Ενδομητρίωση
Η ενδομητρίωση είναι μια γυναικολογική πάθηση που προκαλείται από την παρουσία κυττάρων του ενδομητρίου εκτός της μήτρας. Θεωρείται μια από τις βασικές αιτίες υπογονιμότητας στις γυναίκες. Δεν υπάρχει γνωστή ίαση, αλλά υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
Η ενδομητρίωση είναι μια συχνά επώδυνη κατάσταση που επηρεάζει εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως. Ωστόσο, υπάρχει έλλειψη πληροφόρησης στο ευρύ κοινό και μπορεί να χρειαστούν χρόνια και πολλές επισκέψεις σε ειδικούς για να γίνει η σωστή διάγνωση. Αυτό οφείλεται εν μέρει και στη νορμαλοποίηση και υποτίμηση του πόνου των γυναικών.
Κάθε μήνα, το ενδομήτριο, η επένδυση της μήτρας μιας γυναίκας, παχαίνει προετοιμαζόμενο για μια πιθανή εγκυμοσύνη. Ελλείψει γονιμοποιημένου ωαρίου, αυτή η επένδυση αποβάλλεται με τη μορφή αίματος περιόδου. Μια γυναίκα που πάσχει από ενδομητρίωση έχει ιστό που μοιάζει με το ενδομήτριο να αναπτύσσεται εκτός της μήτρας. Ο ιστός αυτός συμπεριφέρεται όπως το ενδομήτριο: παχαίνει, αποσυντίθεται και αποβάλλεται σε κάθε κύκλο, αλλά επειδή δεν μπορεί να φύγει από το σώμα, παγιδεύεται. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις, οζίδια ή κύστεις, καθώς και φλεγμονή, οδηγώντας στη δημιουργία ινώδους ουλώδους ιστού και συμφύσεων που ενώνουν τα γειτονικά όργανα.
Η ενδομητρίωση προσβάλλει κυρίως γυναίκες, ωστόσο, σε σπάνιες περιπτώσεις έχει καταγραφεί και σε άνδρες. Υπάρχουν τουλάχιστον είκοσι αναφερόμενες περιπτώσεις ανδρικής ενδομητρίωσης στις οποίες εντοπίστηκαν παρόμοιοι παθολογικοί ιστοί—κυρίως στην ουροδόχο κύστη, το κατώτερο κοιλιακό τοίχωμα και τη βουβωνική χώρα.
Συμπτώματα
Μια ποικιλία συμπτωμάτων μπορεί να προκληθεί από την ενδομητρίωση, ωστόσο, η βαρύτητα των συμπτωμάτων δεν υποδηλώνει πάντα τη σοβαρότητα της πάθησης.
Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι ο πόνος, όπως:
- Πολύ έντονες κράμπες περιόδου, κοιλιακός πόνος και πόνος στη μέση, συχνά ενισχυόμενος γύρω από τις μέρες της περιόδου—ο πόνος αυτός μπορεί να χειροτερεύσει με το χρόνο.
- Χρόνιος πόνος στη μέση και τη λεκάνη
- Πόνος κατά τη διάρκεια ή μετά τη σεξουαλική επαφή—συνήθως περιγράφεται ως “βαθύς” πόνος και διαφέρει από εκείνον που νιώθεται στην είσοδο του κόλπου κατά τη διείσδυση
- Εντερικός πόνος
- Επώδυνες κενώσεις ή πόνος κατά την ούρηση στη διάρκεια της περιόδου—σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει αίμα στα κόπρανα ή στα ούρα
Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Πεπτικά προβλήματα—διάρροια, δυσκοιλιότητα, φούσκωμα ή ναυτία, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της περιόδου
- Έντονη αιμορραγία—περιστασιακά βαριά ροή ή σταγόνες αίματος ανάμεσα στις περιόδους
- Υπογονιμότητα—συχνά η διάγνωση της ενδομητρίωσης μπαίνει όταν γίνεται διερεύνηση της υπογονιμότητας
Αιτίες
Παρά το ότι η ενδομητρίωση είναι συχνό και διαρκές πρόβλημα, δεν γνωρίζουμε ακόμη με σαφήνεια τι την προκαλεί. Πολλές γυναίκες αναφέρουν ότι δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψη όταν περιγράφουν τα συμπτώματά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα καθυστερημένη διάγνωση και παρατεταμένη ταλαιπωρία. Ορισμένες προκαταλήψεις μεταξύ επαγγελματιών υγείας εξακολουθούν να υφίστανται, αν και η κατάσταση βελτιώνεται σταδιακά.
Πιθανές αιτίες περιλαμβάνουν:
- Μετασχηματισμός περιτοναϊκών κυττάρων. Ορμόνες ή ανοσολογικοί παράγοντες μπορεί να ευνοήσουν τον μετασχηματισμό των κυττάρων του περιτοναίου—της εσωτερικής επένδυσης της κοιλιάς—σε κύτταρα όμοια με του ενδομητρίου.
- Μετασχηματισμός εμβρυϊκών κυττάρων. Ορμόνες όπως τα οιστρογόνα μπορεί να μετασχηματίσουν εμβρυϊκά κύτταρα—κύτταρα στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης—σε εστίες ενδομητριωσικού ιστού κατά την εφηβεία.
- Επεμβάσεις. Κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης, όπως υστερεκτομή ή καισαρική τομή, ενδομητρικά κύτταρα μπορεί να μεταφερθούν κατά λάθος και να προσκολληθούν στην τομή.
- Μεταφορά ενδομητρικών κυττάρων. Τα αιμοφόρα αγγεία ή το λεμφικό σύστημα μπορεί να μεταφέρουν ενδομητρικά κύτταρα σε άλλα μέρη του σώματος, π.χ. κατά την παλίνδρομη έμμηνο ρύση (όπου το αίμα ρέει πίσω στη λεκάνη κατά την περίοδο), φαινόμενο που παρατηρείται σε πολλές γυναίκες σε κάποιο βαθμό.
- Γενετικοί παράγοντες. Επειδή η ενδομητρίωση έχει κληρονομική εμφάνιση, ίσως αποτελεί κληρονομική πάθηση.
- Ορμόνες. Τα οιστρογόνα φαίνεται ότι ευνοούν την ενδομητρίωση. Οι επιστήμονες ερευνούν κατά πόσο η ενδομητρίωση οφείλεται σε κάποιο πρόβλημα του ορμονικού συστήματος του σώματος.
Η ενδομητρίωση συνήθως εμφανίζεται αρκετά χρόνια μετά την έναρξη της έμμηνου ρύσεως. Πιστεύεται ότι αυξάνεται ο κίνδυνος για γυναίκες που ξεκινούν περίοδο σε μικρή ηλικία. Η διάρκεια και η ένταση του κύκλου περιόδου επίσης ίσως συνδέονται με την ανάπτυξη της νόσου, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα.
Ορισμένες καταστάσεις επιδεινώνουν την ενδομητρίωση, ενώ άλλες προσωρινά ανακουφίζουν τα συμπτώματα. Για παράδειγμα, ένα αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να μην αναγνωρίζει και να μη σκοτώνει τα ενδομητριωσικά κύτταρα εκτός μήτρας, επιτρέποντάς τους να αναπτυχθούν και να προκαλέσουν προβλήματα. Υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων ή μακροχρόνια έκθεση σε οιστρογόνα που παράγει το σώμα θεωρούνται επίσης πιθανοί παράγοντες κινδύνου.
Αντίθετα, τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν προσωρινά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και οι γυναίκες που έχουν γεννήσει έχουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης. Η καθυστερημένη εμμηνόπαυση (60–65 ετών) αυξάνει τον κίνδυνο ενδομητρίωσης καθώς το σώμα συνεχίζει να παράγει οιστρογόνα, αν και έχει παρατηρηθεί ότι τα συμπτώματα εξαφανίζονται πλήρως μετά την εμμηνόπαυση.
Πιθανές επιπλοκές
Η πιο συχνή επιπλοκή της ενδομητρίωσης είναι η υπογονιμότητα. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους: βλάβη στις σάλπιγγες, ορμονικές αλλαγές, φλεγμονή στη λεκάνη, συμφύσεις, διαταραχή του ανοσοποιητικού ή βλάβη στα ωάρια.
Παρ’ όλα αυτά, πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση μπορούν να μείνουν έγκυες και να κυοφορήσουν με επιτυχία. Καθώς η πάθηση αυτή μπορεί να επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου, είναι πιθανότερο μια γυναίκα να κυοφορήσει επιτυχώς σε νεαρή ηλικία.
Η ίδια η ενδομητρίωση είναι καλοήθης, ωστόσο έχουν διαπιστωθεί συσχετίσεις με τον καρκίνο των ωοθηκών. Παρόλο που είναι σπάνιο, αδενοκαρκινώματα που σχετίζονται με την ενδομητρίωση μπορούν να εμφανιστούν αργότερα στη ζωή.
Διάγνωση
Η ενδομητρίωση μπορεί να μείνει χωρίς θεραπεία για χρόνια αν δεν διαγνωστεί σωστά. Υπάρχουν κάποιες εξετάσεις που βοηθούν στον εντοπισμό της.
Γυναικολογική εξέταση
Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, η γιατρός ψηλαφεί τη λεκάνη για ανωμαλίες, όπως κύστεις ή ουλές. Μικρές εστίες ενδομητρίωσης μπορεί να μην εντοπιστούν εκτός εάν έχουν προκαλέσει κάποια κύστη.
Το υπερηχογράφημα χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας για να δημιουργήσει εικόνες του εσωτερικού του σώματος. Για τη λήψη των εικόνων μπορεί να χρησιμοποιηθεί διακοιλιακός ή διακολπικός ηχοβολέας (transducer). Ένας συνδυασμός των δύο δίνει πληρέστερη εικόνα των γεννητικών οργάνων. Το τυπικό υπερηχογράφημα δεν παρέχει διάγνωση με βεβαιότητα, αλλά μπορεί να εντοπίσει κύστεις που σχετίζονται με την ενδομητρίωση, γνωστές και ως ενδομητριώματα.
Μαγνητική τομογραφία
Η μαγνητική τομογραφία (MRI) χρησιμοποιεί μαγνητικό πεδίο και ραδιοκύματα για να αποτυπώσει λεπτομερείς εικόνες των οργάνων και ιστών του σώματος. Μπορεί να βοηθήσει στο χειρουργικό σχεδιασμό, παρέχοντας λεπτομερείς πληροφορίες για τη θέση και το μέγεθος των εστιών ενδομητρίωσης.
Η λαπαροσκόπηση είναι είδος επέμβασης, ο μόνος τρόπος για πλήρη επιβεβαίωση της διάγνωσης. Κατά τη διάρκεια της λαπαροσκόπησης, γίνεται μια μικρή τομή κοντά στον ομφαλό και εισάγεται το λαπαροσκόπιο που επιτρέπει την άμεση παρατήρηση ιστού ενδομητρίωσης εκτός μήτρας.
Η λαπαροσκόπηση δείχνει τη θέση, την έκταση και το μέγεθος των εστιών της νόσου. Η χειρουργός μπορεί να πάρει δείγμα ιστού για περαιτέρω έλεγχο. Συχνά, με σωστό χειρουργικό σχεδιασμό, η ενδομητρίωση μπορεί να αφαιρεθεί πλήρως στη λαπαροσκόπηση.
Θεραπεία
Κρίσιμο βήμα στην ανακούφιση των συμπτωμάτων είναι η διατήρηση υγιεινού τρόπου ζωής. Πολλές γυναίκες με χρόνιο πυελικό πόνο βρίσκουν ανακούφιση στη συστηματική άσκηση.
Ορισμένες τροφές σχετίζονται με επιδείνωση των συμπτωμάτων, όπως:
- Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά, που βρίσκονται κυρίως σε τηγανητά και επεξεργασμένα προϊόντα.
- Κόκκινο κρέας. Μελέτες δείχνουν ότι η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο ενδομητρίωσης.
- Γλουτένη.
Αναλγητικά φάρμακα όπως η ιβουπροφαίνη ή η ναπροξένη συστήνονται συχνά για την ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Μια άλλη επιλογή είναι η ορμονική θεραπεία.
Η εναλλαγή των ορμονών κατά τη διάρκεια του κύκλου προκαλεί αύξηση, διάσπαση και αποβολή του ενδομητριωσικού ιστού. Η ορμονική αγωγή μπορεί να επιβραδύνει ή να αναστείλει την ανάπτυξη του ιστού και να προλάβει νέες εστίες, αλλά δεν αποτελεί μόνιμη λύση—μετά τη διακοπή της θεραπείας τα συμπτώματα συνήθως επιστρέφουν.
Ο συνδυασμός αναλγητικών και ορμονικών φαρμάκων μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση ή την εξάλειψη του πόνου από ενδομητρίωση. Ωστόσο, αυτό δεν συνιστάται σε γυναίκες που προσπαθούν να μείνουν έγκυες.
Ορμονικά αντισυλληπτικά (αντισυλληπτικά χάπια, δαχτυλίδια ή αυτοκόλλητα) ρυθμίζουν τις ορμόνες που ευθύνονται για τη συσσώρευση ιστού. Πολλές γυναίκες αναφέρουν ελαφρύτερη και συντομότερη περίοδο όταν χρησιμοποιούν ορμονικό αντισυλληπτικό. Ιδιαίτερα τα σχήματα συνεχούς λήψης μπορούν να μειώσουν ή και να εξαλείψουν τον πόνο.
Αγωνιστές και ανταγωνιστές της γοναδοτροπίνης Gn-RH είναι φάρμακα που εμποδίζουν την παραγωγή ορμονών που διεγείρουν τις ωοθήκες, ελαττώνοντας τα οιστρογόνα και διακόπτοντας την περίοδο. Αυτό συρρικνώνει τον ιστό ενδομητρίωσης. Επειδή δημιουργούν τεχνητή εμμηνόπαυση, συνδυάζονται συχνά με χαμηλή δόση οιστρογόνου ή προγεστερόνης, μειώνοντας τις παρενέργειες (όπως εξάψεις, κολπική ξηρότητα, οστεοπόρωση). Με τη διακοπή της θεραπείας η περίοδος και η γονιμότητα επανέρχονται.
Διάφορα σκευάσματα προγεστίνης, μεταξύ των οποίων ενέσιμα αντισυλληπτικά, εμφυτεύματα, σπιράλ με λεβονοργεστρέλη ή δισκία προγεστίνης, μπορούν να διακόψουν την έμμηνο ρύση, εμποδίζοντας παράλληλα την ανάπτυξη των εστιών και ανακουφίζοντας από τα συμπτώματα.
Αναστολείς αρωματάσης είναι φάρμακα που μειώνουν τα επίπεδα οιστρογόνου στον οργανισμό. Η γιατρός μπορεί να συστήσει τη χρήση τους σε συνδυασμό με προγεστίνη ή ορμονικά αντισυλληπτικά στη θεραπεία της ενδομητρίωσης.
Η χειρουργική επέμβαση προτείνεται συνήθως όταν τα φάρμακα δεν αποδίδουν ή δεν είναι ανεκτά. Σε βαρύτερες περιπτώσεις, ιδιαίτερα αν επηρεάζονται έντερο, ουροδόχος κύστη, ουρητήρες ή νεύρα της λεκάνης, η χειρουργική είναι η συνιστώμενη επιλογή.
Συνιστάται η χειρουργική θεραπεία αν:
- Η διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι αβέβαιη για να ξεκινήσει άλλη θεραπεία.
- Παρουσιάζονται προβλήματα γονιμότητας.
- Υπάρχει ή θεωρείται ότι υπάρχει ενδομητρίωμα ωοθήκης.
Η γιατρός μπορεί να προχωρήσει σε λαπαροσκόπηση ή, στις πιο βαριές περιπτώσεις, σε κλασική ανοιχτή χειρουργική επέμβαση. Οι περισσότερες γυναίκες αντιμετωπίζονται λαπαροσκοπικά.
Συμπέρασμα
Όπως με κάθε πάθηση, η έγκαιρη διάγνωση βελτιώνει τις πιθανότητες πλήρους αποκατάστασης. Τακτικές επισκέψεις και μια έμπειρη γυναικολόγος συμβάλλουν σε αυτό. Η διαχείριση της ενδομητρίωσης είναι δύσκολη, ενώ η επιλογή της καλύτερης θεραπείας μπορεί να πάρει χρόνο, όμως η ενημέρωση είναι το πρώτο και σημαντικό βήμα.
Μπορείτε να παρακολουθείτε την περίοδό σας με το WomanLog. Κατεβάστε το WomanLog τώρα:
