετε βοήθεια ή ακόμη και να σηκωθείτε από το κρεβάτι. Ωστόσο, ήπιες ενέργειες με μικρό ρίσκο μπορούν σταδιακά να δώσουν ανακούφιση από τον ψυχικό πόνο. Δραστηριότητες που σας «βγάζουν» από τον εαυτό σας είναι ιδιαίτερα ωφέλιμες ως πρακτική: εθελοντισμός, τήρηση ημερολογίου ευγνωμοσύνης ή διαλογισμός μπορούν να βοηθήσουν, όπως έχουν δείξει εμπειρίες πολλών.
Το να ζητάτε βοήθεια όποτε τη χρειάζεστε δεν είναι ένδειξη αδυναμίας. Καμία γυναίκα στη Γη δεν έχει υπάρξει χωρίς να χρειαστεί βοήθεια κάποια στιγμή. Οι χαρούμενες άνθρωποι έχουν περισσότερα να προσφέρουν, επομένως η αποκατάσταση της δικής σας ψυχής ωφελεί και την κοινότητα στην οποία ανήκετε.
Μπορείτε να παρακολουθείτε τον κύκλο σας με το WomanLog. Κατεβάστε το WomanLog τώρα:
