Ζώντας με Διπολική Διαταραχή
Η ψυχική υγεία είναι ένα θέμα που πολλές από εμάς ακόμα αποφεύγουν να συζητήσουν ανοιχτά. Ωστόσο, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, έως και 1 στις 4 γυναίκες παγκοσμίως μπορεί να ζει με κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής σε οποιαδήποτε στιγμή. Σε αυτό το άρθρο, ρίχνουμε φως στη διπολική διαταραχή και πώς είναι να ζεις με αυτήν.
Η διπολική διαταραχή, που κάποτε ήταν γνωστή ως μανιοκατάθλιψη, είναι μια σοβαρή πάθηση που προκαλεί σε ένα άτομο συντριπτικές εναλλαγές στις συναισθηματικές καταστάσεις. Μερικές φορές χρησιμοποιούμε τον όρο για να περιγράψουμε γυναίκες που βιώνουν συναισθηματικές διακυμάνσεις. Όλες έχουμε καλές και κακές ημέρες, αλλά συνήθως αυτά τα συναισθήματα σχετίζονται με τα γεγονότα της ζωής ή τους ορμονικούς κύκλους. Η διπολική διαταραχή είναι κάτι πολύ περισσότερο.
Τι είναι η διπολική διαταραχή;
Μια γυναίκα με διπολική διαταραχή (ΔΔ) βιώνει δραματικές εναλλαγές μεταξύ ακραίων συναισθηματικών καταστάσεων—από μανιακά επεισόδια όπου νιώθει ευφορία, παρορμητικότητα και πληθωρική ενέργεια, έως περιόδους βαθιάς κατάθλιψης, αυτοαπέχθειας και έλλειψης ενέργειας, αλλά μπορεί να είναι και ασυμπτωματική μεταξύ των επεισοδίων. Η διαταραχή συνήθως εκδηλώνεται πρώτη φορά μεταξύ 15 και 20 ετών, αν και αυτό δεν ισχύει πάντοτε αυστηρά. Υπολογίζεται ότι 46 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με διπολική διαταραχή, η οποία αποσταθεροποιεί όχι μόνο τη ζωή της ασθενούς αλλά μπορεί να επηρεάσει και τους κοντινούς της.
Πολλές γυναίκες με ΔΔ δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις επαγγελματικές και διαπροσωπικές τους υποχρεώσεις. Η σοβαρή κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονικές συμπεριφορές, ενώ κατά τη διάρκεια μανιακών επεισοδίων οι πάσχουσες είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές όπως υπερκατανάλωση χρημάτων, σεξουαλική ασυδοσία και χρήση ουσιών. 17% των ατόμων με ΔΔ κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας, και έως 60% εμφανίζουν κατάχρηση ουσιών. Πρόκειται για μια σύνθετη πάθηση που απαιτεί θεραπεία και σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής, όμως είναι εφικτό να διαχειριστεί και να επιτευχθεί μια υγιής ζωή που να περιλαμβάνει ικανοποιητικές επαγγελματικές και οικογενειακές σχέσεις.
Διάγνωση διπολικής διαταραχής
Κατά τη διάγνωση οποιασδήποτε ασθένειας ή διαταραχής, γιατροί και θεραπεύτριες αντιμετωπίζουν την πρόκληση της διαφοροδιάγνωσης από άλλες πιθανές καταστάσεις με παρόμοια συμπτώματα. Λόγω του επεισοδιακού της χαρακτήρα, η διπολική διαταραχή μπορεί να απαιτήσει χρόνο για σωστή διάγνωση, καθώς όλα τα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά.
Παρόλο που έχουμε πρόσβαση στην πληροφορία πιο ελεύθερα από ποτέ, πολιτισμικές και θεσμικές διαφορές παραμένουν, επομένως τα διαγνωστικά κριτήρια και οι όροι μπορεί να διαφέρουν. Στις ΗΠΑ, οι θεραπεύτριες χρησιμοποιούν τα διαγνωστικά κριτήρια της 5ης και πιο πρόσφατης έκδοσης του Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, ή DSM-5 της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.
Σύμφωνα με το DSM-5, για να διαγνωστεί μία γυναίκα με διπολική διαταραχή τύπου 1, τη βαρύτερη μορφή, πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο με συμπτώματα παρόντα το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα για τουλάχιστον μια εβδομάδα, και ένα μεγάλο καταθλιπτικό επεισόδιο διάρκειας τουλάχιστον δύο εβδομάδων.
Μανία ορίζεται ως μία περίοδος ανώμαλα διεσταλμένης, ανυψωμένης ή ευερέθιστης διάθεσης μαζί με τουλάχιστον τρία συμπτώματα από τα παρακάτω, που συνιστούν εμφανή αλλαγή στη συμπεριφορά, προκαλούν σημαντική δυσφορία ή επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό αρκετούς τομείς της ζωής και δεν αποδίδονται σε άλλη πάθηση ή χρήση ουσιών.
- Φουσκωμένη αυτοπεποίθηση ή μεγαλοπρέπεια
- Μειωμένη ανάγκη για ύπνο (π.χ., νιώθει ξεκούραστη με μόλις 3 ώρες ύπνου)
- Περισσότερη ομιλία από το συνηθισμένο ή αίσθηση πίεσης να μιλά συνεχώς
- Ροή ιδεών ή υποκειμενική εμπειρία ότι οι σκέψεις τρέχουν γρήγορα
- Ευκολία στη διάσπαση προσοχής (δηλαδή η προσοχή τραβιέται εύκολα σε ασήμαντα ή εξωτερικά ερεθίσματα)
- Αυξημένη στοχοκατευθυνόμενη δραστηριότητα (κοινωνικά, στη δουλειά ή στο σχολείο ή σεξουαλικά) ή ψυχοκινητική διέγερση
- Υπερβολική εμπλοκή σε δραστηριότητες με υψηλό δυναμικό οδυνηρών συνεπειών (π.χ., αλόγιστη σπατάλη, σεξουαλική απερισκεψία, ή ανόητες επενδύσεις)
Υπομανία περιλαμβάνει τα ίδια συμπτώματα, αλλά αυτά διαρκούν μόνο τέσσερις ημέρες και δεν επηρεάζουν σοβαρά τη λειτουργικότητα στην καθημερινότητα.
Ένα μεγάλο καταθλιπτικό επεισόδιο ορίζεται ως περίοδος δύο εβδομάδων ή και περισσότερο, που χαρακτηρίζεται από καταθλιπτική διάθεση, απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης και περιλαμβάνει τουλάχιστον πέντε συμπτώματα από τα παρακάτω, παρόντα το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σχεδόν κάθε μέρα και που δεν αποδίδονται σε άλλη πάθηση ή χρήση ουσιών:
- Καταθλιπτική διάθεση το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας
- Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες
- Σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους, ή αξιοσημείωτη αλλαγή στην όρεξη
- Αϋπνία ή υπερυπνία
- Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση (δηλαδή εμφανής ανησυχία ή ατονία)
- Κόπωση ή απώλεια ενέργειας
- Αισθήματα απαξίωσης ή ενοχής (που μπορεί να είναι παραληρηματικά)
- Μειωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης, ή αναποφασιστικότητα
- Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου, επίμονη αυτοκτονική ιδεασμός χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο ή απόπειρα αυτοκτονίας
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ διπολικής 1 και 2;
Πολλές θεραπεύτριες πλέον θεωρούν τη διπολική διαταραχή ως ένα φάσμα με υπο-κατηγορίες. Η ένταση, η διάρκεια και η πολυπλοκότητα των συμπτωμάτων επηρεάζονται από την προσωπικότητα, το οικογενειακό ιστορικό, την κατάσταση, την ηλικία και άλλους παράγοντες. Οι διαφορετικές διαγνωστικές κατηγορίες καθοδηγούν τις θεραπευτικές στρατηγικές.
- Διπολική 1 περιλαμβάνει επεισόδια έντονης μανίας και κατάθλιψης. Εάν υπάρχουν παραλήρημα ή άλλα συμπτώματα ψύχωσης, η διάγνωση είναι πάντα διπολική 1.
- Διπολική 2 περιλαμβάνει επεισόδια υπομανίας και κατάθλιψης που συνήθως δεν διαταράσσουν σοβαρά τη φυσιολογική λειτουργικότητα. Ωστόσο, η διπολική 2 τείνει να είναι χρόνια και τα καταθλιπτικά επεισόδια διαρκούν συχνά περισσότερο.
- Κυκλοθυμία είναι η ηπιότερη μορφή ΔΔ με σύντομα εναλλασσόμενα επεισόδια κατάθλιψης και υπομανίας, με περιόδους σταθερής διάθεσης ενδιάμεσα.
- Μη προσδιοριζόμενη διπολική διαταραχή είναι ο όρος για σχετικές διαταραχές που δεν πληρούν πλήρως τα κριτήρια των άλλων υπο-κατηγοριών.
Ψύχωση: σύμπτωμα της διπολικής διαταραχής
Επιπροσθέτως των παραπάνω συμπτωμάτων, μια γυναίκα που βιώνει έντονο μανιακό ή καταθλιπτικό επεισόδιο ενδέχεται να εκδηλώσει και συμπτώματα ψύχωσης. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες χωρίς βάση στην πραγματικότητα. Μια ψευδαίσθηση δεν είναι παρερμηνεία ή λάθος· είναι οι αισθήσεις που παράγουν λανθασμένες πληροφορίες. Οπτικές και ακουστικές ψευδαισθήσεις είναι οι πιο συχνές στις ψυχικές διαταραχές. Μια παραληρητική ιδέα είναι μια επίμονη «σταθερή ψευδής πεποίθηση» με κάποιο γενικό μοτίβο, όπως δίωξη ή παντοδυναμία.
Πώς εκδηλώνεται η ψύχωση στη διπολική διαταραχή;
Παραληρητικές πεποιθήσεις μπορεί να εμφανιστούν τόσο στα μανιακά όσο και στα καταθλιπτικά επεισόδια. Σε καταθλιπτικά επεισόδια, επικρατεί συχνά μηδενιστικό παραλήρημα – τίποτα δεν έχει σημασία, τίποτα δεν αξίζει, άρα δεν υπάρχει λόγος ύπαρξης. Τέτοιες ακραίες πεποιθήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες συμπεριφορές, μεταξύ των οποίων και στην αυτοκτονία. Σε μανιακό επεισόδιο, οι παραληρητικές ιδέες τείνουν να έχουν μεγαλόπρεπο χαρακτήρα – η πάσχουσα νιώθει παντοδύναμη και στο κέντρο των πάντων. Για τη γυναίκα με διπολική διαταραχή, οι παραληρητικές ιδέες σπανίως διαρκούν μετά το πέρας του επεισοδίου, όμως μερικές φορές απαιτείται ιατρική παρέμβαση.
Ποιοι είναι οι εκλυτικοί παράγοντες της διπολικής διαταραχής;
Η ψυχική νόσος και οι διαταραχές διάθεσης μπορεί να έχουν πολλές πιθανές αιτίες. Ενώ υπάρχει ένα γενικό μοτίβο συμπτωμάτων και συμπεριφορών, κάθε γυναίκα έχει τη δική της ιστορία. Περίπου το 80% των γυναικών με ΔΔ κληρονόμησαν κάποιο στοιχείο της πάθησης από τους γονείς τους. Τραυματικές εμπειρίες, όπως η κακοποίηση στην παιδική ηλικία, σοβαρή ασθένεια ή σεξουαλική βία, μπορούν να εκδηλώσουν ή να επιδεινώσουν τη διαταραχή. Παράγοντες όπως η ανεπάρκεια νευροπεπτιδίων και νευροδιαβιβαστών, ορμονικές διακυμάνσεις, διατροφικές ευαισθησίες, βλάβη του λιμβικού συστήματος κ.ά., επίσης συντελούν. Αν και η διαταραχή πρωτοεμφανίζεται συχνά στην εφηβεία, πολλές γυναίκες παραμένουν αδιάγνωστες έως την ενηλικίωση λόγω της μεταβαλλόμενης φύσης της νόσου, της αυτομομφής, του κοινωνικού στίγματος και της αυτοαπομόνωσης που την συνοδεύουν, αποτρέποντας από το να μιλήσουν για την εμπειρία τους.
Είναι ίδιος ο τρόπος εμφάνισης της διπολικής σε άνδρες και γυναίκες;
Ενώ άνδρες και γυναίκες είναι εξίσου επιρρεπείς στη ΔΔ, οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό να εντάσσονται στην κατηγορία της διπολικής 2. Επίσης τείνουν να έχουν συχνότερα καταθλιπτικά, μεικτά επεισόδια και ταχείες εναλλαγές (γρήγορη μεταβολή διάθεσης) σε σχέση με τους άνδρες. Οι άνδρες τυπικά εμφανίζουν πρώτα μανία, ενώ οι γυναίκες πρώτα κατάθλιψη. Συχνά γίνεται εσφαλμένη διάγνωση ως μονοπολικής κατάθλιψης, κάτι που οδηγεί σε καθυστέρηση κατάλληλης θεραπείας.
Πολλές γυναίκες με ΔΔ διαπιστώνουν ότι οι ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως, εγκυμοσύνης και της περιεμμηνόπαυσης επιδεινώνουν τα συμπτώματά τους. Οι γυναίκες με ΔΔ επίσης παρουσιάζουν υψηλότερο ποσοστό συνοδών παθήσεων, όπως ημικρανίες, παχυσαρκία και δυσλειτουργία του θυρεοειδούς. Είναι επίσης πολύ πιο πιθανό σε σχέση με τους άνδρες να εμφανίσουν διπολική διαταραχή αργής έναρξης, συχνά σε συνδυασμό με την περιεμμηνόπαυση. Πιο συχνά έχουν βιώσει σεξουαλική βία και διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο μέχρι να ελέγξουν την πάθηση. Οι διαφορές στη συμπτωματολογία και την προσωπική εμπειρία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη θεραπεία.
Μπορείς να ζήσεις φυσιολογικά με διπολική διαταραχή;
Η διπολική διαταραχή μπορεί να είναι εξουθενωτική. Μια γυναίκα με συχνά επεισόδια μπορεί να μην καταφέρει να κρατήσει δουλειά, να διατηρήσει υγιείς σχέσεις ή να φροντίσει επαρκώς την υγεία της. Είναι πιθανό να αυτοτραυματιστεί μέσω ουσιών ή παρορμητικής συμπεριφοράς. Μπορεί να αποπειραθεί αυτοκτονία. Η ζωή κάτω από την πίεση ισχυρών συναισθημάτων χωρίς έλεγχο αποτελεί βαρύ φορτίο, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε ντροπή και κοινωνική απομόνωση, δυσχεραίνοντας την αναζήτηση βοήθειας.
Όσες δεν έχουν εμπειρία ψυχικής υγείας συχνά κρίνουν και αγνοούν το πρόβλημα. Ακόμα και με καλή πρόθεση αλλά χωρίς σχετική εκπαίδευση, μπορεί να οδηγήσουν σε αντίθετο αποτέλεσμα γιατί δεν κατανοούν τη φύση του ζητήματος.
Παρόλα αυτά, πολλές γυναίκες με διπολική διαταραχή μαθαίνουν να διαχειρίζονται την πάθησή τους και συνεχίζουν να ζουν υγιείς, χαρούμενες, παραγωγικές ζωές. Η ενημέρωση, η υποστήριξη και η τοποθέτηση σε πρακτική εφαρμογή αποτελεσματικών στρατηγικών διαχείρισης είναι το κλειδί για ανακούφιση και ευκολότερη καθημερινότητα.
Ορισμένες καλλιτέχνιδες και προσωπικότητες της δημοσιότητας αποδίδουν τη δημιουργικότητά τους σε μανιακά επεισόδια, όμως το τίμημα είναι συχνά βαρύ. Διάσημες που μίλησαν ανοιχτά, όπως ο Stephen Fry και η Mariah Carey, βοήθησαν στην αποστιγματοποίηση της πάθησης.
Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία για τη διπολική διαταραχή;
Το πρώτο βήμα είναι η διάγνωση. Αν εσύ ή μια γνωστή σου εμφανίζει συμπτώματα παρόμοια με αυτά που περιγράψαμε, αφιέρωσε χρόνο να βρεις θεραπεύτρια με την οποία νιώθεις άνετα. Δεν ταιριάζουν όλα τα άτομα με όλες τις επαγγελματίες, αλλά βοήθεια υπάρχει αν επιμείνεις. Η αυτοδιάγνωση, ιδιαίτερα στην ψυχική υγεία, μπορεί να είναι παραπλανητική και να καθυστερήσει την ανάρρωση. Είμαστε πολύ καλές στο να δημιουργούμε ιστορίες για τη ζωή μας, ειδικά στις δύσκολες στιγμές. Μια έμπειρη θεραπεύτρια θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις τι συμβαίνει, ώστε να αρχίσεις να κάνεις τα σωστά βήματα — πολύ συντομότερα απ’ ότι μόνη σου.
Αφού γίνει η διάγνωση, μπορεί η θεραπεύτριά σου να συνεργαστεί με ψυχίατρο για να βρει ένα φάρμακο που θα ανακουφίσει τα συμπτώματά σου. Αυτό μπορεί να είναι αντικαταθλιπτικό, σταθεροποιητής διάθεσης, αντιψυχωσικό ή συνδυασμός, ανάλογα. Ωστόσο, η παλιά ιστορία ότι η ψυχική νόσος προκαλείται από χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο χάνει την αξιοπιστία της. Νέα στοιχεία δείχνουν ότι τα αντικαταθλιπτικά βοηθούν μόνο στο 30% περίπου των ατόμων και μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες. Όπου λειτουργούν, προσφέρουν μεγάλη βοήθεια. Όταν όχι, μπορούν να βοηθήσουν άλλες μέθοδοι, όπως η ηλεκτροσπασμοθεραπεία, η διακρανιακή μαγνητική διέγερση ή η θεραπεία με ψυχεδελικά.
Βασικό θεμέλιο της θεραπείας είναι επίσης η ψυχοθεραπεία – και πολλές γυναίκες επωφελούνται συνδυάζοντάς τη με φαρμακευτική αγωγή. Συγκεκριμένα είδη θεραπείας έχουν πολύ καλά αποτελέσματα στη διπολική διαταραχή: Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία, Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία, Θεραπεία με επίκεντρο την οικογένεια, Διαπροσωπική και Θεραπεία Κοινωνικού Ρυθμού, Ομαδική Θεραπεία ή Ψυχοεκπαίδευση σε ομάδα. Η αίσθηση ότι δεν είσαι μόνη και ότι άλλες είχαν παρόμοιες εμπειρίες βοηθάει πολύ. Τα μέλη μπορούν να λειτουργήσουν ως πηγή ανταλλαγής εμπειριών, έλεγχος πραγματικότητας και υποστήριξης για να τηρείς το θεραπευτικό σου πρόγραμμα.
Προληπτικά βήματα για διαχείριση της διπολικής διαταραχής
- Εντόπισε τα ερεθίσματα που μπορεί να οδηγήσουν σε μανιακά ή καταθλιπτικά επεισόδια. Αυτά διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα αλλά συχνά περιλαμβάνουν άγχος, διαπληκτισμούς, και έλλειψη ύπνου.
- Κράτα ημερολόγιο διάθεσης για να παρατηρείς τις αλλαγές. Μπορείς να ορίσεις υπενθύμιση κάθε δύο ώρες στο κινητό και να σημειώνεις τη συναισθηματική κατάσταση και το σχετικό ερέθισμα, αν το αναγνωρίζεις. Δεν είναι δύσκολο, χρειάζεται όμως πειθαρχία. Με το χρόνο όμως θα κατανοήσεις καλύτερα τις μεταβολές και θα έχεις πιο εύκολη διαχείριση.
- Καθιέρωσε καθημερινή ρουτίνα με σταθερό ξύπνημα, ύπνο και γεύματα ώστε οι υπόλοιπες δραστηριότητες να περιστρέφονται γύρω από αυτά τα σημεία στήριξης. Έτσι θα διατηρείς γείωση όταν τα ερεθίσματα προκαλούν αποσταθεροποίηση.
- Έχε στη λίστα σου δραστηριότητες χαμηλού στρες που σου αρέσουν και βοηθούν να περιορίσεις τα καταθλιπτικά επεισόδια. Όταν νιώθεις να αποσύρεσαι ή να κοιμάσαι υπερβολικά, βγάλε τον σκύλο σου βόλτα, πήγαινε στη βιβλιοθήκη, ασχολήσου με την κηπουρική, συνάντησε μια έμπιστη φίλη για μια βόλτα—οτιδήποτε θα σε κινητοποιήσει.
- Φόρα γυαλιά που μπλοκάρουν το μπλε φως (ή μείνε σε σκοτεινό χώρο) από τις 6μμ έως τις 8πμ για να ευνοείς το βιολογικό σου ρολόι αν μπαίνεις σε μανιακό επεισόδιο.
- Αναγνώρισε το μανιακό πρόδρομο, τα πρώτα σημάδια ενός μανιακού επεισοδίου: συχνότερα ανυψωμένη διάθεση, μειωμένος ύπνος, αυξημένη δραστηριότητα. Τα συμπτώματα συχνά εξελίσσονται για εβδομάδες ή και μήνες πριν την έξαρση. Μια καλή φίλη ή θεραπεύτρια μπορεί να σε βοηθήσει να εντοπίζεις τις αλλαγές και να ανακόπτεις την πορεία ή να περιορίζεις τη βαρύτητα των επεισοδίων.
- Συζήτησε με τη θεραπεύτριά σου για τρόπους αποφυγής ή ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων των ερεθισμάτων.
Σκέψεις για το στιλ ζωής
Φυσικά, η υγιεινή διατροφή, η τακτική ήπια άσκηση, οι τεχνικές μείωσης στρες και η τήρηση καλής υγιεινής ύπνου βοηθούν όλες – ακόμα περισσότερο όσες πάσχουν από κάποιο νόσημα.
Η Μεσογειακή Διατροφή έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα ωφέλιμη για γυναίκες με ΔΔ. Τροφές πλούσιες σε φυτοχημικά και βιοφλαβονοειδή ενισχύουν τη λειτουργία του εγκεφάλου. Συμπληρώματα όπως ωμέγα-3 λιπαρά, κουρκουμίνη και μαγνήσιο αυξάνουν τα επίπεδα ντοπαμίνης, ενώ η L-τρυπτοφάνη και το 5-HTP ενισχύουν τη σεροτονίνη.
Το αλκοόλ και τα ναρκωτικά μπορεί παροδικά να σε κάνουν να νιώθεις καλύτερα, μουδιάζοντας τα έντονα συναισθήματα, αλλά μακροπρόθεσμα θα είναι επιζήμια. Περιόρισέ τα ή κόψ’ τα εντελώς για να ανακάμψεις γρηγορότερα.
Η ελάχιστη συνιστώμενη φυσική άσκηση είναι 150 λεπτά μέτριας έντασης την εβδομάδα, δηλαδή κάτι πάνω από 20 λεπτά τη μέρα. Δεν είναι πολύ, αλλά αρκεί για να βοηθήσει στα δύσκολα διαστήματα. Όταν νιώσεις καλύτερα, πρόσθεσε κι άλλο.
Τελικές σκέψεις
Αν εσύ ή κάποια γνωστή σου διαγνώστηκε με διπολική διαταραχή ή το υποψιάζεσαι, να θυμάσαι: Δεν είσαι μόνη και υπάρχουν λύσεις. Το πρώτο βήμα είναι να βρεις ένα ασφαλές άτομο για να μιλήσεις για όσα περνάς — κι από εκεί αρχίζει η αλλαγή.
Κατέβασε το WomanLog τώρα:
