Εμβόλια HPV
Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) είναι το πιο συχνό σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα στον κόσμο: υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να κολλήσεις τουλάχιστον έναν τύπο HPV κατά τη διάρκεια της ζωής σου. Τα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν την καλή υγιεινή και το ασφαλές σεξ, τον τακτικό έλεγχο και τον εμβολιασμό, στον οποίο επικεντρωνόμαστε στο συγκεκριμένο άρθρο.
Τα εμβόλια HPV αποτελούν έναν ασφαλή κι αποτελεσματικό τρόπο να εκπαιδεύσεις το ανοσοποιητικό σου σύστημα να καταπολεμά τον ιό HPV. Ιδανικά, ο εμβολιασμός καλό είναι να γίνεται πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Μπορείς όμως να εμβολιαστείς και αργότερα στη ζωή σου, παρόλο που το εμβόλιο δεν θα είναι αποτελεσματικό ενάντια σε στελέχη με τα οποία έχεις ήδη μολυνθεί, ούτε μπορεί να προλάβει νόσους που σχετίζονται με αυτά, ενώ είναι λιγότερο αποτελεσματικό σε περιπτώσεις παλαιότερης λοίμωξης.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ιοί HPV θεωρούνται το πιο συχνό σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Υπάρχουν πάνω από 100 θηλωματοϊοί που μολύνουν το δέρμα ή το βλεννογόνο των γεννητικών οργάνων και εκτιμάται πως πάνω από το 70% των σεξουαλικά ενεργών αντρών και γυναικών έχουν μολυνθεί κάποια στιγμή στη ζωή τους. Αν και συνήθως μεταδίδεται κατά τη διάρκεια σεξουαλικής επαφής, μπορεί επίσης να περάσει και με στενή, μη σεξουαλική επαφή με άτομο που φέρει τον ιό.
Υπάρχουν αρκετά εμβόλια, καθένα από τα οποία παρέχει προστασία ενάντια σε συγκεκριμένα στελέχη του HPV. Δεν περιέχουν DNA του ιού HPV και δεν είναι λοιμογόνα. Αντί αυτού, περιέχουν σωματίδια που μοιάζουν με ιό, τα οποία εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό να τον αναγνωρίζει όταν έρθει σε επαφή με τον πραγματικό ιό. Αυτά τα εμβόλια είναι ιδιαίτερα ανοσογόνα, δηλαδή εξαιρετικά αποτελεσματικά.
Συχνά συμπτώματα
Οι περισσότερες περιπτώσεις HPV δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Ακόμα και όταν υπάρχουν συμπτώματα, είναι συνήθως ήπια και μπορεί να μην σχετίζονται απαραίτητα με κάποια νόσο. Οι λοιμώξεις από HPV συχνά περνούν απαρατήρητες λόγω της ασυμπτωματικής τους φύσης και όταν εμφανίζονται συμπτώματα, μπορεί να τα αποδώσουμε σε άλλη αιτία, ιδιαίτερα αφού συχνά υποχωρούν από μόνες τους.
Οι συμπτωματικοί HPV χωρίζονται συνήθως σε δύο τύπους—δερματικοί ιοί που μολύνουν κυρίως άκρα, χέρια, πόδια, χέρια και θώρακα, και οι βλεννογόνοι ιοί που προτιμούν ζεστά, υγρά περιβάλλοντα όπως τα γεννητικά όργανα, ο πρωκτικός σωλήνας, το στόμα και ο φάρυγγας. Οι ιοί αυτοί προκαλούν καλοήθεις βλάβες, όπως κονδυλώματα—μικρά εξογκώματα στο χρώμα του δέρματος, μερικές φορές με εμφάνιση ανθοκραμβίου. Τα κονδυλώματα μπορεί να συνοδεύονται από φαγούρα ή ενόχληση.
Στις γυναίκες, τα γεννητικά κονδυλώματα (ή κονδυλώματα) μπορεί να αναπτυχθούν στα χείλη του αιδοίου, στα τοιχώματα του κόλπου, στην περιοχή μεταξύ εξωτερικών γεννητικών οργάνων και πρωκτού, στον πρωκτικό σωλήνα, αλλά και στον τράχηλο. Στους άντρες, εντοπίζονται συχνότερα στη βάλανο ή το σώμα του πέους, το όσχεο ή τον πρωκτό. Βλεννογόνια κονδυλώματα μπορεί επίσης να εμφανιστούν στο στόμα ή τον φάρυγγα ατόμου που ήρθε σε σεξουαλική (στοματική) επαφή με φορέα.
Άλλα συμπτώματα του HPV περιλαμβάνουν:
- Αιματηρά σημάδια ή ήπια αιμορραγία μεταξύ ή μετά την περίοδο
- Αιμορραγία περιόδου μεγαλύτερη και εντονότερη από το συνηθισμένο
- Αιμορραγία μετά τη σεξουαλική επαφή, τον κολπικό καθαρισμό ή τη γυναικολογική εξέταση
- Αυξημένες κολπικές εκκρίσεις
- Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή
Αυτά τα συμπτώματα δεν είναι αρκετά χαρακτηριστικά για να διαγνώσεις μόνη σου HPV, σίγουρα όμως αποτελούν λόγο για να επισκεφτείς το γιατρό σου. Ο HPV και οι σχετικές επιπλοκές (όπως σε κάθε κατάσταση) αντιμετωπίζονται ευκολότερα αν εντοπιστούν έγκαιρα.
Πολλοί κοινωνικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία και ασφάλειά σου. Αυξάνεις τον κίνδυνο να μολυνθείς με HPV (και άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα) αν:
- Δεν ρωτάς τη σεξουαλική/ες σύντροφό/ες για το ιστορικό τους
- Δεν ελέγχεις τον εαυτό σου και τον/τη σύντροφό σου για ΣΜΝ όταν ξεκινάς νέα σχέση
- Έχεις ελλιπή ή ανεπαρκή κατανόηση βασικών όρων σεξουαλικής συμπεριφοράς ή ανθρώπινης ανατομίας
- Κάνεις σεξ χωρίς προφυλακτικό (μέθοδοι αντισύλληψης χωρίς φυσικό φραγμό προλαμβάνουν μόνο την εγκυμοσύνη, όχι τα ΣΜΝ)
- Διατηρείς χαμηλό επίπεδο υγιεινής
- Έχεις ιστορικό άλλης λοίμωξης ΣΜΝ
- Έχεις εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα
Αν θέλεις να προστατευτείς εσύ και τα αγαπημένα σου πρόσωπα, ενημερώσου και μείνε διαρκώς ενήμερη. Καλλιέργησε υγιή, ανοιχτή επικοινωνία με εν δυνάμει ή υπάρχουσες σεξουαλικές σχέσεις και ελέγξου συχνά.
HPV & καρκίνος
Τα στελέχη HPV υψηλού κινδύνου (όπως οι τύποι 16 και 18) έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εξελιχθούν σε καρκίνο. Μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο τραχήλου μήτρας, αλλά και καρκίνους του κόλου, του πρωκτού, του κόλπου, των χειλέων του αιδοίου, του πέους και των αμυγδαλών.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ιός HPV μπορεί να εξαλειφθεί από το ανοσοποιητικό σύστημα. Ωστόσο, αν η λοίμωξη επιμείνει και δεν αντιμετωπιστεί, υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθεί σε προκαρκινικές ή καρκινικές αλλοιώσεις. Επειδή ο καρκίνος χρειάζεται χρόνια για να αναπτυχθεί (περίπου 15-20 έτη), τα συμπτώματα συχνά εμφανίζονται με αργό ρυθμό. Αυτός είναι ένας λόγος που τα τακτικά τεστ HPV μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά σε περίπτωση λοίμωξης με επικίνδυνο στέλεχος.
Εμβόλια HPV
Τα εμβόλια HPV κυκλοφορούν από το 2006 και σε ορισμένες χώρες έχουν ενταχθεί στον τακτικό εμβολιασμό. Όλα τα υπάρχοντα εμβόλια HPV προστατεύουν αποτελεσματικά από τους τύπους 16 και 18 (που προκαλούν μεγάλο ποσοστό καρκίνων, συμπεριλαμβανομένων του 70% των καρκίνων τραχήλου μήτρας). Κάποια προστατεύουν και από τους τύπους 6 και 11 (που προκαλούν περίπου το 90% των κονδυλωμάτων).
Τα εμβόλια προσφέρουν τη μέγιστη προστασία ως προληπτικό μέτρο. Αν μπορείς, να εμβολιαστείς πριν από την πιθανή έκθεση στον HPV, δηλαδή ιδανικά πριν ξεκινήσει η σεξουαλική σου δραστηριότητα. Το εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί από την ηλικία των 9 ετών, όμως η ηλικία της λήπτριας επηρεάζει τον αριθμό των προτεινόμενων δόσεων. Μέχρι την ηλικία των 15 ετών, χορηγούνται 2 δόσεις με διάστημα 6-12 μηνών. Από τα 15 και μετά, χρειάζονται 3 δόσεις και το μεσοδιάστημα εξαρτάται από το εμβόλιο.
Γενικότερα, συνίσταται ο εμβολιασμός όλων κάτω των 27 ετών που δεν έχουν εμβολιαστεί. Μετά την ηλικία αυτή, οι ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε περίπτωσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, όμως ακόμα και αργότερα στη ζωή, ο εμβολιασμός παραμένει ωφέλιμος.
Διαφορετικές εμπορικές ονομασίες καλύπτουν διαφορετικούς τύπους HPV και έχουν διαφορά στη διάρκεια προστασίας. Π.χ. το Gardasil προσφέρει προστασία για 10+ χρόνια, το Gardasil 9 για τουλάχιστον 6 χρόνια, ενώ το Cervarix για τουλάχιστον 9 χρόνια.
Παρενέργειες
Οι παρενέργειες των εμβολίων HPV είναι σπάνιες κι ήπιες, παρόμοιες με εκείνες των περισσότερων εμβολίων. Συνήθως πρόκειται για αντίδραση στο τρύπημα με τη βελόνα (σε συνδυασμό με φόβο ή άγχος), παρά στο ίδιο το περιεχόμενο του εμβολίου. Πιο συχνές παρενέργειες είναι:
- Ναυτία
- Πονοκέφαλος
- Ζάλη ή λιποθυμία
- Πόνος, ερυθρότητα ή οίδημα στο σημείο του μπράτσου όπου έγινε το εμβόλιο
Υπάρχουν κάποια δεδομένα. Για να αποφευχθούν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, το εμβόλιο δεν πρέπει να χορηγείται σε άτομα που:
- έχουν αλλεργία στο εμβόλιο HPV ή σε κάποιο συστατικό του (ακόμα και ήπια ή πιθανή αντίδραση πρέπει να αξιολογείται και να συζητείται πριν τον εμβολιασμό)
- είναι έγκυες
Πώς λειτουργούν τα εμβόλια HPV
Τα εμβόλια HPV χορηγούνται με ενδομυϊκή ένεση στο μπράτσο. Η διαδικασία διαρκεί δευτερόλεπτα, αν και το συνολικό ραντεβού μπορεί να κρατήσει λίγο περισσότερο.
Τα εμβόλια αυτά δεν περιέχουν γενετικό υλικό του ιού· περιέχουν σωματίδια που μοιάζουν με ιό (από τις επιφανειακές πρωτεΐνες του HPV), σχεδιασμένα ώστε να αναγνωρίζει το ανοσοποιητικό το στέλεχος-στόχο πριν εκτεθεί στο φυσικό ιό. Αυτό μπορεί σε μικρό βαθμό να προσφέρει προστασία και έναντι επιπλέον στελεχών.
Τα συστατικά του εμβολίου χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
- Αντιγόνα (ενεργά συστατικά): μικρές ποσότητες ολόκληρων (εξασθενημένων) ή ατελών ιών ή βακτηρίων που «διδάσκουν» στο σώμα να αναγνωρίζει και να καταπολεμά τη λοίμωξη για την οποία εμβολιάζεται
- Έκδοχα (ανενεργά συστατικά): βοηθούν στη βελτίωση της ανοσολογικής απάντησης ή λειτουργούν ως συντηρητικά, σταθεροποιητές ή γαλακτωματοποιητές (ανάλογα με το συστατικό)
- Ενέσιμο ύδωρ (ύδωρ προς ένεση)
Το Gardasil περιέχει πρωτεΐνες του HPV τύπων 6, 11, 16 & 18, άμορφο θειικό υδροξυφωσφορικό αλουμίνιο, πρωτεΐνη ζυμομυκήτων, χλωριούχο νάτριο, L-ιστιδίνη, πολυσορβικό 80, βορικό νάτριο και νερό.
Το Gardasil 9 περιέχει πρωτεΐνες των HPV τύπων 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58, άμορφο θειικό υδροξυφωσφορικό αλουμίνιο, πρωτεΐνη ζυμομυκήτων, χλωριούχο νάτριο, L-ιστιδίνη, πολυσορβικό 80, βορικό νάτριο και νερό.
Το Cervarix περιέχει ως δραστικά συστατικά την πρωτεΐνη L1 του HPV-16 και του HPV-18, καθώς και 3-O- δεσακυλο-4'- μονοφωσφορυλιωμένο λιπιδικό Α (MPL), υδροξείδιο του αλουμινίου, χλωριούχο νάτριο, μονοβασικό φωσφορικό νάτριο και νερό.
Μακροχρόνιες μελέτες
Επειδή τα εμβόλια HPV είναι σχετικά καινούργια, η μακροχρόνια επίδρασή τους παραμένει υπό διερεύνηση, ειδικά δεδομένου ότι οι καρκίνοι αναπτύσσονται συνήθως μακροπρόθεσμα. Είναι λοιπόν σημαντικό να επισκέπτεσαι τη γιατρό ή γυναικολόγο σου για προληπτικούς ελέγχους, συμπεριλαμβανομένων τεστ HPV και Παπανικολάου, ακόμα κι αν έχεις εμβολιαστεί.
Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να συνεχίσουμε να ενημερωνόμαστε εμείς και οι νεότερες γενιές για την ασφαλή σεξουαλική συμπεριφορά, τόσο στο σωματικό όσο και στο ψυχολογικό επίπεδο. Το ανοιχτό πλαίσιο συζήτησης, χωρίς στίγμα για κάθε πρόβλημα υγείας, διευρύνει τη γνώση και αυξάνει το ποσοστό όσων αναζητούν θεραπεία.
Μπορείς να παρακολουθείς τον κύκλο σου με το WomanLog. Κατέβασε την εφαρμογή WomanLog τώρα:
Κατέβασέ το από το Google Play
