Η Κροταφογναθική Άρθρωση (TMJ) και Σχετικές Διαταραχές
Το σφίξιμο της γνάθου είναι μία δυσάρεστη παρενέργεια της αγχώδους καθημερινότητας. Ίσως καταπονείτε υπερβολικά τη γνάθο σας αν τρίζετε τα δόντια σας το βράδυ, καταναλώνετε σκληρές τροφές ή έχετε κακή στάση σώματος! Εάν δεν αντιμετωπιστούν, αυτά τα συμπτώματα μπορούν να οδηγήσουν σε χρόνιες διαταραχές γνωστές ως διαταραχές της κροταφογναθικής άρθρωσης (TMJ).
Χαμόγελο, ομιλία, χασμουρητό, μάσηση — χρησιμοποιούμε έντονα τους μύες του προσώπου μας κάθε μέρα. Αλλά συνήθως δεν σκεφτόμαστε ιδιαίτερα αυτούς τους μύες, εκτός κι αν ανησυχούμε για τις ρυτίδες. Όταν μία δασκάλα γιόγκα, οδηγός διαλογισμού ή φυσικοθεραπεύτρια ζητήσει από τις πελάτισσές τους να χαλαρώσουν το πρόσωπο και τη γνάθο, οι περισσότερες εκπλήσσονται με το πόση ένταση κουβαλούν στους μυς του προσώπου!
Η TMJ, ή κροταφογναθική άρθρωση, είναι η άρθρωση που συνδέει τη κάτω γνάθο —τη γνάθο— με το κρανίο σας στους κροτάφους, εξ ου και το όνομά της. Οι μύες που ενώνονται στην άρθρωση εκτείνονται προς τα κάτω στα μάγουλα, τη γνάθο (μυς μασητήρας), και τον αυχένα, και προς τα πάνω μέχρι το κρανίο (μυς κροταφίτης). Οι μύες στο πίσω μέρος του αυχένα επίσης συμμετέχουν στη σωστή τοποθέτηση και λειτουργία της TMJ.
Η TMJ είναι υπεύθυνη για το να συγκρατεί τη γνάθο και, για παράδειγμα, για το μάσημα και την κατάποση. Είναι σημείο συνάντησης, άμεσα ή έμμεσα, για πολλούς σημαντικούς μυς του προσώπου και του αυχένα, οπότε ένα πρόβλημα εκεί μπορεί να σημαίνει κάποιο ζήτημα και σε συνδεδεμένες περιοχές. Οι διαταραχές της TMJ είναι ένδειξη υπερβολικού στρες στη ζωή σας.
Η «σωστή» ονομασία των διαταραχών της TMJ είναι TMD (temporomandibular disorders), αλλά συνήθως χρησιμοποιείται το όνομα της άρθρωσης για να περιγράψει τα σχετικά προβλήματα.
Αν η γνάθος σας είναι συνεχώς σφιγμένη και τρίζετε τα δόντια σας τη νύχτα ή ακόμα και κατά τη διάρκεια της ημέρας, σχεδόν πάντα συμβαίνει λόγω άγχους και στρες. Ας εξερευνήσουμε όμως και άλλες πιθανές αιτίες.
Γενετική και τραυματισμός
Η θέση και η δομή της γνάθου διαφέρει ελαφρώς από άτομο σε άτομο. Αν ακούτε κλικ ή «σκάσιμο» κατά το άνοιγμα και κλείσιμο του στόματος, χωρίς πόνο ή δυσφορία, πιθανόν η κάψα —η ινώδης μεμβράνη της άρθρωσης— να έχει ελαφρώς ασυνήθιστη θέση, με αποτέλεσμα η άρθρωση να «πηδάει» αντί να γλιστρά ομαλά.
Τέτοιες ιδιαιτερότητες είναι κληρονομικές. Μία άρθρωση που τρίβεται ίσως φθαρεί σε βάθος χρόνου, οπότε παρακολουθήστε το φαινόμενο, αλλά μην ανησυχείτε — το κλικ από μόνο του δεν αποτελεί διαταραχή, απλώς μία σωματική ιδιαιτερότητα.
Τα προβλήματα της TMJ μπορεί να σχετίζονται και με τη θέση των δοντιών και τη συνολική υγεία του στόματος. Μολύνσεις δοντιών ή θέματα με τους γομφίους μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή στην TMJ.
Αντίστοιχα, ένας τραυματισμός μπορεί να προκαλέσει μετατόπιση της γνάθου. Αν μετά από πτώση ή ισχυρό πλήγμα νιώσετε πόνο στην περιοχή, αξίζει να εξεταστούν τα οστά του προσώπου σας. Ο τραυματισμός δεν χρειάζεται να αφορά το κεφάλι ή το πρόσωπο για να επηρεάσει την TMJ· μπορεί να είναι οπουδήποτε στο σώμα, π.χ. στα πόδια ή στην πλάτη. Η γιατρός ή η οδοντίατρός σας πιθανότατα θα ζητήσει ακτινογραφία της γνάθου για να αποκλείσει τραυματισμό.
Οι διαταραχές της TMJ συχνά συνδέονται με άλλα προβλήματα υγείας. Η γνάθος λειτουργεί ως «αδύναμος κρίκος» που σηματοδοτεί πιο σοβαρά προβλήματα όπως αλλεργίες, δυσκολίες στην αναπνοή, χρόνιο μυϊκό ή νευρικό πόνο, διαταραχές ύπνου και άγχους, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, και άλλα. Ο πόνος στη γνάθο, επίσης, έχει αναγνωριστεί ως πιθανό σημάδι ρευματοειδούς και άλλων μορφών αρθρίτιδας.
Θέση της γλώσσας
Αν νιώθετε πόνο στη γνάθο, προσέξτε πού ακουμπά η γλώσσα σας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όταν ξεκουράζεται, η γλώσσα οφείλει να εφάπτεται πίσω από τα άνω δόντια στον ουρανίσκο, με ήπια πίεση. Αν αυτό δεν σας βγαίνει φυσικά, είναι δύσκολο να το «εκπαιδεύσετε», αλλά γίνεται. Αν η γλώσσα ακουμπά ανάμεσα στους γομφίους, στα κάτω δόντια ή κάπου αλλού, ασκεί έξτρα πίεση στη γνάθο και τον αυχένα.
Οι ασκήσεις γνάθου και προσώπου που θα βρείτε στο τέλος του άρθρου βοηθούν επίσης στη σωστή θέση της γλώσσας.
Στάση σώματος
Δυστυχώς, ο σύγχρονος τρόπος ζωής στο γραφείο συμβάλλει σημαντικά στις διαταραχές TMJ. Όχι μόνο λόγω του στρες, αλλά και λόγω των στάσεων που παίρνουμε καθημερινά.
Το «κεφάλι προς τα εμπρός» ή στάση tech-neck που έχουμε στον υπολογιστή ή το κινητό (αλλά και οδηγώντας), αυξάνει σημαντικά το στρες στον αυχένα και στο πάνω μέρος της πλάτης. Η κάτω γνάθος είτε προεξέχει είτε υποχωρεί, εξασκώντας πίεση στη TMJ.
Η στάση αυτή συνήθως συνοδεύεται από μετατόπιση προς τα εμπρός του άνω μέρους του σώματος, των ώμων και των χεριών. Τεντώστε τα χέρια προς τα έξω και πίσω, ανοίγοντας το στήθος και κινώντας τις ωμοπλάτες όσο πιο συχνά μπορείτε.
Για να ανακουφιστείτε ακόμη περισσότερο, χρησιμοποιήστε εργονομική καρέκλα, καθίστε ίσια ή γείρετε προς τα πίσω όταν εργάζεστε, και κάντε συχνά παύσεις για να τεντώσετε με απαλές κινήσεις τον αυχένα προς όλες τις πλευρές, ακόμα και προς τα κάτω ή διαγώνια (όπως κοιτάμε τις μασχάλες). Όλα αυτά θα χαλαρώσουν τους μυς σας.
Αν πονάει μόνο η μία πλευρά της γνάθου, όπως συχνά συμβαίνει, ελέγξτε αν ακουμπάτε το πηγούνι στο χέρι όταν εργάζεστε ή κρατάτε το κινητό. Αυτή η συνήθεια προκαλεί κύρτωση της πλάτης, κακή στάση σώματος και ασύμμετρη θέση κεφαλιού. Επιπλέον, σηκώνοντας το πηγούνι, ασκείτε πίεση στη γνάθο που ήδη υποφέρει. Μπορεί να είναι δύσκολο να σταματήσετε αυτή τη συνήθεια, αλλά η σωστή στάση θα προσφέρει πολλά οφέλη στην υγεία σας.
Εργαστείτε για τη γενική στάση του σώματος και ασκηθείτε τακτικά, τόσο με ασκήσεις ενδυνάμωσης όσο και με αερόβια. Εστιάστε στη χαλάρωση της έντασης σε ώμους, αυχένα και θώρακα.
Κάντε τουλάχιστον 2 με 3 μέτριες προπονήσεις ενδυνάμωσης κάθε εβδομάδα για να δυναμώσετε τους μυς των ώμων, των χεριών, του αυχένα και της πλάτης.
Όπως τεντώνετε άλλους μύες, δείτε συνειδητά να χαλαρώνετε τη γνάθο κάθε λίγες ώρες. Ορίστε υπενθύμιση στο κινητό αν χρειάζεται. Ωστόσο, αν ήδη πονάτε ή η TMJ έχει φλεγμονή, ίσως δεν μπορείτε να τη χαλαρώσετε μόνη σας. Οι παρακάτω ασκήσεις θα βοηθήσουν.
Άμεση ανακούφιση
Δοκιμάστε τις εξής τεχνικές για άμεση χαλάρωση της γνάθου:
Τοποθετήστε ένα επίπεδο αντικείμενο (προτιμότερα ξύλινο ή πλαστικό, όπως ξυλάκι παγωτού ή μολύβι) ανάμεσα στα μπροστινά δόντια σας και κρατήστε το. Πειραματιστείτε με τη θέση, αλλά αφήστε τα δόντια να το συγκρατούν. Θα μειωθεί η πίεση στην TMJ και θα νιώσετε ανακούφιση.
Χαλαρώστε το πρόσωπο. Τοποθετήστε τις παλάμες στους κροτάφους και σύρετέ τις προς τα κάτω ταυτοχρόνως και στις δύο πλευρές του προσώπου, ανοίγοντας πλήρως τη γνάθο όσο κατεβαίνετε. Ασκείστε τόση πίεση όση απαιτείται για να φύγει η ένταση. Επαναλάβετε όσες φορές χρειάζεται.
Κάντε μασάζ στους μύες γύρω από τα αυτιά. Τοποθετήστε δύο δάχτυλα σε κάθε πλευρά του αυτιού: παράμεσος και μικρό δάχτυλο στον κρόταφο, μέσο και δείκτη πίσω από τον αυχένα (μυς σπληνίος). Ασκείστε πίεση και μετακινήστε τα χέρια πάνω-κάτω για να χαλαρώσουν οι μύες. Μετακινηθείτε προς το μασητήρα μυ στη γνάθο και επαναλάβετε.
Τοποθετήστε μια ζεστή κομπρέσα στη γνάθο 3-4 φορές τη μέρα για 15 λεπτά για ανακούφιση από τη μυϊκή δυσφορία.
Τα παυσίπονα όπως η ιβουπροφαίνη βοηθούν στη μείωση του πόνου και της φλεγμονής.
Λύσεις Μακροπρόθεσμα
Για να ξεπεραστούν τα συμπτώματα των διαταραχών TMJ απαιτούνται μεγαλύτερες αλλαγές στον τρόπο ζωής. Η σωστή στάση σώματος και η γενικότερη υγεία είναι πολύ βασικά βήματα. Τεντώστε τα χέρια, το στήθος και τους ώμους κάθε 1-2 ώρες όταν εργάζεστε.
Οι διαταραχές TMJ συνδέονται συχνά με προβλήματα ύπνου. Χρησιμοποιήστε τεχνικές αναπνοής και χαλάρωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας και πριν τον ύπνο. Ρυθμίστε το μαξιλάρι και το στρώμα σας ώστε να εξασφαλίσετε σωστή στάση σώματος κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ένας νάρθηκας νυκτός ή «πλάκα δαγκώματος» μπορεί να προστατεύσει τα δόντια από το τρίξιμο και τη γνάθο από το σφίξιμο. Ο εξατομικευμένος νάρθηκας συνταγογραφείται από τη γιατρό ή την οδοντίατρό σας.
Μην τρώτε σκληρές τροφές όπως ξηρούς καρπούς, άψητα καρότα ή καραμέλες αν η γνάθος πονάει. Μην μασάτε τσίχλα. Αφήστε τη γνάθο να χαλαρώσει.
Προσπαθήστε συνειδητά να μασάτε την τροφή και από τις δύο πλευρές της γνάθου εναλλάξ.
Μασάζ και ασκήσεις
Κάντε καθημερινά μασάζ στο πρόσωπό σας με λίγο λάδι, κρέμα ή βούτυρο κακάο για μείωση της τριβής. Επιλέξτε μία σταθερή ώρα (π.χ. πριν τον ύπνο) ώστε να γίνει συνήθεια. Η αυτο-μάλαξη είναι το κλειδί για τη χαλάρωση του προσώπου.
Να πλένετε πάντα τα χέρια και να χρησιμοποιείτε καθαρά προϊόντα όταν ακουμπάτε το πρόσωπό σας.
Τεχνικές μασάζ:
Κάντε μικρές κυκλικές κινήσεις και στις δύο πλευρές του προσώπου ταυτόχρονα. Ξεκινήστε από την TMJ, συνεχίστε προς τα κάτω στο οστό της γνάθου, στη συνέχεια προς τους κροτάφους, και επιστρέψτε ξανά πίσω.
Με τα δάχτυλα ή τα κότσια κάντε μασάζ στον μυ μασητήρα. Ξεκινήστε από την TMJ και προχωρήστε διαγώνια προς τις άκρες του στόματος, χαλαρώνοντας συνειδητά τη γνάθο. Επαναλάβετε όσο χρειαστεί, με το στόμα κλειστό ή ανοιχτό.
Κάντε ασκήσεις για ενδυνάμωση και καλύτερη κινητικότητα της γνάθου. Χρησιμοποιήστε καθρέφτη για τη σωστή στάση και προσέξτε να μην υπερκοπιάσετε τη γνάθο.
Τοποθετήστε την άκρη της γλώσσας στον ουρανίσκο, πίσω από τα μπροστινά δόντια. Κρατήστε τη γλώσσα εκεί και ανοίξτε αργά το στόμα όσο μπορείτε και ξανακλείστε. Προσέξτε πότε και πού η γνάθος κάνει κλικ. Επαναλάβετε 10 φορές.
Με τη γλώσσα στον ουρανίσκο, μετακινήστε προσεκτικά την κάτω γνάθο δεξιά-αριστερά 10 φορές. Ύστερα μπρος-πίσω. Αυξάνει την κινητικότητα και «λαδώνει» την άρθρωση.
Δοκιμάστε «chin tucks»: κλείστε το στόμα, σταθείτε ίσια και κινήστε το κεφάλι ευθεία προς τα πίσω (σαν την «αιγυπτιακή» χορευτική κίνηση, αλλά μόνο προς τα πίσω) και κρατήστε μερικά δευτερόλεπτα. Επαναλάβετε 5 φορές. Αυτό βοηθά να αντιστραφούν τα αποτελέσματα της στάσης «κεφάλι προς τα εμπρός». Αντίστοιχα, μπορείτε να σταθείτε ή να καθίσετε κολλητά σε τοίχο μετακινώντας το κεφάλι προς τα πίσω και πάνω, χωρίς υπερέκταση.
Χειρουργική επέμβαση
Σε σοβαρότατες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί επέμβαση για επανατοποθέτηση των οστών του προσώπου ή της ίδιας της άρθρωσης. Αυτές οι επεμβάσεις εκτελούνται από ειδικές στοματογναθοχειρουργούς.
Ενέσεις Botox μερικές φορές προτείνονται για τη θεραπεία της TMJ. Μπορούν να γίνουν στον μυ μασητήρα, τον κρόταφο ή το μέτωπο για χαλάρωση της γνάθου. Η διαδικασία είναι σχετικά ασφαλής, διαρκεί όμως μερικούς μήνες και δεν αντιμετωπίζει τη βασική αιτία της διαταραχής.
Η εναλλακτική ιατρική προσφέρει επίσης επιλογές όπως βελονισμός και αρωματοθεραπεία που ίσως βοηθήσουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Επίσκεψη στη γιατρό
Μην ντραπείτε να αναφέρετε τον πόνο ή την ένταση στη γνάθο στη γιατρό σας. Ο πόνος στη γνάθο μπορεί να είναι δύσκολος στην εκτίμηση. Ακόμα κι αν δεν είναι οξύς ή σοβαρός, θα ρίχνει τη διάθεσή σας όπως κάθε χρόνιος πόνος. Υπάρχουν διάφορες θεραπείες διαθέσιμες. Δίνοντας περισσότερη προσοχή στο σώμα σας και ανταποκρινόμενη στις ανάγκες του, θα καταφέρετε να ξεπεράσετε την ενόχληση στη γνάθο σας.
Μπορείτε να παρακολουθείτε τον κύκλο σας με το WomanLog. Κατεβάστε το WomanLog τώρα:
