Έχει τελειώσει η πανδημία COVID-19;
Περισσότερα από τέσσερα χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο COVID-19 εντοπίστηκε για πρώτη φορά. Μέσα σε αυτό το διάστημα, περισσότεροι από 700 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν νοσήσει και σχεδόν 7 εκατομμύρια έχουν πεθάνει από τον ιό.
Όταν ο ιός εμφανίστηκε για πρώτη φορά, ήταν θανατηφόρος. Τα νοσοκομεία και τα ιατρικά κέντρα κατακλύστηκαν από ασθενείς και δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν. Δεν γνωρίζαμε ουσιαστικά πώς ξεκίνησε, πώς μεταδιδόταν ή ποια ήταν η καλύτερη αντίδραση. Από τότε βελτιώσαμε τις συνήθειες υγιεινής μας και μάθαμε να διαχειριζόμαστε τους φόβους μας. Έχουμε επίσης αναπτύξει θεραπείες για την αντιμετώπιση του ιού και εμβόλια για να προστατευτούμε.
Ίσως να μην το γνωρίζεις, αλλά αυτή τη στιγμή (στις αρχές της άνοιξης του 2024) βιώνουμε το δεύτερο μεγαλύτερο κύμα μολύνσεων COVID παγκοσμίως από την αρχή της πανδημίας. Ευτυχώς, σήμερα τα συμπτώματα είναι ήπια για τις περισσότερες—πόνος στο λαιμό, συνάχι, ίσως πόνοι στο σώμα και πυρετός—περισσότερο σαν γρίπη ή βαριά κρυολόγημα. Καθώς ο ιός μεταλλάχθηκε με το χρόνο, τείνει να γίνεται πιο μεταδοτικός αλλά λιγότερο επικίνδυνος.
Παρόλα αυτά, τα πολύ μικρά παιδιά, οι πολύ ηλικιωμένες, οι έγκυες καθώς και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό ή υποκείμενα αναπνευστικά νοσήματα μπορούν να εμφανίσουν σοβαρά συμπτώματα και επιπλοκές και ίσως να χρειαστεί να νοσηλευτούν. Παρόλο που ο αυξημένος πανδημικός κίνδυνος έχει κυρίως περάσει, οφείλουμε να συνεχίσουμε να προσέχουμε ώστε να μη μεταδίδουμε καμία μόλυνση σε ευάλωτες ομάδες της κοινότητας.
COVID-19 σημαίνει COronaVIrus Disease 2019, ονομασία που παραπέμπει στο έτος της ανακάλυψης. Η ασθένεια οφείλεται στον ιό Severe Acute Respiratory Syndrome CoronaVirus 2, ή SARS-CoV-2. Είναι ένα από τα πολλά κορωνοϊούς, μια μεγάλη οικογένεια αναπνευστικών ιών που προκαλούν νόσο σε ανθρώπους και ζώα.
Οι κορωνοϊοί ονομάζονται έτσι λόγω των ακιδών που μοιάζουν με κορώνα στην επιφάνειά τους όπως φαίνονται στο μικροσκόπιο. Η λέξη «κορώνα» προέρχεται από τα λατινικά.
Όχι, δεν υπάρχει Covid-1 ή Covid-10, αλλά επειδή όλοι οι ιοί μεταλλάσσονται και εξελίσσονται, έχουν εμφανιστεί πολλά στελέχη και παραλλαγές της νόσου.
Γιατί εμφανίζονται νέες παραλλαγές του Covid;
Ένας ιός χρειάζεται ζωντανή ξενίστρια για να επιβιώσει. Μόλις καταφέρει να εισέλθει, αναπαράγεται και διαδίδεται ταχύτατα. Κατά την αντιγραφή του, μεταφέρονται μικρά “λανθασμένα αντίγραφα” στο DNA και RNA του ιού που προκαλούν αλλαγές και εξέλιξη.
Όταν συσσωρευτούν αρκετές μικρές μεταλλάξεις, λέμε ότι εμφανίζεται μια νέα παραλλαγή. Όταν μια παραλλαγή έχει διαφορετικά βιολογικά χαρακτηριστικά από τον αρχικό ιό, τη χαρακτηρίζουμε ως νέο στέλεχος (ή γραμμή).
Όλοι οι ιοί μεταλλάσσονται καθώς κυκλοφορούν σε πληθυσμούς, αλλά ο ρυθμός μεταβολής διαφέρει. Ο Covid μεταλλάσσεται σχετικά γρήγορα και δυναμικά, αλλά όχι τόσο γρήγορα όσο ο ιός της γρίπης.
Κάποιες μεταλλάξεις ή αλλαγές στις αλυσίδες νουκλεοτιδίων μπορεί να είναι απλά λάθη, ενώ άλλες εμφανίζονται ως αντίδραση σε όσα συναντά ο ιός στο ανοσοποιητικό ή όταν μολύνει κάποιον που έχει ήδη ανοσία σε παλαιότερη παραλλαγή.
Τρέχουσες Παραλλαγές Ανάγκης Παρακολούθησης
Σε όλο τον κόσμο οι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν παραλλαγές του ιού SARS-CoV-2 και να μοιράζονται πληροφορίες σε παγκόσμιες βάσεις δεδομένων, όπως το PANGO database, ώστε να βασίζονται σε επικαιροποιημένα στοιχεία κυβερνήσεις και φαρμακευτικές εταιρείες.
Οι ερευνήτριες παρακολουθούν χαρακτηριστικά όπως μεταδοτικότητα, ανοσία και σοβαρότητα ασθένειας για κάθε παραλλαγή και τις ταξινομούν ως:
- Παραλλαγές Ανησυχίας (VOC) που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να μην ανταποκρίνονται στα υπάρχοντα εμβόλια, να προκαλούν σοβαρή λοίμωξη ή να επιβαρύνουν τα τοπικά συστήματα υγείας.
- Παραλλαγές Ενδιαφέροντος (VOI) που έχουν συγκεκριμένους γενετικούς δείκτες, υποδηλώνοντας αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης και σοβαρότητας, και ενδεχομένως μειωμένη αποτελεσματικότητα θεραπειών ή εμβολίων.
- Παραλλαγές υπό παρακολούθηση (VBM) που δεν συνιστούν σημαντικό και άμεσο κίνδυνο για τη συλλογική υγεία.
Παρά τη βελτίωση της κατάστασης, ο ιός SARS-CoV-2 εξακολουθεί να κυκλοφορεί σε υψηλά επίπεδα παγκοσμίως και η ιογενής μετάλλαξη παραμένει απρόβλεπτη, οπότε οι αρχές υγείας παραμένουν σε εγρήγορση.
Οι πιο διαδεδομένες μορφές του ιού σήμερα είναι οι παραλλαγές JN.1 και BA.2.86 του στελέχους Omicron. Στις περισσότερες περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται ως VOI και όχι VOC.
Πώς μπορώ να προστατευτώ από τον Covid;
Οι βασικές προφυλάξεις παραμένουν ίδιες:
- αποφύγετε άτομα που είναι άρρωστα
- φορέστε μάσκα στρατηγικά σε μεγάλους συνωστισμούς, κλειστούς χώρους και όποτε βγάζει νόημα
- πλένετε συχνά τα χέρια σας με σαπούνι και νερό — δημιουργήστε αφρό και τρίψτε καλά όλο το δέρμα μέχρι τους καρπούς καθώς και κάτω από τα νύχια, κατόπιν αφήστε τα να στεγνώσουν ή στεγνώστε με χαρτοπετσέτα
- μην ακουμπάτε το πρόσωπό σας, ειδικά σε δημόσιους χώρους, ώστε να μειώσετε την πιθανότητα να μεταφέρετε κάποιον ιό σε μύτη, στόμα ή μάτια
- βελτιώστε τον αερισμό στο σπίτι, στη δουλειά ή στο σχολείο
- ενημερώνεστε για τα ποσοστά διασποράς του Covid στην περιοχή σας
- να είστε ενήμερη για τα διαθέσιμα εμβόλια
Συμπτώματα COVID-19
- Πυρετός
- Βήχας
- Δύσπνοια, δυσκολία στην αναπνοή
- Κόπωση
- Ρίγη
- Πόνοι στο σώμα
- Πονοκέφαλος
- Πονόλαιμος
- Μπούκωμα, καταρροή
- Απώλεια γεύσης
- Απώλεια όσφρησης
- Ναυτία, εμετός
- Διάρροια
Θεραπείες για τον Covid
Ερευνήτριες σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν την ανάπτυξη πιθανών θεραπειών για την COVID-19. Ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων έχει εγκρίνει αρκετά φάρμακα για χρήση στο νοσοκομείο και σε επείγουσες περιπτώσεις. Σε αυτά περιλαμβάνονται:
- Remdesivir (Veklury)—αντιιική ένεση εγκεκριμένη για άτομα άνω των 12 ετών που νοσηλεύονται και χρειάζονται συμπληρωματικό οξυγόνο.
- Paxlovid—αντιιικό χάπι εγκεκριμένο για επείγουσες καταστάσεις σε άτομα άνω των 12 ετών που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσησης.
- Molnupiravir—αντιιικό χάπι για ενήλικες που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσησης και δεν μπορούν να λάβουν άλλες θεραπείες.
- Baricitinib (Olumiant)—χάπι που αναπτύχθηκε για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και χρησιμοποιείται για μείωση της φλεγμονής σε όσες λαμβάνουν συμπληρωματικό οξυγόνο ή αναπνέουν μηχανικά.
- Tocilizumab (Actemra)—ένεση για ρευματοειδή αρθρίτιδα που μειώνει τη φλεγμονή σε όσες λαμβάνουν οξυγόνο ή βρίσκονται σε αναπνευστήρα.
Άλλες πιθανές θεραπείες περιλαμβάνουν υπό ανάπτυξη αντιιικά φάρμακα όπως favipiravir και merimepodib, αντιφλεγμονώδεις θεραπείες και κορτικοστεροειδή για μείωση βλάβης στα όργανα, και ανοσοθεραπείες όπως πλάσμα ανάρρωσης ή μονοκλωνικά αντισώματα.
Ούτε το αντιπαρασιτικό ιβερμεκτίνη ούτε τα ανθελονοσιακά υδροξυχλοροκίνη και χλωροκίνη έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά εναντίον του Covid-19 και μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες εάν χρησιμοποιηθούν ακατάλληλα.
Ανοσία
Όταν ένα άτομο εκτίθεται σε μια νόσο αλλά δεν εμφανίζει ασθένεια, λέμε ότι έχει αναπτύξει ανοσία. Αυτό συμβαίνει όταν ο οργανισμός ξέρει να παράγει αντισώματα για αυτό το νόσημα. Τα αντισώματα είναι πρωτεΐνες που εξουδετερώνουν ή καταστρέφουν αντιγόνα—δηλαδή ξένους εισβολείς όπως ιούς, βακτήρια, μύκητες και τοξίνες που μπορεί να μας βλάψουν.
Τα αντισώματα παράγονται από εξειδικευμένα λευκά αιμοσφαίρια που ονομάζονται κύτταρα Β, τα οποία πολλαπλασιάζονται και απελευθερώνουν εκατομμύρια αντισώματα στο αίμα και το λεμφικό σύστημα.
Τα αντιγόνα έχουν μόρια διαφορετικά από του οργανισμού. Όταν το ανοσοποιητικό αναγνωρίζει ένα αντιγόνο, παράγει αντισώματα που προσκολλώνται σε αυτό και το εξουδετερώνουν.
Όταν, για παράδειγμα, νοσήσετε από ανεμοβλογιά, το ανοσοποιητικό σας με τον καιρό μαθαίνει να παράγει αντισώματα κατά του ιού. Την επόμενη φορά που θα εκτεθείτε σε αυτό το αντιγόνο, το σώμα ξέρει τι να κάνει για να μην αρρωστήσει ξανά. Έχετε δηλαδή αναπτύξει φυσική ανοσία στην ανεμοβλογιά.
Εμβόλια
Τα εμβόλια βοηθούν τον οργανισμό να αναπτύξει ανοσία χωρίς να νοσήσει. Υπάρχουν διάφοροι τύποι εμβολίων με ελαφρώς διαφορετικούς μηχανισμούς, αλλά όλα στοχεύουν να «μαθαίνουν» το ανοσοποιητικό να αναγνωρίζει τα αντιγόνα του εισβολέα και να δίνουν έναν “οδικό χάρτη” ώστε να παράγονται τα σωστά αντισώματα για την καταστροφή του.
Μετά τη χορήγηση εμβολίου, ο οργανισμός χτίζει ανοσία μέσω μιας νέας ανοσολογικής απάντησης, η οποία ενίοτε συνοδεύεται από ήπια συμπτώματα όπως πυρετός. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα χτίζει ανοσία, όχι ότι αρρωσταίνει. Τα εμβόλια δεν περιέχουν ζωντανό ιό, δεν προκαλούν και δεν μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη από κορωνοϊό ή άλλο ιό, και δεν επηρεάζουν ή μεταβάλλουν τα γονίδιά μας.
Χάρη στα εμβόλια, μπορούμε να αποφεύγουμε πολλές σοβαρές ασθένειες που κάποτε προκαλούσαν σοβαρή νοσηρότητα και θνησιμότητα όπως πολιομυελίτιδα, ιλαρά, παρωτίτιδα, ερυθρά, διφθερίτιδα, ευλογιά, ηπατίτιδα και πολλές ακόμη.
Επικαιροποίηση εμβολίων
Τόσο η φυσική ανοσία (από νόσηση και ανάρρωση) όσο και η εμβολιαστική ανοσία διαρκούν πολύ, ωστόσο κάποιες φορές το ανοσοποιητικό “ξεχνάει”, ή ο ιός μεταλλάσσεται τόσο ώστε τα παλιά αντισώματα να μην επαρκούν, οπότε χρειάζεται ενισχυτικό εμβολιασμό.
Ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα και μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσηση σε ηλικιωμένες και άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό, γι’ αυτό και οι επιστήμονες εντοπίζουν τις μεταλλάξεις και αναπτύσσουν ετήσιο εμβόλιο.
Και ο ιός του Covid μεταλλάσσεται γρήγορα, όχι όμως τόσο όσο της γρίπης. Για να διασφαλιστεί η προστασία σας από τις τρέχουσες παραλλαγές, πρέπει να είστε ενήμερη για τα διαθέσιμα εμβόλια.
Από πανδημία σε ενδημία
Όταν μια νόσος εξαπλώνεται ραγδαία σε πολλούς ανθρώπους, τη λέμε επιδημία και όταν εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον πλανήτη, την ονομάζουμε πανδημία. Η πανδημία Covid-19 ξεκίνησε στην Κίνα στα τέλη του 2019 και, επειδή ο ιός ήταν εξαιρετικά μεταδοτικός και ο κόσμος διασυνδεδεμένος, εξαπλώθηκε παντού, επιβαρύνοντας υπερβολικά τα συστήματα υγείας και διαταράσσοντας δραματικά τη ζωή μας.
Πλέον έχουν περάσει πάνω από τέσσερα χρόνια. Όσο περισσότερος πληθυσμός αποκτά ανοσία στον Covid-19 και όσο οι θεραπείες και τα μέτρα προστασίας βελτιώνονται, ο ιός θα μετατραπεί σε ενδημικό. Δεν θα εξαφανιστεί, αλλά θα έχουμε μάθει να τον διαχειριζόμαστε.
Εν τω μεταξύ, φρόντισε καλά τον εαυτό σου και τα αγαπημένα σου πρόσωπα και κάνε ό,τι μπορείς για να μείνεις υγιής και να μην μεταδώσεις την ασθένεια σε άλλες.
Για επίκαιρη ενημέρωση για τον Covid-19, επισκέψου την ιστοσελίδα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας ή του αρμόδιου κρατικού φορέα της περιοχής σου, για παράδειγμα το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ, το European Centre for Disease Prevention and Control ή το AfricanCDC.
Μπορείς να παρακολουθείς τον κύκλο σου χρησιμοποιώντας το WomanLog. Κατέβασε το WomanLog τώρα:
