Έλλειψη Σιδήρου: Συμπτώματα, Θεραπεία και Επίπτωση στην Υγεία
Ο σίδηρος είναι ένα απαραίτητο μέταλλο για την παραγωγή αιμοσφαιρίνης, τη μεταφορά οξυγόνου, την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος και πολλές άλλες λειτουργίες στον οργανισμό. Δυστυχώς, η έλλειψη σιδήρου είναι μία από τις πιο συχνές μορφές υποσιτισμού παγκοσμίως. Μάθετε για τα συμπτώματα της έλλειψης σιδήρου και τη σημασία της για την υγεία.
Η έλλειψη σιδήρου αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες ελλείψεις θρεπτικών συστατικών στον κόσμο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι περίπου το 40% των μικρών παιδιών και το 30% των γυναικών εμφανίζουν αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου. Η απουσία αυτού του βασικού μεταλλικού στοιχείου μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική και πνευματική υγεία σου.
Τι είναι η έλλειψη σιδήρου;
Ο σίδηρος είναι ένα απαραίτητο μέταλλο για τη βέλτιστη λειτουργία του οργανισμού σου.
Ο ρόλος του σιδήρου στο σώμα:
- Μεταφορά οξυγόνου: Ο σίδηρος συμμετέχει στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης, της πρωτεΐνης στα ερυθρά αιμοσφαίρια που μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς του σώματος.
- Παραγωγή κυτταρικής ενέργειας: Ο σίδηρος είναι αναγκαίος στην αλυσίδα μεταφοράς ηλεκτρονίων στα μιτοχόνδρια, τα εργοστάσια ενέργειας του κυττάρου.
- Σύνθεση DNA: Η σύνθεση και η επιδιόρθωση του DNA εξαρτώνται από τον σίδηρο.
- Μυϊκή λειτουργία: Ο σίδηρος είναι συστατικό της μυοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης που αποθηκεύει οξυγόνο στους μύες.
- Υποστήριξη του ανοσοποιητικού: Τα ανοσοκύτταρα χρειάζονται σίδηρο για να λειτουργήσουν και να παράγουν κυτοκίνες.
- Σωστή λειτουργία του εγκεφάλου: Ο εγκέφαλος χρειάζεται σίδηρο για την παραγωγή νευροδιαβιβαστών.
Αιμικός και μη-αιμικός σίδηρος
Λαμβάνουμε σίδηρο κυρίως από τα τρόφιμα που καταναλώνουμε, κυρίως από ζωικά προϊόντα. Ο απορροφήσιμος σίδηρος υπάρχει σε δύο μορφές: αιμικός και μη-αιμικός.
Ο αιμικός σίδηρος αποτελεί μέρος των μορίων αιμοσφαιρίνης και μυοσφαιρίνης και απορροφάται πιο εύκολα από τον οργανισμό. Προέρχεται από ζωικά τρόφιμα όπως το κόκκινο κρέας, τα εντόσθια, τα πουλερικά, τα ψάρια και τα θαλασσινά.
Ο μη-αιμικός σίδηρος δεν απορροφάται εξίσου εύκολα και η απορρόφησή του μπορεί να επηρεάζεται από άλλες τροφές όπως το ασβέστιο. Μπορείς να τον λάβεις από φυτικές πηγές, δημητριακά, όσπρια, σπόρους και ξηρούς καρπούς. Ορισμένα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως το ψωμί, τα δημητριακά και τα φυτικά ροφήματα, είναι εμπλουτισμένα με σίδηρο.
Μπορείς επίσης να λαμβάνεις σίδηρο από τα μαγειρικά σκεύη σου. Για παράδειγμα, αν χρησιμοποιείς τηγάνι από χυτοσίδηρο, κάποια μόρια σιδήρου περνούν στο φαγητό κατά το μαγείρεμα. Υπάρχουν επίσης εξαρτήματα όπως το «Lucky Iron Fish», που προστίθενται στο φαγητό κατά το μαγείρεμα ώστε να αυξηθεί η περιεκτικότητα του φαγητού σε σίδηρο.
Πώς ξεκινά η έλλειψη σιδήρου;
Απλά, η έλλειψη σιδήρου ξεκινά όταν δεν καταναλώνεις αρκετές τροφές που περιέχουν το μέταλλο, χάνεις αίμα ή δεν μπορείς να απορροφήσεις τον σίδηρο από τις τροφές. Πολλοί συγχέουν την έλλειψη σιδήρου με την αναιμία. Ενώ η έλλειψη σιδήρου αποτελεί μια από τις συχνότερες αιτίες αναιμίας (σιδηροπενική αναιμία), μπορεί να υφίσταται και αυτόνομα. Άλλες καταστάσεις όπως η ανεπάρκεια βιταμίνης B12 ή B9, ο καρκίνος, ο HIV και τα τραύματα μπορούν επίσης να προκαλέσουν αναιμία.
Αιτίες έλλειψης σιδήρου
- Δεν καταναλώνεις αρκετές τροφές ή συμπληρώματα που περιέχουν σίδηρο
- Η απορρόφηση του σιδήρου δεν λειτουργεί σωστά
- Πάσχεις από γαστρεντερικές διαταραχές όπως κοιλιοκάκη ή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου
- Ορισμένα φάρμακα (π.χ. αντιόξινα, συμπληρώματα ασβεστίου) εμποδίζουν την απορρόφηση
- Είσαι έγκυος
- Βρίσκεσαι σε περίοδο ταχείας ανάπτυξης (βρεφική ηλικία, εφηβεία)
- Είσαι αθλήτρια ή ασκείσαι εντατικά
- Χάνεις σίδηρο λόγω αιμορραγίας, π.χ. βαριές εμμηνορροϊκές απώλειες, γαστρεντερική αιμορραγία (π.χ. έλκη, καρκίνος παχέος εντέρου), συχνή αιμοδοσία
- Ορισμένες χρόνιες παθήσεις όπως χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, καρκίνος και χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια
- Παρασιτικές λοιμώξεις όπως οι αγκυλοστόματα μειώνουν επίσης την απορρόφηση
Στάδια έλλειψης σιδήρου
Συνήθως η έλλειψη σιδήρου ξεκινά αργά και εξελίσσεται σε μήνες ή χρόνια, εκτός αν υπάρχει μαζική απώλεια αίματος ή άλλο πρόβλημα υγείας που οδηγεί σε ταχύτερη εξάντληση.
Τα στάδια είναι συνήθως τέσσερα:
Εξάντληση αποθηκών σιδήρου
- Τα αποθέματα σιδήρου του σώματος (κυρίως στο ήπαρ) μειώνονται
- Σε αυτό το στάδιο δεν υπάρχει άμεση επίδραση στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων
- Τα επίπεδα φερριτίνης ορού πέφτουν
Σιδηροπενική ερυθροποίηση
- Τα αποθέματα σιδήρου έχουν εξαντληθεί
- Η παροχή σιδήρου στο μυελό των οστών για παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων δεν επαρκεί
- Η κορεσμός τρανσφερρίνης μειώνεται
- Παρατηρείται μικρή αύξηση στο εύρος κατανομής ερυθρών (RDW)
Σιδηροπενική αναιμία
- Επηρεάζεται η παραγωγή αιμοσφαιρίνης
- Τα ερυθρά αιμοσφαίρια γίνονται μικρότερα (μικροκυτταρικά) και πιο άτονα στο χρώμα (υποχρωμικά)
- Η αιμοσφαιρίνη και ο αιματοκρίτης πέφτουν κάτω από τα φυσιολογικά όρια
- Εμφανίζονται συμπτώματα αναιμίας
Σοβαρή σιδηροπενική αναιμία
- Σημαντική πτώση αιμοσφαιρίνης
- Εντονότερα συμπτώματα
- Ενδέχεται να οδηγήσει σε μακροχρόνιες επιπλοκές, όπως βλάβες οργάνων, καρδιακά προβλήματα και χρόνια κόπωση
Συμπτώματα και σημάδια έλλειψης σιδήρου
Στο πρώτο στάδιο της έλλειψης σιδήρου, ίσως να μην εμφανίζεις καθόλου συμπτώματα. Καθώς όμως οι διατροφικές σου ανάγκες δεν καλύπτονται, μπορεί να αρχίσουν να εμφανίζονται τα τυπικά συμπτώματα.
Πρώτα σημάδια έλλειψης σιδήρου:
- Κόπωση και αδυναμία
- Ωχρότητα κάτω από τα βλέφαρα, στα ούλα και στη βάση των νυχιών
- Δύσπνοια και εύκολη κόπωση μετά από ελαφριά σωματική άσκηση
- Πονοκέφαλος
- Ζάλη, ιδιαίτερα όταν σηκώνεσαι απότομα
- Κρύα χέρια και πόδια
Αν αγνοήσεις τα σημάδια, μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρότερα συμπτώματα όπως:
- Εύθραυστα νύχια και ραβδώσεις στα νύχια
- Τριχόπτωση
- Λαχτάρα για μη βρώσιμα αντικείμενα όπως πάγος, χώμα ή άργιλος (pica)
- Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών
- Δυσκολία συγκέντρωσης και "θολούρα" στη σκέψη
- Αρρωσταίνεις πιο συχνά και η ανάρρωση διαρκεί περισσότερο
- Φλεγμονή ή πόνος στη γλώσσα
- Ταχυκαρδία, ειδικά με ήπια δραστηριότητα
Σε ακραίες περιπτώσεις ίσως εμφανιστούν συμπτώματα όπως:
- Έντονη κόπωση και αδυναμία, ώστε να μην μπορείς να εκτελέσεις τις καθημερινές σου δραστηριότητες
- Έντονη ωχρότητα, ιδιαίτερα στο πρόσωπο, τα νύχια και τους βλεννογόνους
- Πόνος στο στήθος
- Ταχυκαρδία ή αρρυθμίες
- Ζάλη που οδηγεί σε λιποθυμία
- Πιο συχνοί και έντονοι πονοκέφαλοι
- Δυσκολία στη συγκέντρωση, προβλήματα μνήμης και ευερεθιστότητα
- Ραγάδες στις γωνίες του στόματος
- Κοιλονυχία (κουταλοειδή νύχια)
- Δυσανεξία στο κρύο
- Συχνές λοιμώξεις και βραδεία επούλωση τραυμάτων
- Παιδιά με σοβαρή έλλειψη σιδήρου μπορεί να έχουν καθυστέρηση ανάπτυξης και συμπεριφορικά προβλήματα
- Έγκυες γυναίκες με έλλειψη σιδήρου έχουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους γέννησης
Ποιοι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο έλλειψης σιδήρου;
Γενικά, γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και παιδιά έχουν το υψηλότερο κίνδυνο έλλειψης σιδήρου.
- Οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω μηνιαίας αιμορραγίας.
- Οι έγκυες γυναίκες έχουν αυξημένη ανάγκη για σίδηρο καθώς ο όγκος του αίματος αυξάνεται κατά περίπου 50%. Επίσης, χρειάζονται επιπλέον σίδηρο για την ανάπτυξη του εμβρύου και του πλακούντα. Μετά τον τοκετό, μπορεί να χρειαστεί να λάβουν συμπληρώματα αν έχουν σημαντική αιμορραγία στη διάρκεια της γέννας.
- Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά πρέπει να καταναλώνουν αρκετές τροφές πλούσιες σε σίδηρο για να στηριχθεί η ανάπτυξη και η γνωσιακή τους εξέλιξη.
- Οι χορτοφάγες και οι βίγκαν διατρέχουν κίνδυνο έλλειψης αφού δεν καταναλώνουν αιμικό σίδηρο. Ο σίδηρος από φυτικά προϊόντα απορροφάται πιο δύσκολα, οπότε μπορεί να μην καλύπτουν τις συνιστώμενες ανάγκες.
- Οι αθλήτριες κινδυνεύουν περισσότερο από έλλειψη σιδήρου, επειδή η εντατική άσκηση αυξάνει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και απαιτεί περισσότερο σίδηρο για την αιμοσφαιρίνη. Επίσης, χάνουν σίδηρο μέσω του ιδρώτα και των τραυματισμών.
- Άτομα με ορισμένες παθήσεις, όπως γαστρεντερικές αιμορραγίες, σοβαρές αλλεργίες ή αυτοάνοσα νοσήματα, ίσως δυσκολεύονται να απορροφήσουν τον σίδηρο, ακόμα και αν καταναλώνουν επαρκείς ποσότητες.
-
Advertisement
Πώς διαγιγνώσκεται η έλλειψη σιδήρου;
Ένας απλός αιματολογικός έλεγχος μπορεί να αποκαλύψει τα σημάδια της έλλειψης σιδήρου. Ωστόσο, οι περισσότερες γυναίκες ενημερώνονται για την έλλειψη μόνο κατά τις τακτικές εξετάσεις, όταν έχει ήδη εξελιχθεί σε αναιμία.
Αν παρατηρήσεις συμπτώματα έλλειψης σιδήρου, μπορείς να ζητήσεις αιματολογικό έλεγχο για τα επίπεδα του.
Η εξέταση αίματος περιλαμβάνει έλεγχο για:
- Γενική αίματος (CBC)
- Φερριτίνη ορού (η πιο ευαίσθητη εξέταση για τα αποθέματα σιδήρου)
- Σίδηρος ορού που δείχνει την κυκλοφορία του
- Ολική σιδηροδεσμευτική ικανότητα (TIBC), που υποδηλώνει τη δυνατότητα σύνδεσης της τρανσφερίνης με σίδηρο
Πώς θεραπεύεται η έλλειψη σιδήρου;
Τα περισσότερα στάδια της έλλειψης σιδήρου θεραπεύονται με αλλαγές στη διατροφή ή με συμπληρώματα. Αν υπάρχει υποκείμενο πρόβλημα υγείας που μειώνει τα αποθέματα σιδήρου, η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία.
Τρόποι αντιμετώπισης:
- Αύξησε την πρόσληψη τροφών πλούσιων σε σίδηρο: μοσχάρι, αρνί, χοιρινό, κοτόπουλο, στρείδια, σαρδέλες, τόνο, συκώτι, νεφρά και άλλα ζωικά προϊόντα. Φυτικές πηγές: όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια), τόφου, τέμπε, σπανάκι και άλλα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, κινόα, κολοκυθόσποροι και εμπλουτισμένα προϊόντα.
- Συνδύασε πηγές σιδήρου με βιταμίνη C, για καλύτερη απορρόφηση.
- Απέφυγε τρόφιμα και ροφήματα που εμποδίζουν την απορρόφηση του σιδήρου, όπως τρόφιμα με πολύ ασβέστιο, τσάι, καφές και αλκοόλ.
- Λάβε συμπληρώματα σιδήρου. Υπάρχουν διάφορες μορφές (θειικό ή γλυκονικό σίδηρο). Καλύτερα να λαμβάνονται μεταξύ των γευμάτων μαζί με βιταμίνη C.
- Σε σοβαρές περιπτώσεις ή όταν δεν αντέχεις τα συμπληρώματα από το στόμα, μπορεί να χρειαστεί ενδοφλέβιος σίδηρος.
- Αντιμετώπισε τις υποκείμενες αιτίες όπως βαριά εμμηνορροϊκή αιμορραγία, γαστρεντερική αιμορραγία και διαταραχές απορρόφησης.
Ζώντας με έλλειψη σιδήρου
Αν και η έλλειψη σιδήρου είναι συχνή, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την υγεία και την ευεξία σου. Ο καλύτερος τρόπος για να τη διαγνώσεις και να τη θεραπεύσεις είναι να συμβουλευτείς τη γιατρό σου και να ζητήσεις εξετάσεις για τα επίπεδα σιδήρου. Αν διαπιστωθεί έλλειψη, μπορείς να κάνεις τις απαραίτητες αλλαγές.
Θυμήσου:
- Τα πρώτα σημάδια της έλλειψης σιδήρου είναι η κόπωση, η ωχρότητα, η δύσπνοια, ο πονοκέφαλος, η ζάλη και τα κρύα άκρα.
- Για πρόληψη, φρόντισε να τρέφεσαι ισορροπημένα.
- Για διάγνωση, ζήτησε αιματολογικό έλεγχο που να περιλαμβάνει γενική αίματος, φερριτίνη ορού, σίδηρο ορού και ολική σιδηροδεσμευτική ικανότητα.
Ελπίζουμε το άρθρο αυτό να σε βοηθήσει να κατανοήσεις καλύτερα την έλλειψη σιδήρου και να ζήσεις μια υγιή, ισορροπημένη ζωή.
Κατέβασε τώρα το WomanLog:
